W kontekście usuwania ścian wewnątrz budynku, najczęściej podejmowane tematy dotyczą tego, które ściany można modyfikować bez formalności. Tutaj pewne zamieszanie wprowadził Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 grudnia 2023 r. (sygn. akt: II OSK 500/21), mimo że dotyczy on stanu prawnego z połowy minionej dekady. Eksperci portalu RynekPierwotny.pl postanowili jednak tym razem zwrócić uwagę na nieco inną kwestię. Chodzi o analizę sytuacji, w których lekkomyślne usunięcie lub zmodyfikowanie wewnętrznych elementów konstrukcyjnych budynku skutkowało odpowiedzialnością karną. Takie przypadki się zdarzały, co potwierdza lektura orzecznictwa sądowego i doniesień medialnych.

Fot. @ lapas77 – stock.adobe.com

Ciekawy proces toczył się między innymi w Olsztynie

Wyrok Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 16 stycznia 2017 r. (sygnatura akt: II K 991/16) zasługuje na uwagę w kontekście odpowiedzialności karnej za wyburzanie lub modyfikacje ścian wewnętrznych budynku. W tej sprawie sąd badał sytuację z udziałem trzech oskarżonych. Mowa o właścicielu mieszkania i dwóch wynajętych budowlańcach. W dniu 21 września 2015 r. pracownicy budowlani wykuli w ścianie nośnej lokalu otwór o wielkości ok. 2,0 m na 2,4 m. Podczas wybijania otworu pojawiły się rysy i pęknięcia ścian położonych wyżej. W odpowiedzi na pretensje sąsiadki, właściciel mieszkania polecił zabezpieczenie stropu i wezwał fachowca posiadającego uprawnienia konstrukcyjno-budowlane. Wcześniej remont był prowadzony bez konsultacji eksperta. Na polecenie wezwanego fachowca zamurowano otwór w ścianie nośnej, co oczywiście nie zakończyło sprawy.

Powiatowy inspektor nadzoru budowlanego w lutym 2016 r. nałożył na właściciela remontowanego mieszkania obowiązek naprawy pękniętej ściany nośnej w znajdującym się wyżej lokalu sąsiadki. Natomiast Sąd Rejonowy w Olsztynie uniewinnił od odpowiedzialności karnej pracowników zatrudnionych przez właściciela mieszkania. Z kolei właściciel lokalu jako zlecający prace został ukarany grzywną o wysokości 10 000 zł na podstawie uchylonego już przepisu karnego (art. 90) ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo Budowlane. Gdyby doszło do poważniejszych uszkodzeń budynku, to wyrok prawdopodobnie byłby bardziej surowy. Za nieumyślne sprowadzenie niebezpieczeństwa zawalenia się budynku grozi bowiem kara do 3 lat więzienia (zobacz: artykuł 164 paragraf 2 kodeksu karnego). W razie umyślnego działania, maksymalny wymiar kary wzrasta do 8 lat.

>>> Samowolne prace rozbiórkowe

>>> Rozbiórka obiektów w gęstej zabudowie miejskiej

>>> Obowiązki kierownika budowy przy pracach rozbiórkowych i wyburzeniowych

Media informowały np. o sprawie inwestora z Jasła…

Na uwagę zasługują też doniesienia medialne z Jasła. Jak tłumaczą eksperci portalu RynekPierwotny.pl chodzi o proces inwestora, który bez jakichkolwiek formalności i wcześniejszych analiz budowlanych zlecił usunięcie istotnych elementów konstrukcji budynku. Mowa o wyburzeniu w całości jednego oraz częściowo drugiego słupa żelbetonowego podtrzymującego podciągi stropowe we wschodnim narożniku bloku położonego przy ul. Metzgera 10 w Jaśle. Oskarżony po przetargowym wylicytowaniu lokalu użytkowego od PKP, rozpoczął prace budowlane na parterze. Inwestor zaczął ten generalny remont jeszcze przed przeniesieniem własności lokalu i przekazaniem kluczy. Efektem nieudolnie prowadzonych prac było zagrożenie zawaleniem budynku wymuszające ewakuację mieszkańców. Sprawa stała się dość głośna, gdyż informowały o niej również ogólnopolskie media. Z doniesień medialnych można wywnioskować, że nie zapadł jeszcze wyrok. Oskarżonemu inwestorowi grozi kara wynosząca do 8 lat więzienia (na podstawie art. 164 par. 1 kodeksu karnego).

Odpowiedzialność karna możliwa w innych sytuacjach

Analiza orzeczeń sądowych potwierdza, że odpowiedzialność karna grozi inwestorom w wielu innych sytuacjach niż tylko te związane z wyburzaniem ścian nośnych lub pozostałych elementów konstrukcyjnych. Warto przeanalizować Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 10 stycznia 2014 r. (sygn. akt: XVI K 205/13). W tym przypadku, doszło do skazania inwestora na karę 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem. Skazany rolnik jako inwestor wykonywał rozbudowę budynku gospodarczego w sposób nieformalny i niezgodny ze sztuką budowlaną. Trzy miesiące później, podczas prac w gospodarstwie jedna ze ścian runęła, zabijając robotnika rolnego i raniąc drugiego. Jak tłumaczą eksperci portalu RynekPierwotny.pl w tej sprawie do skazania doszło na podstawie przepisów karnych, które dotyczą: narażenia człowieka na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 kodeksu karnego – KK), nieumyślnego spowodowania śmierci (art. 155 KK), spowodowania średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 157 KK) oraz narażenia życia albo zdrowia pracownika (art. 220 KK).

Andrzej Prajsnar, ekspert portalu RynekPierwotny.pl

BREEAM to jeden z najbardziej uznanych systemów oceny budynków na świecie, który klasyfikuje je pod kątem ich wpływu na środowisko. Certyfikacja na poziomie „Outstanding” wymaga spełnienia rygorystycznych norm, obejmujących energooszczędność, jakość materiałów budowlanych, zarządzanie zasobami wodnymi oraz minimalizację emisji CO2. Obiekty oceniane są holistycznie, biorąc pod uwagę ich eksploatację oraz wpływ na zdrowie użytkowników.

– Dążenie do uzyskania certyfikacji BREEAM na poziomie „Outstanding” wymaga nie tylko spełnienia określonych standardów dotyczących efektywności energetycznej, ale również zaangażowania w innowacyjne rozwiązania z zakresu zrównoważonego rozwoju. Dobrane przez naszych specjalistów technologie, zastosowanie właściwych materiałów oraz jakość wykonania prac budowlanych zagwarantowała pożądaną efektywność energetyczną budynku, ograniczając skutecznie przyszłe koszty użytkowania i co bardzo ważne – ślad węglowy – podkreśla Maciej Michniak, Dyrektor Techniczny Harden Construction.

Panattoni Park Poznań A2 w Robakowie – hale A i B. Źródło: Harden Construction

Termoizolacja budynku? Wybór padł na wełnę kamienną PAROC!

Przy realizacji projektu hali B jednym z najważniejszych zadań było ocieplenie dachu o powierzchni 80 000 m². Do izolacji użyto płyt z wełny kamiennej – PAROC ROS 40 i PAROC ROS 70 charakteryzujących się wysoką wytrzymałością na ściskanie oraz doskonałymi parametrami termoizolacyjnymi. Grubość izolacji została dobrana tak, aby zredukować straty ciepła i zapewnić maksymalną efektywność energetyczną budynku, jednocześnie umożliwiając montaż fotowoltaiki na dachu.

