Dalsza cyfryzacja w budownictwie, czyli zmiany w Prawie budowlanym uchwalone w 2022 r.

7 lipca 2022 r. na mocy ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw [1] uchwalone zostały kolejne zmiany w Prawie budowlanym [2] (dalej: Pb) oraz w ustawach: o ochronie przeciwpożarowej [3] i o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa [4]. 20 lipca ustawa została podpisana przez prezydenta, a 26 lipca 2022 r. opublikowana w Dzienniku Ustaw.

Uchwalona nowelizacja stanowi kolejny etap cyfryzacji w budownictwie. Nowe przepisy mianowicie:

• umożliwiają prowadzenie dziennika budowy w postaci elektronicznej (przez system EDB);
• umożliwiają prowadzenie cyfrowej książki obiektu budowlanego (przez system c-KOB);
• regulują działanie portalu e-Budownicwo;
• zapewniają prowadzenie centralnych rejestrów osób posiadających uprawnienia budowlane i ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej przez odpowiedni system teleinformatyczny (e-CRUB);
• umożliwiają dokonywanie uzgodnień z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej: projektu zagospodarowania działki lub terenu, projektu architektoniczno-budowlanego, projektu technicznego oraz projektu urządzenia przeciwpożarowego, sporządzonych w postaci elektronicznej.

Najciekawsze zmiany z punktu widzenia praktyki dotyczą prowadzenia elektronicznego dziennika budowy, cyfrowej książki obiektu budowlanego, a także funkcjonowania portalu e-Budownictwo.

Fot. stock.adobe/Andrey Popov

Zmiany w Prawie budowlanym w 2022 r. Elektroniczny dziennik budowy

Dotychczasowe przepisy Pb nie przewidywały możliwości prowadzenia dziennika budowy w postaci elektronicznej. Zgodnie z nowym przepisem art. 47a Pb dziennik budowy stanowi urzędowy dokument przeznaczony do rejestrowania (w formie wpisów) przebiegu robót budowlanych oraz zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku wykonywania robót budowlanych, mających znaczenie przy ocenie technicznej prawidłowości wykonywania tych robót.

Dziennik budowy prowadzi się odrębnie dla każdego obiektu budowlanego wymagającego pozwolenia na budowę, pozwolenia na rozbiórkę albo zgłoszenia, a w przypadku obiektów liniowych ustawodawca dopuszcza prowadzenie dziennika odrębnie dla każdego wydzielonego odcinka robót.

Forma elektroniczna dziennika budowy wyłączona jest w przypadku robót budowlanych prowadzonych na terenach zamkniętych ustalonych decyzją ministra obrony narodowej.

Zgodnie z przyjętą nowelizacją dziennik budowy w postaci elektronicznej prowadzi się w systemie EDB – Elektronicznego Dziennika Budowy.

W myśl art. 47e ust. 1 uprawnionymi do dokonania wpisu w dzienniku budowy są uczestnicy procesu budowlanego, geodeta uprawniony wykonujący na terenie budowy czynności geodezyjne na potrzeby budownictwa, upoważnieni pracownicy organów nadzoru budowlanego i innych organów uprawnionych do kontroli przestrzegania przepisów na terenie budowy, w ramach dokonywanych czynności kontrolnych.

Z kolei obowiązkiem inwestora, zgodnie z art. 47f ust. 1 Pb, będzie zapewnienie dołączenia do dziennika budowy kopii uprawnień budowlanych osób pełniących funkcję: kierownika budowy, kierownika robót, inspektora nadzoru inwestorskiego, projektanta sprawującego nadzór autorski – w przypadku, o którym mowa w art. 44 pkt 3 Pb. Wymogu dołączenia kopii uprawnień budowlanych nie stosuje się w przypadku uprawnień budowlanych wpisanych do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane.

Podobnie jak dotychczas, o wydanie dziennika budowy występuje inwestor, a organem właściwym do jego wydania jest:

• organ administracji architektoniczno-budowlanej;
• organ nadzoru budowlanego – w przypadku robót budowlanych objętych decyzją o:

– legalizacji budowy, o której mowa w 49 ust. 4,

– pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, o której mowa w 51 ust. 4.

