Jednym z poważniejszych wyzwań inżyniera na budowie jest montaż rusztowania i takie jego ukształtowanie, aby było ono dopasowane do bryły budynku. Szczególnie problematyczne jest to w przypadku zabytków, zwłaszcza gdy dokumentacja rusztowania odbiega od rzeczywistej konstrukcji.
Rusztowania budowlane są wykorzystywane na większości budów. Mogą to być niewielkie, jedno- lub dwupoziomowe, proste rusztowania warszawskie, a także wysokie i o skomplikowanej geometrii konstrukcje inżynierskie. Taka różnica w budowie rusztowań wynika z tego, że obszar ich stosowania jest różny. Są one używane na wielu rodzajach budów, począwszy od prostych prac przy domach jednorodzinnych po bardziej skomplikowane przy budynkach wielorodzinnych, użyteczności publicznej, zabytkach, mostach i obiektach przemysłowych. Prace z wykorzystaniem rusztowań budowlanych mogą być wykonywane wewnątrz lub na zewnątrz obiektu. Mogą to być również prace prowadzone w skrajnych warunkach pogodowych, np. na bardzo wysokich kominach przy niskich temperaturach lub wewnątrz budynku huty szkła przy bardzo wysokich temperaturach. Niezależnie od zastosowania rusztowanie zawsze ma zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i dostęp do stanowisk pracy.
Zgodnie z rozporządzeniem [1] na budowach można montować rusztowania na podstawie instrukcji producenta lub projektu indywidualnego. Montaż na podstawie odpowiedniego dokumentu powinien być na tyle rzetelny, aby założenia przyjęte w projekcie, które najczęściej wprowadzają pewne uproszczenia, nie stwarzały zagrożenia. Oczywiście rusztowanie musi być zmontowane tak, aby przyjęte w projekcie warunki brzegowe, sposób łączenia elementów, obciążenia w trakcie eksploatacji itp. były zachowane w rzeczywistej konstrukcji. Niestety, w praktyce można spotkać się ze znacznymi rozbieżnościami pomiędzy dokumentacją rusztowania a faktyczną konstrukcją, co stanowi temat niniejszego artykułu.
>>> Projektowanie i użytkowanie rusztowań z wykorzystaniem nowych technologii
>>> Praca na rusztowaniach budowlanych – zagrożenia
>>> Prawidłowe posadowienie rusztowań – co to znaczy?
>>> Czy normy serii PN-M-47900 są potrzebne branży rusztowaniowej?
>>> Rusztowanie wyprzedzające – bezpieczeństwo pracy i zysk ekonomiczny
>>> Odpowiedzialność kierownika budowy za stan rusztowań
Rusztowania na budowie – realia montażu i eksploatacji
W przypadku rusztowań projektant kończy swoją pracę w chwili przekazania dokumentacji firmie zamawiającej projekt. Ani w prawie, ani w zestawach dobrych praktyk nie ma takiego pojęcia jak nadzór autorski. Przepisy dotyczące tego, kto może montować rusztowania na budowie, są dość jednoznaczne, tzn. w rozporządzeniu [1] jest zapis: „§ 109. Osoby zatrudnione przy montażu i demontażu rusztowań oraz monterzy ruchomych podestów roboczych powinni posiadać wymagane uprawnienia”. Rozporządzenie [2] podaje, kto i na jakich zasadach wydaje uprawnienia do montażu rusztowań. Można więc założyć, że monter potrafi prawidłowo zmontować rusztowanie, chociaż w środowisku branży rusztowaniowej są różne opinie na temat jakości szkoleń monterów. Problemy pojawiają się już przy odbiorze rusztowań. W rozporządzeniu [1] jest następujący zapis: „§ 110. 1) Użytkowanie rusztowania jest dopuszczalne po dokonaniu jego odbioru przez kierownika budowy lub uprawnioną osobę”. Jeżeli budowa jest realizowana na podstawie pozwolenia na budowę, to rusztowanie powinien odbierać kierownik budowy i to jest jednoznacznie zapisane. Jednak zupełnie nie wiadomo, co znaczy „uprawniona osoba”. Podobne wątpliwości dotyczą przeglądów rusztowań. Oczywiście projektant może stwierdzić, że to dla niego nie ma już znaczenia, ale w dalszej części zostanie opisany proces degradacji rusztowania w czasie eksploatacji, który wpływa na jego niezawodność, za którą odpowiada projektant. Dlatego bardzo ważne jest, aby przeglądy były wykonywane przez osoby kompetentne tak, jak to jest zapisane w rozporządzeniu [1]: „§ 127. 1) Rusztowania na budowie i ruchome podesty robocze powinny być każdorazowo sprawdzane przez kierownika budowy lub uprawnioną osobę po silnym wietrze, opadach atmosferycznych oraz działaniu innych czynników, stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa wykonania prac, i przerwach roboczych dłuższych niż 10 dni oraz okresowo, nie rzadziej niż raz w miesiącu. 2) Zakres czynności objętych sprawdzeniem, o którym mowa w ust. 1, określa instrukcja producenta lub projekt indywidualny”. W tym zapisie także pojawia się wątpliwość dotycząca tego, kto powinien wykonywać przeglądy w sytuacji, gdy nie ma kierownika budowy. Jak widać, w obecnym stanie prawnym projektant nie ma pewności, czy rusztowanie będzie prawidłowo eksploatowane. Dlatego warto wpisywać w projekcie wyraźne zalecenia dotyczące odbiorów, eksploatacji i przeglądów.
W dalszej części artykułu:
Problem z podłożem, na którym ma być posadowione rusztowanie
Problem z prawidłowym ułożeniem podkładów pod rusztowanie
Opisy odstępstw od projektu i ich znaczenie
Cały artykuł dostępny jest w numerze 10/2024 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
prof. dr hab. inż. Ewa Błazik-Borowa
Politechnika Lubelska, Wydział Budownictwa i Architektury, Katedra Mechaniki Budowli
dr inż. Aleksander Robak
Politechnika Lubelska, Wydział Budownictwa i Architektury, Katedra Mechaniki Budowli
Literatura
1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. z 2003 r. nr 47 poz. 401).