– Wysoka jakość i parametry termoizolacyjne naszych płyt z wełny kamiennej pozwoliły uzyskać bardzo niski współczynnik przenikania ciepła U przegrody na poziomie jedynie 0,15 W/m²K. To dwukrotnie mniej, niż wynosi maksymalna dopuszczalna przez prawo wartość wskaźnika 0,3 W/m²K dla obiektów magazynowo-przemysłowych z temperaturą w pomieszczeniach do 16°C ¹. Oznacza to, że straty energii wynikające z ucieczki ciepła poprzez dach zostały ograniczone praktycznie do minimum – mówi Łukasz Kondracki, Szef Regionu Izolacji Budowlanych w Owens Corning PAROC Polska.

Poniższa tabela prezentuje schemat konstrukcji dachu płaskiego na obiekcie Panattoni Park Poznań A2 – hala B:

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na ocenę BREEAM jest wskaźnik zapotrzebowania na energię pierwotną (EP). Przy realizacji hali B zredukowano go o ponad 5%, co było możliwe dzięki zastosowaniu grubszej warstwy izolacji oraz integracji odnawialnych źródeł energii, w tym dużej fotowoltaiki na dachu o mocy 700 kWp. Dzięki rozwiązaniom zastosowanym w obiekcie można znacząco obniżyć koszty związane z ogrzewaniem i chłodzeniem, jednocześnie redukując pozostawiany ślad węglowy.

– Przy ocenie BREEAM bierzemy pod uwagę możliwość obniżenia wskaźnika zapotrzebowania budynku na energię pierwotną, określaną skrótem EP. Otrzymanie z tego tytułu punktów do certyfikacji jest możliwe po zredukowaniu wskaźnika EP o minimum 5% – wyjaśnia Joanna Sobieraj, Młodszy Kierownik Projektu Harden Construction. – Patrząc na bilans mocy, zainstalowany system fotowoltaiki wypełnia około 30% zapotrzebowania budynku na energię, aczkolwiek z realnego zużycia można założyć, że wartość ta jest bliższa 100%, a nadwyżka zostaje oddawana do sieci – dodaje.

Materiały izolacyjne użyte w projekcie musiały spełniać nie tylko wysokie standardy efektywności energetycznej, ale także zapewniać długoterminową odporność mechaniczną. Płyty izolacyjne PAROC ROS 40 i PAROC ROS 70 cechuje wyjątkowa wytrzymałość na ściskanie odpowiednio – 40 kPa oraz 70 kPa. Dzięki temu są w stanie wytrzymać obciążenia związane z fotowoltaiką na dachu oraz codziennym użytkowaniem tej powierzchni. Dodatkowo wełna kamienna PAROC posiada Deklarację Środowiskową Produktu (EPD), co stanowi niepodoważalne potwierdzenie jej niskiej emisyjności i trwałości na co najmniej 60 lat (taki okres czasu odpowiada standardowemu cyklowi życia budynków ².

Maksymalne rekomendowane obciążenie stałe (własne) przedstawia poniższa tabela:

Droga do sukcesu utorowana udaną współpracą

W realizacji projektu kluczową rolę odegrała współpraca pomiędzy generalnym wykonawcą, firmą Harden Construction, a dostawcą materiałów izolacyjnych – marką PAROC. Pierwszy z wymienionych podmiotów, znany z budowania licznych obiektów przemysłowych, logistycznych i produkcyjnych, ponownie zaufał rozwiązaniom PAROC, które już wcześniej sprawdziły się w innych inwestycjach. Długoletnia współpraca między firmami oraz ich doświadczenie w realizacji projektów o wysokich wymaganiach jakościowych pozwoliły na sprawną i szybką realizację ustaleń projektowych dotyczących hali B. Prace zostały wykonane w rekordowym tempie – obiekt został ukończony w zaledwie 6,5 miesiąca. Było to możliwe dzięki szybkim dostawom i sprawnemu montażowi materiałów izolacyjnych. Przykład hali B z kompleksu Panattoni Park Poznań A2 pokazuje, jak istotna jest współpraca i odpowiedni dobór materiałów budowlanych w kontekście zrównoważonego budownictwa. Uzyskanie certyfikacji BREEAM na poziomie „Outstanding” wymaga nie tylko spełnienia wysokich standardów, ale także innowacyjnych rozwiązań i kooperacji między wszystkimi uczestnikami całego procesu budowlanego.

Panattoni Park Poznań A2 w Robakowie – hala B. Źródło: Harden Construction

Nowatorstwo i oryginalność zawsze w cenie

Hala B w Panattoni Park Poznań A2 to doskonały przykład, jak nowoczesne technologie i starannie dobrane materiały mogą przekształcić zwykły projekt w niesztampowy oraz zarazem funkcjonalny obiekt. Certyfikacja BREEAM na poziomie „Outstanding” nie jest tylko prestiżowym wyróżnieniem – to dowód na to, że innowacyjne podejście do izolacji termicznej i efektywna współpraca mogą zrewolucjonizować branżę budowlaną. Projekt ten pokazuje i utwierdza całą branżę w przekonaniu, że przyszłość budownictwa leży w rękach tych, którzy nie boją się myśleć inaczej niż utartymi przed dziesięciolecia schematami i inwestować w niebanalne rozwiązania. Wkraczamy w erę, gdzie energooszczędność i trwałość idą w parze z wizjonerskimi projektami. Czy jesteś gotowy na takie zmiany? Panattoni Park Poznań A2 już je wprowadza w życie!

¹ Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220001225

² Zgodnie z NEPD-4338-3565-EN, NEPD-4337-3565-EN https://www.paroc.com/-/media/files/certificates/pl-1-epd.pdf

Współczesne aglomeracje miejskie, aby mogły należycie funkcjonować i się rozwijać, powinny mieć odpowiednio działającą infrastrukturę techniczną. Sieć kanalizacyjna należy do podstawowych części tej infrastruktury, a ze względu na jej rozległość (długości przewodów średniej wielkości miasta liczone są w setkach kilometrów) zapewnienie prawidłowego jej funkcjonowania wymaga podejmowania skoordynowanych działań przez zarządzające nimi przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne. Niezbędna jest przy tym odpowiednia wiedza, zaangażowanie ekspertów, wyspecjalizowanego sprzętu itp., co oczywiście wymaga nakładów finansowych.

>>> Instalacje kanalizacji niskoszumowej w budynkach

>>> Rury z tworzyw sztucznych – „kopernikański przewrót” w branży wodno-kanalizacyjnej

>>> Przyłącze kanalizacyjne – jak i z czego wykonać?

>>> Sprawdź produkty z kategorii kanalizacja i odwodnienia >>>

Wszystkie rodzaje rurociągów infrastruktury sieciowej ulegają uszkodzeniom, co w dużym uogólnieniu jest efektem błędów w ich projektowaniu lub/i budowie oraz może wynikać z nieprawidłowej ich eksploatacji. Jak wiadomo, uszkodzenia te mogą mieć różny charakter i skutkować licznymi konsekwencjami w zależności od systemu, w którym pracują. Szczególnie spektakularne są uszkodzenia wodociągów magistralnych, gdy dochodzi do zalewania ulic i grożącego awariami innych budowli rozmywania podłoża budowlanego. W przypadku awarii gazociągów czy też usterek linii ciepłowniczych mamy również często do czynienia z sytuacją wyraźnie odczuwalnych, negatywnych skutków dla mieszkańców obszaru, w którym nastąpiło to zdarzenie.