Wystąpienie o wydanie dziennika budowy prowadzonego w postaci elektronicznej następuje w systemie EDB – należy podać imię i nazwisko lub nazwę inwestora; dane dotyczące decyzji uprawniającej do wykonywania robót budowlanych albo zgłoszenia: organ wydający decyzję albo przyjmujący zgłoszenie, datę wydania decyzji albo dokonania zgłoszenia, numer decyzji lub znak sprawy – w przypadku decyzji uprawniającej do wykonywania robót budowlanych; a także e-mail (dotyczy wystąpienia o wydanie dziennika   budowy w postaci elektronicznej).

Organ właściwy do wydania dziennika budowy wydaje inwestorowi dokument (przez ostemplowanie przedłożonego przez inwestora dziennika budowy prowadzonego w postaci papierowej albo zapewnienie dostępu w systemie EDB do dziennika budowy prowadzonego w postaci elektronicznej) w terminie 3 dni roboczych, ale nie wcześniej niż przed dniem, w którym:

• wykonalna stała się decyzja o:

– pozwoleniu na budowę lub rozbiórkę,

– legalizacji budowy, o której mowa w 49 ust. 4 Pb,

– pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, o której mowa w art. 51 4 Pb;

• inwestor nabył prawo do wykonywania robót budowlanych na podstawie zgłoszenia.

Każdemu wydawanemu dziennikowi budowy prowadzonemu w postaci elektronicznej nadaje się w systemie EDB indywidualny numer.

Jeżeli inwestor prowadzi dziennik budowy w postaci elektronicznej (art. 47i), w przypadku wydania decyzji o przeniesieniu decyzji o pozwoleniu na budowę, decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, o której mowa w art. 51 ust. 4 Pb, praw i obowiązków wynikających ze zgłoszenia, wobec którego organ nie wniósł sprzeciwu, wówczas właściwy organ zapewnia nowemu inwestorowi dostęp do tego dziennika w systemie EDB oraz pozbawia dotychczasowego inwestora tego dostępu w terminie 3 dni roboczych od dnia, w którym decyzja o przeniesieniu stała się wykonalna.

Zgodnie z art. 47k ust. 1 Pb dziennik budowy prowadzony w postaci papierowej można kontynuować w postaci elektronicznej. W tym przypadku inwestor występuje o wydanie dziennika budowy w postaci elektronicznej, a po jego wydaniu kierownik budowy lub inwestor zamyka wpisem dziennik budowy w postaci papierowej. Z kolei dziennik budowy prowadzony w postaci elektronicznej może być kontynuowany tylko w postaci elektronicznej.

W przypadku zakończenia robót budowlanych kierownik budowy zamyka wpisem dziennik budowy (zamknięcie dziennika w postaci elektronicznej następuje przez nadanie mu w systemie EDB statusu „zamknięty”). W razie konieczności kontynuowania robót budowlanych po zamknięciu dziennika budowy w postaci elektronicznej inwestor może w systemie EDB ponownie nadać kierownikowi budowy uprawnienia do dokonywania wpisów. Jeśli dokonano zawiadomienia o zakończeniu budowy lub złożono wniosek o udzielenie pozwolenia na użytkowanie, ponowne nadanie uprawnień przez inwestora w systemie EDB umożliwia właściwy organ nadzoru budowlanego. W przypadku przyjęcia zawiadomienia o zakończeniu budowy bez sprzeciwu albo wydania pozwolenia na użytkowanie właściwy organ nadzoru budowlanego nadaje w systemie EDB dziennikowi budowy status „oddany do użytkowania”.

>>> Drogi publiczne – przepisy techniczno-budowlane

>>> Jak uzyskać zatwierdzenie projektu zagospodarowania działki lub projektu architektoniczno-budowlanego

>>> Nowelizacja Prawa wodnego z 7 lipca 2022 r.

Należy mieć na uwadze, iż zgodnie z art. 47n ust. 1 Pb w celu wystąpienia o wydanie dziennika budowy prowadzonego w postaci elektronicznej oraz dokonywania wpisów w tym dzienniku inwestor oraz osoby uprawnione do dokonywania wpisów są obowiązane posiadać konto w systemie EDB. Aby założyć konto, należy wskazać swoje imię, nazwisko oraz adres e-mail.

W przypadku prowadzenia dziennika budowy w postaci elektronicznej:

• inwestor udostępnia ten dziennik w systemie EDB do dokonywania w nim wpisów pozostałym uczestnikom procesu budowlanego i innym uprawnionym osobom;
• kierownik budowy albo kierownik robót udostępnia ten dziennik w systemie EDB do dokonywania w nim wpisów:

– geodecie uprawnionemu wykonującemu na terenie budowy czynności geodezyjne na potrzeby budownictwa,

– upoważnionym pracownikom organów nadzoru budowlanego i innych organów uprawnionych do kontroli przestrzegania przepisów na terenie budowy, w ramach dokonywanych czynności kontrolnych.

