Dokumentacja projektowa w regulacji umowy o roboty budowlane

Umowa o roboty budowlane stanowi szczególny rodzaj kontraktu, na co wskazuje odrębna regulacja tej umowy w tytule XVI księgi III kodeksu cywilnego (art. 647–658 k.c.). W kodeksowym unormowaniu umowy o roboty budowlane uwzględniony został także aspekt projektu, zgodnie z którym roboty budowlane są wykonywane.

Ze względu na odesłanie do przepisów kodeksu cywilnego w art. 14 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.) kodeksowa regulacja umowy o roboty budowlane jest istotna także  przypadku finansowania robót budowlanych ze środków publicznych, w sytuacji gdy wykonawca robót musi zostać wyłoniony w trybie udzielenia zamówienia publicznego zgodnie z przepisami Prawa zamówień publicznych.

Projekt w definicji umowy o roboty budowlane

Umowa o roboty budowlane zdefiniowana została w art. 647 k.c., który stanowi, że przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

W powyższej definicji projekt powołany został w kontekście obowiązków wykonawcy i inwestora. Biorąc pod uwagę zobowiązania stron umowy o roboty budowlane, związane z wykonaniem obiektu zgodnie z projektem oraz z dostarczeniem projektu, treść art. 647 k.c. nasuwa następujące uwagi.

– Po pierwsze dostarczenie wykonawcy projektu przez inwestora jest w rozumieniu powyższego artykułu jedną z czynności związanych z przygotowaniem robót, wymaganych przez właściwe przepisy. Mimo że przepisy te nie zostały wprost wskazane, jest to odesłanie do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.), regulującej m.in. wymogi związane z projektowaniem budowlanym.

– Po drugie dostarczenie projektu jest tylko jedną z czynności związanych z przygotowaniem robót dotyczących aspektu projektowania. Przed dostarczeniem projektu musi on zostać sporządzony, co przekłada się z formalnego punktu widzenia na pozyskanie projektu od projektanta lub projektantów, angażowanych w drodze zawieranych z nimi przez inwestora umów o prace projektowe. Zawarcie umowy o prace projektowe jest zatem poprzedzone umową lub umowami z projektantami, których wykonanie warunkuje realizację umowy o roboty budowlane – w zakresie ciążącego na inwestorze obowiązku dostarczenia projektu wykonawcy.

– Po trzecie projekt jest istotny również odnośnie do obowiązków wykonawcy. Artykuł 647 k.c. wyraźnie stanowi, że obowiązkiem wykonawcy jest oddanie przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem dostarczonym przez inwestora. Oczywiście także w tym zakresie, dotyczącym prac wykonawczych, ważny jest uzupełniający kontekst Prawa budowlanego, które w przeciwieństwie do kodeksu cywilnego jest regulacją z zakresu prawa administracyjnego.

© Stephen Coburn – Fotolia.com

Projekt a umowa o prace projektowe

Regulacja umowy o roboty budowlane zawiera szczególne unormowanie dotyczące formy tej umowy. Chodzi o art. 648 k.c., zgodnie z którym umowa o roboty budowlane powinna być stwierdzona pismem, przy czym wymagana przez właściwe przepisy dokumentacja, czyli przewidziana przez Prawo budowlane dokumentacja projektowa, stanowi część składową umowy.

Umowa o prace projektowe składa się zatem z dwóch zasadniczych części. Pierwszą z nich stanowią sporządzone na piśmie postanowienia umowne, precyzujące prawa i obowiązki stron umowy. Druga część to dokumentacja projektowa,niezbędna do wykonania robót budowlanych, określonych w umowie.

Dokumentacja projektowa, będąca integralną częścią umowy o roboty budowlane, technicznie stanowi do niej załączniki,  które dla precyzji powinny zostać wyraźnie wyliczone z zaznaczeniem, że stanowią integralną część umowy. Ze względu na to, iż obowiązkiem inwestora jest dostarczenie wykonawcy projektu, w umowie o roboty budowlane zasadne jest wprowadzenie postanowienia stwierdzającego, że złożenie pod umową podpisu przez wykonawcę (reprezentujące go osoby) jest potwierdzeniem otrzymania od inwestora stanowiącej załączniki do umowy dokumentacji. W przeciwnym wypadku osoby reprezentujące wykonawcę powinny podpisać oświadczenie, potwierdzające odbiór dostarczonej przez inwestora dokumentacji projektowej.

Projekt jako wyznacznik zakresu robót

Artykuł 649 k.c. stanowi, że w razie wątpliwości poczytuje się, iż wykonawca podjął się wszystkich robót objętych projektem stanowiącym część składową umowy.Jest to domniemanie dotyczące zakresu robót budowlanych, do których zrealizowania zobowiązał się wykonawca. Jest to szczególnie istotne, w sytuacji gdy umowa o roboty budowlane ogranicza się do określenia ogólnego zobowiązania wykonawcy do oddania przewidzianego w umowie obiektu zgodnie z dostarczonym przez inwestora projektem.

W tym kontekście wypowiedział się Sąd Najwyższy, stwierdzając, że art. 649 k.c. wprowadza domniemane rozszerzenie (rozwinięcie) obowiązków wykonawcy. Przy uwzględnieniu charakteru i ogólnych cech umowy konkretny zakres praw i obowiązków stron jest określany przez treść danej umowy (wyrok SN z 17 maja 2000 r., sygn. akt I CKN 728/98, Lex nr 50836). W wyroku z 21 lutego 1991 r. (sygn. akt II CR 538/90) Sąd Najwyższy z kolei orzekł, że wpis do dziennika robót tylko wtedy może być podstawą wykonania robót nieobjętych umową, jeżeli są one niezbędne ze względu na bezpieczeństwo lub zabezpieczenie przed awarią.

Zakres robót powinien być określony w umowie o roboty budowlane, zawieranej za zgodą inwestora przez wykonawcę z podwykonawcą. Punktem odniesienia w tym przypadku jest również projekt. Wynika to z art. 647¹ par. 2 k.c., który w zdaniu drugim przewiduje domniemaną zgodę inwestora na zawarcie umowy wykonawcy z podwykonawcą, jeżeli inwestor w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę tej umowy lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń.

Projekt a wykonanie umowy o roboty budowlane

Z punktu widzenia wykonawcy ważne jest, aby po otrzymaniu od inwestora dokumentacji projektowej dokonać jej oceny, m.in. pod względem jej kompletności. Jeśli dokumentacja nie nadaje się do prawidłowego wykonania robót, wykonawca powinien zgodnie z art. 651 k.c. niezwłocznie zawiadomić o tym inwestora.

W regulacji umowy o roboty budowlane brak szczególnego unormowania nienależytego wykonania umowy przez wykonawcę. W tym zakresie, biorąc pod uwagę skutki realizowania przez wykonawcę robót w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, czyli również z projektem stanowiącym jej integralną część, art. 656 par. 1 k.c. nakazuje stosować odpowiednio przepisy o umowie o dzieło. Wart uwagi w tym kontekście jest art. 636 par. 1 k.c. Stanowi on, że jeżeli przyjmujący zamówienie wykonuje dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

Rafał Golat