Rys. 1. Konsekwencje złego stanu technicznego przewodów kanalizacyjnych [1]

Inaczej wygląda sytuacja z uszkodzeniami przewodów kanalizacyjnych, których skutki są zazwyczaj przesunięte w czasie i mają ukryty charakter. Często spękane oraz nieszczelne rurociągi pełnią swoją funkcję przez dłuższy czas bez bezpośrednio zauważalnych efektów. Najczęściej zaś spotykanymi i zauważalnymi skutkami długotrwałej pracy przewodów kanalizacyjnych w stanie uszkodzenia jest destrukcja nawierzchni ulicznych i chodników, będąca wtórnym efektem nieszczelności rurociągów, co powoduje rozluźnianie struktury podłoża gruntowego lub tworzenie kawern pod tymi nawierzchniami.

Fot. 1. Zapadnięta nawierzchnia uliczna w wyniku rozszczelnienia połączenia rurociągu ze studzienką. Fot. autora

Przykładowe zestawienie konsekwencji złego stanu technicznego przewodów kanalizacyjnych zostało przedstawione na rys. 1 [1]. Na fot. 1 można zauważyć zapadnięcie się nawierzchni ulicy spowodowane nieszczelnością na styku między przewodem a studzienką kanalizacyjną – wpłukiwanie gruntu do wnętrza kanału skutkowało powstaniem kawerny, a ostatecznie pogarszającym się stanem nawierzchni.

W dalszej części artykułu:
Uszkodzenia i rehabilitacja techniczna przewodów kanalizacyjnych
Bezwykopowa renowacja sieci kanalizacyjnych – metody

Cały artykuł dostępny jest w numerze 7/8/2024 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.

dr inż. Bogdan Przybyła
Politechnika Wrocławska, Wydział Budownictwa Lądowego i Wodnego

Literatura
1. C. Madryas, B. Przybyła, L. Wysocki, Badania i ocena stanu technicznego przewodów kanalizacyjnych,
Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław 2010.

Projektowanie lub ocieplanie ścian zewnętrznych budynku z uwzględnieniem przepisów prawnych obowiązujących od 1 stycznia 2021 r. wymaga znajomości zagadnień z zakresu fizyki budowli, budownictwa ogólnego, materiałów budowlanych. Według przepisów prawnych od 1 stycznia 2021 r. obowiązują m.in. nowe (niższe) wartości graniczne Uc(max) [W/(m²·K)] dla pojedynczych przegród, m.in. ścian zewnętrznych budynku. Wartości maksymalne współczynników przenikania ciepła dla ścian zewnętrznych, zgodnie z załącznikiem 2 do rozporządzenia [1], zestawiono w tab. 1.

Tab. 1. Wartości maksymalne współczynnika przenikania ciepła Uc [W/(m²·K)] dla ścian zewnętrznych

Tab. opracowanie autora na podstawie [1]

Przy obliczeniach współczynnika przenikania ciepła U [W/(m²·K)] ścian zewnętrznych budynku istotne znaczenie ma znajomość wartości współczynnika przewodzenia ciepła λ [W/(m·K)] poszczególnych materiałów budowlanych (szczególnie termoizolacyjnych).

Oprócz spełnienia kryterium cieplnego (Uc ≤ Uc(max)) należy także uwzględnić kryterium wilgotnościowe (ryzyko kondensacji powierzchniowej i międzywarstwowej) oraz wymagania akustyczne i przeciwpożarowe. Szczegółowe analizy w tym zakresie zaprezentowano m.in. w pracy [2].

>>> System ETICS – jak uniknąć problemów eksploatacyjnych – wybrane zagadnienia

>>> Metoda obliczeń strat ciepła przez przenikanie a wartość emisji unikniętej CO2

Docieplenie ścian zewnętrznych – charakterystyka wybranych metod

Ściana zewnętrzna stanowi sztuczną przegrodę pomiędzy otoczeniem zewnętrznym (o zmiennej temperaturze i wilgotności) a wnętrzem (o określonej, projektowanej temperaturze i wilgotności).

W pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi powinny być zapewnione użytkownikom odpowiednie warunki w zakresie:

• nośności konstrukcji;
• ochrony cieplno-wilgotnościowej;
• ochrony przed zmiennymi warunkami klimatycznymi: zmianami temperatur, deszczem, wiatrem;
• ochrony przed hałasem;
• ochrony przeciwpożarowej;
• walorów architektonicznych i estetycznych.

W dalszej części artykułu:

Sposoby ocieplania ścian zewnętrznych:

• metoda ciężka mokra
• metoda lekka mokra
• metoda lekka sucha

Porównanie zalet i wad wybranych metod dociepleń

Docieplenie ścian zewnętrznych od wewnątrz

Zalecenia projektowe i wykonawcze podczas ocieplania ścian zewnętrznych

Cały artykuł dostępny jest w numerze 7/8/2024 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.

dr inż. Krzysztof Pawłowski, prof. PBŚ

Literatura
1. Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 27 października 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2023 r. poz. 2442).
2. K. Pawłowski, Metody dociepleń ścian zewnętrznych. Naprawy i wzmocnienia konstrukcji. Budownictwo ogólne. Tom 1, XXXVIII Ogólnopolskie Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji, Wisła
9–12.04.2024 r., Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa – Oddział w Bielsku-Białej, s. 331–374.

Materiały izolacyjne. Sprawdź produkty >>>

Polska zajmuje 7. miejsce na świecie pod względem jednostkowej emisyjności całej gospodarki (2,84 t CO₂/toe) [1]. W UE za zużycie ponad 40% energii i za 38% emisji CO₂ odpowiadają budynki, co stanowi ogromne wyzwanie w procesie dekarbonizacji sektora. Na nasz krajowy zasób budowlany składa się 14,2 mln budynków, z czego 40% to obiekty mieszkalne jednorodzinne [2]. Liczba budynków mieszkalnych wielorodzinnych jest znacznie mniejsza (553 tys.), natomiast mieszka w nich prawie 45% Polaków. Większość tych obiektów została oddana do użytkowania kilkadziesiąt lat temu, a więc w czasach, gdy w warunkach gospodarki centralnie planowanej ceny energii były niskie i nie odzwierciedlały jej ekonomicznej wartości. Stosowane wówczas rozwiązania techniczne w znacznie mniejszym stopniu niż obecnie uwzględniały izolacyjność cieplną budynków, a odpowiednią temperaturę wewnętrzną zapewniały rozbudowane wysokotemperaturowe systemy grzewcze.

>>> Renowacja energetyczna zasobów budowlanych w Polsce

>>> Budynki cyrkularne – w trosce o zasoby dla przyszłych pokoleń

Budynki wybudowane przed 2002 r. charakteryzują się znacznie wyższym poziomem zapotrzebowania na energię pierwotną niż aktualnie wznoszone. Standard energetyczny użytkowanych obiektów jest pochodną ich wieku oraz wymagań, jakie obowiązywały podczas ich wznoszenia, zastosowanych technologii, wbudowanych instalacji wewnętrznych, a także sposobu korzystania z nich. Na przestrzeni lat obserwujemy zarówno obniżenie ich efektywności energetycznej w wyniku eksploatacji i pogorszenia stanu technicznego, jak i poprawę dzięki prowadzonym działaniom modernizacyjnym, zmieniającym przede wszystkim izolacyjność przegród [2].

Fot. © vejaa – stock.adobe.com

Strategie obniżania emisyjności sektora budownictwa

Przyjęte w 2015 r. podczas szczytu klimatycznego COP21 porozumienie paryskie, którego sygnatariuszem jest Polska, stawia za główny cel ograniczenie wzrostu średniej temperatury na świecie poniżej 2,0°C, najlepiej do 1,5°C w odniesieniu do epoki przedprzemysłowej. W celu osiągnięcia neutralności klimatycznej do roku 2050 Unia Europejska przyjęła szereg inicjatyw wspierających działania przyspieszające transformację gospodarek krajów europejskich. Główne założenia przyjętej w 2019 r. strategii Europejski Zielony Ład (EZŁ) to:

• dostarczenie czystej i bezpiecznej energii,
• wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym,
• budynki o niższym zapotrzebowaniu na energię,
• przyspieszenie przejścia na zrównoważoną i inteligentną mobilność,
• ochrona i odbudowa ekosystemów oraz bioróżnorodności,
• adaptacja do zmiany klimatu,
• ochrona zdrowia [1].