System EDB zapewnia również inwestorowi możliwość pozbawienia uczestników procesu budowlanego dostępu do elektronicznego dziennika budowy, jednak owo pozbawienie dostępu nie może utrudniać lub uniemożliwiać uczestnikom procesu budowlanego wykonywania praw lub obowiązków wynikających z przepisów.

EDB zapewnia dostęp do dziennika budowy prowadzonego w postaci elektronicznej przez okres prowadzenia robót budowlanych. Dane zgromadzone w systemie EDB dotyczące indywidualnego dziennika budowy są usuwane, z uwzględnieniem przepisów o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, po upływie 25 lat od dnia nadania statusu:

• „oddany do użytkowania” – w przypadku budowy,
• „zamknięty” – w przypadku robót budowlanych innych niż budowa.

Nowe przepisy dotyczące dziennika budowy wejdą w życie z dniem 27 stycznia 2023 r.

Zmiany w Prawie budowlanym w 2022 r. Cyfrowa książka obiektu budowlanego

Zgodnie z art. 60a Pb książka obiektu budowlanego jest dokumentem przeznaczonym do dokonywania wpisów w zakresie:

• informacji o obiekcie budowlanym;
• imienia i nazwiska albo nazwy, adresu zamieszkania lub siedziby oraz adresu e-mail właściciela lub zarządcy;
• kontroli, o których mowa w art. 62 1 Pb;
• ekspertyz i opinii technicznych dotyczących obiektu budowlanego oraz imion i nazwisk osób, przez które zostały sporządzone;
• przeglądów technicznych, konserwacji oraz napraw urządzeń przeciwpożarowych, o jakich mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie przeciwpożarowej [3], oraz imion i nazwisk osób, które dokonały tych czynności;
• robót budowlanych związanych z obiektem budowlanym, a wykonywanych po oddaniu do użytkowania;
• katastrof budowlanych dotyczących obiektu budowlanego;
• decyzji, postanowień, zaświadczeń i innych dokumentów wydanych przez organy administracji publicznej, dotyczących obiektu budowlanego.

Książkę prowadzi się na bieżąco dla każdego budynku oraz obiektu budowlanego niebędącego budynkiem, którego projekt jest objęty obowiązkiem sprawdzenia zgodnie z art. 20 ust. 2 Pb.

Obowiązek prowadzenia książki obiektu budowlanego nie obejmuje:

• budynków mieszkalnych jednorodzinnych, garażowych i gospodarczych w zabudowie jednorodzinnej;
• obiektów budowlanych:

– budownictwa zagrodowego i letniskowego,

– wymienionych w 29 ust. 1 i 2, z wyłączeniem sieci gazowych;

• dróg lub obiektów mostowych, dla których prowadzona jest książka drogi lub książka obiektu mostowego na podstawie przepisów o drogach publicznych.

Zgodnie z art. 60c Pb książkę obiektu budowlanego zakłada właściciel lub zarządca obiektu budowlanego w terminie 30 dni od dnia:

• doręczenia decyzji o pozwoleniu na użytkowanie – w przypadku obiektu budowlanego, do którego użytkowania wymagana jest decyzja o pozwoleniu na użytkowanie;
• upływu terminu na zgłoszenie w drodze decyzji przez organ nadzoru budowlanego sprzeciwu do zawiadomienia o zakończeniu budowy albo doręczenia zaświadczenia organu nadzoru budowlanego o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu – w przypadku obiektu budowlanego, do użytkowania którego jest wymagane zawiadomienie o zakończeniu budowy;
• dokonania zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części jeżeli w wyniku tej zmiany obiekt budowlany niewymagający wcześniej założenia książki obiektu budowlanego stał się obiektem budowlanym, dla którego należy prowadzić książkę obiektu budowlanego.

Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego wskazuje w książce obiektu budowlanego osobę fizyczną do prowadzenia tej książki.

Z kolei uprawnionymi do dokonywania wpisów w książce obiektu budowlanego są:

• właściciel lub zarządca obiektu budowlanego w zakresie niezbędnym do założenia książki obiektu budowlanego oraz jej zamknięcia;
• osoba wskazana w książce obiektu budowlanego do jej prowadzenia;
• osoby przeprowadzające kontrole, o których mowa w 62 ust. 1.