W ramach EZŁ przyjęto strategię Fala Renowacji, która jest najistotniejszą europejską strategią z punktu widzenia poprawy efektywności energetycznej budynków. Kluczowymi jej celami są:

• wprowadzenie nowych i wzmocnienie istniejących regulacji prawnych oraz finansowych, których celem jest co najmniej podwojenie rocznego wskaźnika renowacji energetycznej budynków;
• kierowanie się zasadą: efektywność energetyczna przede wszystkim;
• upowszechnienie rozwiązań wykorzystujących odnawialne źródła energii;
• integracja lokalnych i regionalnych systemów energetycznych z wykorzystaniem lokalnych odnawialnych źródeł energii oraz ciepła odpadowego;
• zminimalizowanie śladu węglowego w całym cyklu życia budynków;
• wdrożenie rozwiązań wpisujących się w gospodarkę o obiegu zamkniętym;
• zapewnienie wysokiej jakości środowiska wewnętrznego i usuwanie z budynków szkodliwych materiałów budowlanych;
• stosowanie inteligentnych systemów zarządzania budynkami oraz energią;
• poszanowanie estetyki i walorów architektonicznych [3].

Renowacja budynków jest jednym z największych wyzwań infrastrukturalnych Europy, a kolejne wymagania w tym zakresie znajdują się w zapisach dyrektywy EPBD (Energy Performance of Buildings Directive) z 2002 r. i kolejnych jej odsłonach z lat 2010 i 2018. Zgodnie z jej wytycznymi Polska wypracowała krajową strategię obniżania emisyjności sektora budownictwa. Długoterminowa strategia renowacji budynków (DSRB) przedstawia rekomendowany scenariusz renowacji oraz wytyczne, które będą służyć efektywnemu kosztowo przekształceniu krajowego zasobu budowlanego w obiekty o niemal zerowym zużyciu energii. Scenariusz rekomendowany w DSRB zakłada przeprowadzanie głębokiej termomodernizacji zasobów budowlanych na szeroką skalę. Według niego do 2027 r. zmodernizowane zostaną budynki charakteryzujące się wskaźnikiem EP większym niż 330 kWh/(m²·rok), a do 2035 r. – obiekty charakteryzujące się wskaźnikiem EP większym niż 230 kWh/(m²·rok). Z kolei w roku 2045 wszystkie budynki będą miały wskaźnik EP nie większy niż 150 kWh/(m²·rok) [2].

Rys. Rozkład budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej w poszczególnych okresach według wskaźnika EP [10]

Według rekomendowanego scenariusza DSRB (rys.) do 2050 r. 65% budynków powinno charakteryzować się wskaźnikiem EP nie większym niż 50 kWh/(m²·rok), a 22% – wskaźnikiem w przedziale 50–90 kWh/(m²·rok). Przewiduje się, że pozostanie ok. 13% budynków, które nie będą mogły zostać poddane głębokiej modernizacji, przede wszystkim ze względu na swój zabytkowy charakter.

Modernizacja budynków – działania

Modernizacja budynków ma na celu poprawę efektywności energetycznej, która jest wyrażana przez zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną oraz zużycie energii końcowej, dostarczanej do budynku itd. do celów ogrzewania, wentylacji, chłodzenia, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz oświetlenia. Zaplanowanie i przeprowadzenie skutecznej modernizacji budynku wymaga opracowania dokładnej analizy opartej na dokumentacji technicznej, inwentaryzacji, a czasami uzupełnionej o wyniki diagnostyki obiektu. Przykładowo, zastosowanie diagnostyki termowizyjnej pozwoli na wizualizację strat ciepła poprzez rozkład temperatury, wykrywanie szczelin i nieciągłości izolacji, zlokalizowanie mostków cieplnych, wykrywanie wad w instalacjach elektrycznych oraz centralnego ogrzewania itd. Z kolei sprawdzenie przepływów powietrza w systemach wentylacyjnych, w tym także wentylacji grawitacyjnej, umożliwi podjęcie działań zapewniających odpowiednią wymianę powietrza w pomieszczeniach. Należy zwrócić uwagę na fakt, że poprawne działanie wentylacji jest sprawdzane bardzo rzadko, a podczas wymiany stolarki okiennej na szczelną, niewyposażoną w nawiewniki, wentylacja grawitacyjna przestaje spełniać swoje zadanie. Obowiązkowe w przypadku przeprowadzania modernizacji powinno być sporządzenie audytu energetycznego budynku, którego szczegółowe wytyczne zawarte są w rozporządzeniu Ministra Rozwoju w sprawie szczegółowego zakresu i formy audytu energetycznego [4]. Audyt energetyczny budynku ocenia jego efektywność energetyczną, określa odpowiedni zakres działań mających na celu obniżenie zużycia energii oraz kosztów eksploatacji, a także zawiera scenariusze działań razem z ich energetyczno-ekonomiczną oceną. Jest podstawowym wymaganym dokumentem w przypadku ubiegania się inwestora o dofinansowanie modernizacji.

Wymagania, jakie powinny spełniać budynki modernizowane, zawarte są w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, potocznie nazywane warunkami technicznymi (WT) [5]. Zapisy dotyczą przede wszystkim poziomu izolacyjności wszystkich modernizowanych przegród zewnętrznych. W tab. przedstawiono aktualne wartości wskaźnika przenikania ciepła U dla różnych rodzajów przegród w pomieszczeniach.

Tab. Wybrane wartości współczynnika przenikania ciepła dla przegród w pomieszczeniach o temperaturze ≥ 16°C. Tab. opracowanie autorki na podstawie [5]

Priorytetowym i przeprowadzanym w pierwszej kolejności działaniem modernizacyjnym powinno być zmniejszenie strat ciepła w budynku przez przegrody zewnętrzne. Docieplenie ścian zewnętrznych, dachu, stropodachu oraz wymiana stolarki okiennej na stolarkę o lepszej izolacyjności przyczyniają się do ograniczenia strat ciepła, zwiększenia stabilności cieplnej budynku, a tym samym zmniejszenia zapotrzebowania na energię, co bezpośrednio przekłada się na zredukowanie kosztów ogrzewania. Warto pamiętać, że poprawnie wykonane ocieplenie przegród zewnętrznych nie tylko polepsza ich izolacyjność, ale także eliminuje mostki cieplne i niepożądane nieszczelności. Kolejnym ważnym działaniem jest modernizacja systemu wentylacji. Większość budynków wielorodzinnych w Polsce wyposażona jest w system wentylacji naturalnej lub mechanicznej wywiewnej. Po wymianie stolarki okiennej na stolarkę o wysokiej szczelności powietrznej i w przypadku braku nawiewników zaobserwować można nieodpowiedni przepływ powietrza w pomieszczeniach i pogorszenie się komfortu życia mieszkańców, często określane syndromem chorego budynku (ang. sick building syndrome, SBS) [3]. Odpowiednio zaprojektowany, a także zmodernizowany system wentylacji powinien zapewniać stały dostęp do świeżego powietrza, odpowiedni mikroklimat i dobrą jakość powietrza, usuwać nadmierną wilgoć z pomieszczeń, zapobiegać powstawaniu przeciągów, pleśni i grzybów. Musi być także wyposażony w takie rozwiązania, które zapewnią, że ciepło z usuwanego powietrza nie będzie nadmiernie marnowane. Najbardziej efektywnymi systemami pod względem zapewnienia odpowiedniej wymiany powietrza oraz oszczędności energii są centralne i zdecentralizowane (mieszkaniowe) instalacje wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła.

Równie istotna w przypadku renowacji budynku jest modernizacja instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej, która poprzez wprowadzenie odpowiedniej regulacji oraz automatyki skutkuje zmniejszeniem zapotrzebowania na ciepło czy chłód, a także przyczynia się do zwiększenia komfortu korzystania z instalacji. Wprowadzenie automatyki bezpośredniego działania w instalacjach centralnego ogrzewania w budynkach mieszkalnych nie jest skomplikowane. Zasady, które powinny być spełnione, to zapewnienie właściwego rozpływu medium grzewczego, zagwarantowanie poprawnej pracy zaworów regulacyjnych oraz umożliwienie regulacji temperatury w pomieszczeniach [2]. Niepoprawnie działająca instalacja ciepłej wody użytkowej powoduje duże zużycie wody i energii, a także złą dystrybucję wody i rozwój bakterii. Zastosowanie odpowiedniego zaworu regulacyjnego umożliwi pełną kontrolę nad układem c.w.u. w budynku.

Nie ulega wątpliwości, że opisane działania nie są wystarczające na drodze do dekarbonizacji sektora budownictwa. W celu zapewnienia niezależności energetycznej, umiarkowanych kosztów, czystego powietrza oraz redukcji emisji CO₂ należy zwiększyć udział OZE w obszarze dostarczania energii do budynków. Zaobserwować można wzrost popularności rozwiązań wykorzystujących pompy ciepła zarówno w budynkach jednorodzinnych, jak i wielorodzinnych, a także w ramach modernizacji przedsiębiorstw ciepłowniczych. Obecnie pompy ciepła pobierają średnio 75% energii z otoczenia (z gruntu, powietrza, wody), a pozostałe 25% stanowi energia elektryczna [2]. W budynkach nowych, a także modernizowanych pompy ciepła mogą zapewnić produkcję energii na potrzeby ogrzewania, przygotowywania ciepłej wody użytkowej i chłodzenia, czasami w połączeniu z innymi źródłami ciepła, zwłaszcza w systemach hybrydowych. Efektywnym rozwiązaniem jest pokrycie zapotrzebowania pompy ciepła na energię elektryczną przez energię z instalacji fotowoltaicznych. Dzięki zastosowaniu takich metod, w połączeniu z wykorzystaniem potencjału magazynów energii, budynki mają szansę stać się niezależne energetycznie i zeroemisyjne pod względem operacyjnym.

Ciekawą i cenną publikacją jest opracowany przez Technology Collaboration Program on Heat Pumping Technologies (HPT TCP) raport Annex 50: Heat Pumps in Multi-Family Buildings for Space Heating and Domestic Hot Water [6], przedstawiający koncepcje techniczne wykorzystania pomp ciepła w budynkach wielorodzinnych (w Polsce rzadko stosowane rozwiązania) do ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Raport omawia rodzaje pomp ciepła, które mogą być wykorzystane w budynkach wielorodzinnych (pompa ciepła typu powietrze–powietrze, powietrze –woda, woda–woda), schematyczne rozwiązania instalacyjne pokrywające potrzeby grzewcze lub przygotowania c.w.u. albo obie jednocześnie. W publikacji przedstawiono rozwiązania scentralizowane i zdecentralizowane, charakterystyki techniczne wspomnianych rozwiązań, a także ich zalety, bariery i ograniczenia techniczne. Znajdują się tam również studia przypadków – przykłady wdrożenia w różnych krajach.

Finansowanie modernizacji budynków

Wspieranie finansowe działań modernizacyjnych w budynkach mieszkalnych funkcjonuje już kilkadziesiąt lat. Opierało się ono dotychczas na wykorzystaniu premii termomodernizacyjnej lub remontowej w ramach zatwierdzonego audytu energetycznego, sporządzonego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 15 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy audytu energetycznego.

Obecnie aktem prawnym, który określa zasady finansowania projektów termomodernizacyjnych budynków ze środków Funduszu Termomodernizacji i Remontów ulokowanego w Banku Gospodarstwa Krajowego, zasilanego środkami budżetowymi, jest ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz centralnej ewidencji emisyjności budynków [7]. Dostępne formy wsparcia to:

• premia termomodernizacyjna z opcją grantu termomodernizacyjnego,
• premia remontowa,
• premia MZG z opcją grantu MZG,
• grant OZE,
• premia kompensacyjna.

Źródłem finansowania premii są środki pochodzące z budżetu państwa, których dysponentem jest Minister Rozwoju i Technologii. Granty są finansowane z budżetu środków europejskich lub ze środków Polskiego Funduszu Rozwoju [7].

Innym źródłem finansowania jest rządowy program „Czyste Powietrze”, którego operatorem są Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jest to ogólnopolski program dopłat do wymiany starych pieców oraz docieplenia domów jednorodzinnych [8]. Głównym jego celem jest poprawa jakości powietrza i redukcja emisji gazów cieplarnianych poprzez modernizację źródeł ciepła oraz zwiększenie efektywności energetycznej budynków. Program skierowany jest do właścicieli i współwłaścicieli domów jednorodzinnych lub lokali mieszkalnych wydzielonych w takich budynkach, mających wyodrębnioną księgę wieczystą.

W ramach programu „Czyste Powietrze” dofinansowanie obejmuje:

• wymianę nieefektywnego źródła ciepła na paliwo stałe na nowy, efektywny i ekologiczny kocioł;
• modernizację instalacji grzewczej;
• ocieplenie budynku;
• wymianę stolarki okiennej i drzwiowej;
• zakup i zastosowanie wentylacji mechanicznej z rekuperacją;
• zakup i montaż instalacji fotowoltaicznej.

Środki pozyskane dzięki programowi można przeznaczyć również na wykonanie audytu energetycznego lub częściową spłatę kredytu bankowego zaciągniętego na realizację jednego z przedsięwzięć wspieranych przez program „Czyste Powietrze” – warunkiem skorzystania z takiej opcji jest rozpoczęcie inwestycji nie wcześniej niż 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku.

Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego wraz z ekspertami opracowało w ramach realizowanego projektu RetrofitHUB podręcznik „Jak skutecznie modernizować budynki wielorodzinne. Poradnik dla zarządców nieruchomości”. Jest to publikacja przedstawiająca kompleksowe podejście do modernizacji budynków, opisująca najlepsze praktyki w tym zakresie. Omówione zostały w niej aspekty prawne, techniczne i finansowe modernizacji. Podręcznik dostępny jest bezpłatnie na: www.retrofithub.eu/pl.

Alicja Heller
sustainability specialist, Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego PLGBC

Literatura
1. M. Dusiło, Transformacja energetyczna w Polsce – Edycja 2023, Forum Energii, www.forum-energii.eu.
2. Długoterminowa strategia renowacji budynków. Wspieranie renowacji krajowego zasobu budowlanego.
Załącznik do uchwały nr 23/2022 Rady Ministrów z dnia 9 lutego 2022 r.
3. Jak skutecznie modernizować budynki wielorodzinne. Poradnik dla zarządców nieruchomości, praca zbiorowa pod redakcją PLGBC, Gliwice 2023, https://retrofithub.eu/sdc_download/633/?key=7nv85uxb2ltgj3lysh8dfnt0q3vbpc (dostęp: 9.02.2024).
4. Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 29 kwietnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i form audytu energetycznego oraz części audytu remontowego, wzorów kart audytów, a także algorytmu oceny opłacalności przedsięwzięcia termomodernizacyjnego (Dz.U. z 2020 r. poz. 879).
5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1225).
6. Annex 50: Heat Pumps in Multi-Family Buildings for Space Heating and Domestic Hot Water, HPT  TCP, Report no. HPT-AN50-1, November 2022, https://heatpumpingtechnologies.org/publications/
final-report-annex-50-heat-pumps-in-multi-family-buildings-for-space-heating-and-dhw/.
7. Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej
ewidencji emisyjności budynków (Dz.U. z 2008 r. nr 223 poz. 1459).
8. https://www.gov.pl/web/gov/skorzystaj-z-programu-czyste-powietrze (dostęp: 9.02.2024).
9. Energy Efficient Renovation of Existing Buildings for HVAC professionals, Rehva NO. 32, Brussels 2022.
10. Szacowanie śladu węglowego budynków. Mapa drogowa dekarbonizacji budownictwa do 2050, PLGBC, 2020, https://plgbc.org.pl/wp-content/uploads/2022/11/Szacowanie-sladu-weglowego-
budynkow.pdf (dostęp: 9.02.2024).

Podpisano umowę na budowę odcinka S11 Siemianice–Gotartów. To jeden z trzech odcinków 46-kilometrowej trasy, która połączy trzy województwa.

Inwestycja obejmuje zaprojektowanie i budowę dwujezdniowej drogi ekspresowej S11 Siemianice–Gotartów na terenie woj. wielkopolskiego, łódzkiego i opolskiego, o długości 23 km, z dwoma pasami ruchu w każdym kierunku. Jej początkowy fragment będzie się łączył z drugim odcinkiem budowanej drogi S11 na wysokości Siemianic w województwie wielkopolskim. S11 Siemianice–Gotartów ominie kolejno miejscowości Gołkowice, Byczynę, Biskupice, Sarnów oraz Krzywiznę. W okolicach Gotartowa połączy się z kolejnym budowanym odcinkiem S11, który prowadzi do początku obwodnicy Olesna.

S11 Siemianice–Gotartów na znacznej długości zostanie poprowadzona nowym śladem. Przewidziano na niej budowę 14 obiektów inżynierskich, w tym przejść dla zwierząt. W ramach inwestycji zaplanowano budowę węzła drogowego Byczyna.

Za przygotowanie projektu budowlanego oraz realizację prac w terenie odpowiedzialne będzie konsorcjum firm Mirbud (lider) oraz Kobylarnia. Wartość umowy to 577, 5 mln zł, z czasem realizacji 39 miesięcy (bez okresów zimowych, 16 grudnia– 5 marca, w trakcie prac budowlanych).

Dwujezdniowa droga ekspresowa między końcem obwodnicy Kępna a początkiem obwodnicy Olesna została podzielona na trzy odcinki realizacyjne:

• koniec obwodnicy Kępna–Siemianice (12,5 km),
• Siemianice–Gotartów (22,7 km),
• Gotartów–początek obwodnicy Olesna (10,5 km).

Na wszystkich odcinkach zaplanowano budowę kilkudziesięciu obiektów inżynierskich, w tym przejść dla zwierząt. Powstaną też kolejne węzły drogowe: Siemianice, Byczyna, Kluczbork Północ oraz Kluczbork Południe. Przewidziano także budowę urządzeń ochrony środowiska i bezpieczeństwa ruchu drogowego, a także przebudowę infrastruktury technicznej (sieć wodociągowa i kanalizacyjna, gazowa, elektroenergetyczna, telekomunikacyjna i urządzenia melioracyjne). Ponadto w ciągu trasy głównej wybudowane zostaną dodatkowe jezdnie do obsługi przyległego terenu.

Do 2030 r. cała S11 połączy leżący na Pomorzu Środkowym Kołobrzeg przez Piłę, Poznań i Kępno z Aglomeracją Śląską, prowadząc od drogi ekspresowej S6 do autostrady A1 i krzyżując się z S10, A2 oraz S8. Po realizacji wszystkich odcinków trasa będzie liczyć ponad 580 km, a wraz ze wspólnym przebiegiem S6 od Kołobrzegu do Koszalina (ok. 35,5 km) – blisko 620 km. Obecnie kierowcy mają do dyspozycji ponad 150 km (wliczając wspólny przebieg S6 i S11). Dla pozostałych odcinków, w zależności od etapu, inwestycje są już realizowane bądź prowadzone są prace przygotowawcze. W nadchodzących latach pokonanie trasy z Kołobrzegu na Śląsk zajmie nieco ponad 5 godzin.

Źródło: GDDKiA

Czytaj także:

S1 Podwarpie–Dąbrowa Górnicza Pogoria przebudowana

S19 Sokółka–Czarna Białostocka z umową

Obwodnica Grzymiszewa gotowa

Posadzki, które nie służą celom mieszkalnym i nie są wykorzystywane jako nawierzchnie dróg i ulic, klasyfikowane są jako posadzki (podłogi) określane mianem przemysłowych (ang. industrial floors). Najczęściej są one wykonywane w obiektach handlowych, magazynowych i produkcyjnych jako betonowe podłogi lokalizowane na gruncie (ang. concrete ground floors). Intensywność użytkowania tego typu obiektów to główny powód stosowania możliwie bezawaryjnych rozwiązań technologicznych w zakresie posadzek. Przykładem technologii ukierunkowanej na osiągnięcie jak największej niezawodności są posadzki bez spoin nacinanych, z tego powodu nazywane bezspoinowymi (fot. 1). Określane są one również jako bezdylatacyjne – bez dylatacji ciętych lub po prostu beznacięciowe [1, 2].

Fot. 1. Przykład realizacji posadzki bezspoinowej w obiekcie magazynowym. Fot. autora

Koncepcja posadzek bezspoinowych

Zarówno właściciele, jak i użytkownicy obiektów handlowych, magazynowych lub produkcyjnych doskonale zdają sobie sprawę z tego, jak bardzo uciążliwe dla funkcjonowania każdego obiektu tego typu są naprawy posadzek. Z praktyki wynika, że najbardziej narażone na uszkodzenia wynikające z eksploatacji budynku są dylatacje posadzek. Każdy metr dylatacji, miejsc, w których przekrój podłogi jest osłabiony, to potencjalne źródło przyszłych problemów z jej użytkowaniem.

To właśnie w tych miejscach w płycie posadzki powstają największe naprężenia od obciążeń. Z tego powodu naturalnym kierunkiem rozwoju technologii posadzek było dążenie do wykonywania jak największych pól dylatacyjnych. Zamierzenie to udało się osiągnąć w podłogach, w których zrezygnowano z wykonywania dylatacyjnych spoin skurczowych, a pojedyncze pole dylatacyjne ograniczono do obszaru roboczego o wielkości od ok. 1000 m² do nawet 2500–2600 m² [3–5]. Naprężenia od skurczu w „bezspoinówkach” mają zdecydowanie większą wartość niż w posadzkach realizowanych w sposób tradycyjny, tj. z dylatacjami pozornymi w rozstawie co ok. 6 m. Typowa rozwartość dylatacji ciętej wynosi ok. 5 mm, zaś przeciętne złącze konstrukcyjne pomiędzy poszczególnymi polami roboczymi posadzki beznacięciowej może „otworzyć się” do wartości ok. 20 mm (fot. 2) [1, 6]. Aby to nastąpiło, praktycznie wszystkie elementy składowe technologii bezspoinowej muszą spełnić swoje odrębne zadanie w przeciwdziałaniu zjawisku skurczu, co szczegółowo omówiono w dalszej części artykułu.

Fot. 2. Rozwarcie dylatacji posadzki bezspoinowej. Fot. autora

W dalszej części artykułu:

Płyta betonowa posadzki
Zbrojenie płyty posadzki
Złącza dylatacyjne

Cały artykuł dostępny jest w numerze 7/8/2024 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.

mgr inż. Sławomir Słonina
Centrum Technologiczne Budownictwa – Instytut Badań i Certyfikacji Sp. z o.o.

Literatura
1. B. Dymidziuk, Fibrobetonowe posadzki bezspoinowe – cz. I, „Nowoczesne Hale” nr 1/2010, s. 14–18.
2. M.A. Glinicki, T. Chibowski, Fibrobetonowe posadzki bezspoinowe – obliczanie i przykłady realizacji, materiały konferencyjne II Seminarium naukowo-technicznego „Podłogi przemysłowe”, Wydawnictwo Profi Press, Warszawa 6.10.2009 r., s. 41–48.
3. W. Ryżyński, B. Karczewski, Posadzki bezspoinowe z włóknami syntetycznymi, „Materiały Budowlane” nr 9/2014, s. 27–29.
4. B. Dymidziuk, Fibrobetonowe posadzki bezspoinowe – cz. II, „Nowoczesne Hale” nr 2/2010, s. 36–38.
5. B. Dymidziuk, Posadzki przemysłowe z fibrobetonu, „Inżynier Budownictwa” nr 7–8/2006, s. 46–48.
6. T. Chibowski, Dylatacje w betonowych posadzkach bezspoinowych, „Materiały Budowlane” nr 11/2015, s. 75–76.

Sprawdź: Posadzki i nawierzchnie. Produkty >>>

Raport „Rynek wyrobów betonowych w Polsce 2024-2029” przygotowała firma badawcza Spectis.

W ciągu minionej dekady sektor wyrobów betonowych – zdefiniowany jako działalność produkcyjna w zakresie elementów z betonu zbrojonego, sprężonego, wirowanego oraz wibroprasowanego – znacząco powiększył swój udział w budownictwie. Jeszcze w 2013 r. wartość tego rynku w stosunku do produkcji budowlano-montażowej ogółem wynosiła 3%, natomiast w latach 2021-2022 udział ten wyraźnie przekroczył 4%.

Dzięki 10% dynamice nominalnej oczekiwanej w  2024 r., wartość rynku wyrobów z betonu sięgnie ok. 12,1 mld zł, czyli ponad dwa razy więcej niż 10 lat wcześniej. Natomiast w 2025 r. wartość rynku powinna już przekroczyć 13 mld zł.

W najbliższych latach głównymi czynnikami wspierającymi proces rozwoju rynku betonu towarowego będą: solidne długoterminowe fundamenty makroekonomiczne polskiej gospodarki, znaczące środki unijne przysługujące Polsce w latach 2021-2027, kontynuacja realizacji Programu Budowy Dróg Krajowych oraz samorządowych inwestycji drogowych, rosnące szanse na start realizacji planowanych megainwestycji (np. elektrownia jądrowa lub Centralny Port Komunikacyjny), strukturalny niedobór zasobów mieszkaniowych w Polsce na tle średniej unijnej, generujący długoterminowy popyt na nowe mieszkania i domy, znaczący potencjał modernizacyjny polskiego budownictwa, powszechność zastosowania wyrobów betonowych praktycznie w każdym segmencie rynku budowlanego, rozbudowane zaplecze produkcyjne oraz wysoki poziom dostępności wyrobów na rynkach lokalnych.

>>> Rynek prefabrykacji betonowej w Polsce

>>> Wartość rynku betonu towarowego w Polsce to już ponad 7 mld zł

>>> Ciężka prefabrykacja betonowa w Polsce. RAPORT

Fot. @ Temir – stockadobe.com

Istotnymi czynnikami oddziaływującymi negatywne na rynek wyrobów betonowych będą natomiast: niekorzystne prognozy demograficzne dla polskiej gospodarki, konieczność ograniczenia emisyjności gospodarki zgodnie z celami Europejskiego Zielonego Ładu oraz pakietu Fit for 55, wysokie ceny podstawowych surowców i półproduktów, słaba kondycja budownictwa jednorodzinnego, generującego istotną część popytu na wyroby betonowe, rosnąca popularność materiałów alternatywnych, często wypierających z rynku rozwiązania betonowe (np. ceramika, stal, kamień, drewno, kompozyty), a także wyraźnie rosnący sprzeciw społeczeństwa przeciwko „betonowaniu” terenów miejskich.

W ujęciu ilościowym głównym segmentem rynku wyrobów betonowych pozostaje segment kostki brukowej (wraz z płytami chodnikowymi, krawężnikami czy obrzeżami). Warto jednak zwrócić uwagę, na fakt, że znaczenie tego segmentu w minionych latach zmalało, głównie na korzyść bardziej zaawansowanych technologicznie rozwiązań betonowych. Natomiast w ujęciu wartościowym największą częścią rynku już od 8 lat jest segment prefabrykacji ciężkiej, głównie z uwagi na wysoki udział stali w całkowitych kosztach produktów. Trzecim w ujęciu wartościowym segmentem rynku jest grupa produktów z betonu komórkowego. Łącznie te trzy specjalizacje odpowiadają za blisko 78% wartości rynku. Całość rynku dopełniają takie grupy produktowe jak: rury, studnie, przepusty i inne elementy kanalizacji, bloczki i pustaki betonowe, pokrycia dachowe i materiały fasadowe, a także ogrodzenia, mała architektura i galanteria betonowa.

Rynek wyrobów betonowych pozostaje rynkiem rozdrobnionym, w którym nawet czołowi producenci posiadają udziały rynkowe na poziomie 6-8%. Jak wynika z kalkulacji Spectis, 15 największych graczy rynkowych odpowiada za równe 50% całkowitej produkcji analizowanych w raporcie 150 producentów. Z punktu widzenia poszczególnych segmentów, najbardziej skoncentrowana pozostaje branża betonu komórkowego. Natomiast najbardziej rozproszonymi segmentami są te, w których bariery wejścia są niewielkie, technologie produkcji są stosunkowo tanie, a transport wyrobów na dalsze odległości jest nieopłacalny – czyli takie segmenty jak kostka brukowa czy bloczki i pustaki betonowe.

Bartłomiej Sosna, Ekspert rynku budowlanego, Spectis

2022 r. z rekordowymi przychodami producentów termoizolacji

Jak wynika z raportu firmy badawczej Spectis zatytułowanego „Rynek materiałów termoizolacyjnych w Polsce 2024-2029”, całkowite przychody 100 badanych producentów wyniosły w 2022 r. blisko 40 mld zł, z czego 12,1 mld zł przypadło na materiały termoizolacyjne. Po doszacowaniu do pełnej zbiorowości (przeprowadzanym z osobna dla każdego z 11 segmentów), wartość rynku materiałów termoizolacyjnych wyniosła w 2022 r. rekordowe 12,9 mld zł, z czego 8,9 mld zł przypadło na sprzedaż krajową a 4 mld zł stanowił eksport. Wprawdzie w 2022 r. rynek materiałów termoizolacyjnych wzrósł w ujęciu nominalnym o 28%, jednak uwzględniając ponad 40% wzrost cen, dynamika rynku w ujęciu realnym wyniosła -14%.

2023 rokiem bolesnej korekty

Rok 2023 był okresem dalszego wyhamowania aktywności na rynku materiałów termoizolacyjnych. Zgodnie z wcześniejszymi prognozami, w 2023 r. rynek materiałów termoizolacyjnych odnotował dwucyfrowy spadek, zarówno w ujęciu ilościowym (-12%) jak i wartościowym (-20%). Głównym czynnikiem wpływającym na wyhamowanie rynku była korekta w budownictwie mieszkaniowym. Jeżeli chodzi o liczbę mieszkań i domów, których budowę rozpoczęto, po rekordowej liczbie 277 tys. lokali odnotowanej w 2021 r., rynek w połowie 2023 r. osiągnął dno na poziomie blisko 170 tys. lokali.

Stopniowy powrót optymizmu obserwowany w trakcie 2024 r.

Po okresie korekty, ostatnie 12 miesięcy przyniosło przeważające wzrosty liczby rozpoczynanych inwestycji mieszkaniowych, w wyniku których po I połowie 2024 r. odczyt za ostatnie pełne 12 miesięcy wskazuje już na 226 tys. mieszkań i domów, których budowę rozpoczęto. Lepsze dane z rynku mieszkaniowego znajdują również odzwierciedlenie we wzrostach produkcji większości podstawowych materiałów termoizolacyjnych. Z uwagi na efekt przesunięcia czasowego, wzrostów wolumenu rynku spodziewać się można również w 2025 r.

>>> Ocieplenie elewacji wentylowanej w konstrukcji szkieletowej – najczęstsze błędy

>>> Zrównoważony rozwój w zakresie stosowania systemów ETICS

>>> System ETICS – jak uniknąć problemów eksploatacyjnych – wybrane zagadnienia

W najbliższych latach głównymi czynnikami wspierającymi proces odbudowy potencjału rynku materiałów termoizolacyjnych będą: solidne długoterminowe fundamenty makroekonomiczne Polski, utrzymujący się niedobór mieszkań w Polsce na tle średniej unijnej, konieczność ograniczenia emisyjności polskiej gospodarki zgodnie z celami polityki unijnej, odblokowanie wiosną 2024 r. funduszy unijnych dla Polski, walka ze smogiem i wspieranie programów termomodernizacji w segmencie budynków mieszkaniowych oraz publicznych, wysoki udział rynkowy segmentu remontów i modernizacji, planowany dalszy wzrost wymagań dotyczących energooszczędności budynków, wyraźnie odbudowujący się popyt na rynku mieszkaniowym a także ograniczenia napływu do polski konkurencyjnych materiałów z kierunku wschodniego.

Istotnymi czynnikami oddziaływującymi negatywne na rynek materiałów termoizolacyjnych będą natomiast: niekorzystne prognozy demograficzne dla polskiej gospodarki, utrzymujący się stosunkowo wysoki poziom stóp procentowych, niewielka tylko skala poprawy na rynku budownictwa jednorodzinnego, generującego największą część popytu na materiały termoizolacyjne, spowolnienie w budownictwie niemieszkaniowym, wysokie ceny materiałów i wykonawstwa zmuszające część inwestorów do ograniczenia lub wstrzymania zamierzeń inwestycyjnych, wciąż niska świadomość społeczna w zakresie konieczności zapewnienia budynkowi odpowiedniego poziomu termoizolacji a także ryzyko utraty przez Polskę części środków z Krajowego Planu Odbudowy, w ramach którego znaczna część środków przeznaczona ma zostać na podniesienie efektywności energetycznej istniejących budynków.

Informacje metodologiczne o raporcie

Na potrzeby raportu jako rynek materiałów termoizolacyjnych zdefiniowano działalność produkcyjną (prowadzoną w Polsce lub za granicą) oraz sprzedaż (na terytorium Polski lub na eksport) w zakresie podstawowych materiałów chroniących pomieszczenia, obiekty i urządzenia przed utratą ciepła.

Analizując liczebność i wartość przychodów firm, które nie zakwalifikowały się do analizowanej w raporcie grupy 100 wiodących producentów (firmy zbyt małe bądź z niewielką ekspozycją na rynek termoizolacji), szacuje się że analizowana w raporcie grupa 100 firm odpowiada za około 94% rynku materiałów termoizolacyjnych w Polsce. W raporcie zaprezentowano również wielkość i wartość rynku po doszacowaniu do pełnej zbiorowości.

Analizowane w raporcie produkty podzielić można na jedenaście głównych kategorii: płyty EPS, płyty XPS, wełna skalna, wełna szklana, wełna drzewna, rdzenie PIR/PUR płyt warstwowych, płyty ze sztywnej pianki PIR/PUR, piany natryskowe PIR/PUR, otuliny PIR/PUR, termoizolacje kauczukowe oraz termoizolacje polietylenowe.

W większości przypadków (63 ze 100 firm) termoizolacje stanowią główny obszar działalności analizowanych firm. Spośród producentów, dla których termoizolacje stanowią poboczny obszar działalności biznesowej, podstawowymi sektorami są najczęściej: pokrycia dachowe, chemia budowlana, blachy stalowe, produkty z drewna, sektor opakowań oraz szeroko rozumiana chemia przemysłowa.

Bartłomiej Sosna, Ekspert rynku budowlanego, Spectis

Projektant na podstawie Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny [1] (dalej: k.c.) może m.in. ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą deliktową (za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym) lub kontraktową (wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania z umowy) za realizację prac projektowych.

Fot. © SS Digital – stock.adobe.com

Odpowiedzialność odszkodowawcza

Zgodnie z zasadami wynikającymi z k.c. odpowiedzialność cywilną związaną z obowiązkiem naprawienia szkody dzielimy na deliktową – za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym (art. 415 i następne k.c.) oraz kontraktową – wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania z umowy (art. 471 i następne k.c.). W obu reżimach odpowiedzialności odszkodowawczej jej przesłankami są: zdarzenie szkodzące, z którym określony przepis prawa łączy obowiązek naprawienia szkody przez inny podmiot niż poszkodowany, szkoda będąca wynikiem tego zachowania, normalny związek przyczynowy łączący oba wyżej wymienione elementy.

Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 1 i 2 k.c.). Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron (art. 362 k.c.).

Naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, lub przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.

Jeśli przywrócenie stanu poprzedniego jest niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia pieniężnego. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen, które obowiązywały w dniu ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili (art. 363 § 1 i 2 k.c.).

>>> Przeniesienie pozwolenia na budowę a przeniesienie praw autorskich

>>> Prawa i obowiązki projektanta w procesie budowlanym

>>> Dokumentacja budowlana jako przedmiot ochrony prawa autorskiego

>>> Odpowiedzialność projektanta za wady projektu budowlanego

Przyjmujący zamówienie (projektant) obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność). Jednak należytą staranność przyjmującego zamówienie w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności, a należy pamiętać, że projektant lub biuro projektowe będzie traktowane jak profesjonalista (art. 355 § 1 i 2 k.c.). Profesjonalizm powinien przejawiać się w dwóch podstawowych cechach zachowania: postępowaniu zgodnym z regułami fachowej wiedzy oraz sumienności. Od profesjonalisty – obok fachowych kwalifikacji – wymaga się zwiększonego zaangażowania w podjęte działania przygotowujące świadczenie i w jego realizację. Chodzi tu o większą zapobiegliwość, rzetelność, dokładność w działaniach profesjonalisty w stosunku do podmiotów, które nie wykonują zobowiązania w ramach swojej działalności gospodarczej [2].

W dalszej części artykułu:

Odpowiedzialność deliktowa
Odpowiedzialność kontraktowa projektanta
Odpowiedzialność projektanta za wady obiektu budowlanego
Przedawnienie roszczeń

Cały artykuł dostępny jest w numerze 7/8/2024 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.

Piotr Jarzyński
prawnik, wspólnik w Kancelarii Prawnej Jarzyński & Wspólnicy,
ekspert Komitetu ds. Nieruchomości Krajowej Izby Gospodarczej

Literatura
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.).
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 31 maja 2022 r., sygn. akt I ACa 748/20.