Należy pamiętać, że wpisu w książce obiektu budowlanego dokonuje się niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 7 dni od zaistnienia okoliczności, której wpis dotyczy.

Zgodnie z art. 60h ust. 1 Pb książkę obiektu budowlanego zakłada się i prowadzi w postaci elektronicznej w systemie c-KOB – Cyfrowej Książki Obiektu Budowlanego. W przypadku awarii lub przerwy w działaniu systemu c-KOB, uniemożliwiającej dokonanie wpisu w książce obiektu budowlanego prowadzonej w postaci elektronicznej, wpisu dokonuje się niezwłocznie po ustaniu tej awarii lub przerwy.

W terminie miesiąca od dnia zakończenia rozbiórki obiektu budowlanego jego właściciel lub zarządca zamyka prowadzoną w systemie c-KOB książkę obiektu budowlanego.

W przypadku prowadzenia książki obiektu budowlanego w postaci cyfrowej w systemie c-KOB (nie ma takiej możliwości w przypadku obiektów budowlanych usytuowanych w całości lub w części na terenach zamkniętych – dla tych obiektów prowadzi się papierową książkę obiektu) nadaje się jej indywidualny numer. System c-KOB zawiera również zabezpieczenia uniemożliwiające usunięcie oraz zmianę wprowadzonych danych oraz zapewnia rozliczalność wprowadzonych danych i dokonanych wpisów oraz dostępność tych danych i wpisów.

W przypadku zmiany właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego dotychczasowy właściciel lub zarządca obiektu budowlanego przekazuje nowemu właścicielowi lub zarządcy tego obiektu książkę obiektu budowlanego – tę prowadzoną w postaci elektronicznej przekazuje się w systemie c-KOB.

W celu założenia książki obiektu budowlanego w postaci elektronicznej oraz dokonywania w niej wpisów osoby do tego uprawnione są obowiązane posiadać konto w systemie c-KOB. Podczas zakładania konta wprowadza się następujące dane: imię i nazwisko lub nazwę; adres zamieszkania lub siedziby; adres e-mail; tytuł prawny, z którego wynika uprawnienie do reprezentowania właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego w przypadku osoby fizycznej działającej w imieniu właściciela lub zarządcy; rodzaj i zakres posiadanych uprawnień budowlanych albo innych uprawnień dających podstawę do dokonywania kontroli – w przypadku osoby przeprowadzającej kontrolę, o której mowa w art. 62 ust. 1 Pb.

Przy zakładaniu cyfrowej książki obiektu budowlanego wprowadza się do systemu c-KOB:

• dane dotyczące właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, imię i nazwisko lub nazwę, adres zamieszkania lub siedziby i adres e-mail;
• dane dotyczące osoby fizycznej działającej w imieniu właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, jeżeli występuje, imię i nazwisko, adres zamieszkania, e-mail, tytuł prawny, z którego wynika uprawnienie do reprezentowania właściciela lub zarządcy;
• dane dotyczące obiektu budowlanego, w szczególności adres i lokalizację obiektu na mapie w systemie c-KOB;
• dokument, z którego wynika tytuł prawny właściciela lub zarządcy do obiektu budowlanego.

Jak stanowi art. 60k Pb, osoba wskazana w książce obiektu budowlanego do jej prowadzenia zapewnia dołączenie do książki obiektu budowlanego planu sytuacyjnego, który zawiera:

• zaznaczone granice nieruchomości, na której jest usytuowany obiekt budowlany, a w przypadku sieci – oznaczenie jej lokalizacji w terenie;
• określenie istniejących miejsc przyłączenia obiektu budowlanego do sieci uzbrojenia terenu;
• określenie istniejących miejsc usytuowania urządzeń przeznaczonych do odcinania instalacji od przyłączy oraz przyłączy od sieci;
• określenie przebiegu istniejących dróg pożarowych;
• określenie miejsc usytuowania istniejących hydrantów zewnętrznych lub innych punktów poboru wody do celów przeciwpożarowych oraz stanowisk czerpania wody.

W przypadku usytuowania urządzeń przeznaczonych do odcięcia instalacji od przyłączy wewnątrz obiektu budowlanego do książki obiektu budowlanego dołącza się opis pozwalający na zlokalizowanie tych urządzeń.

>>> Obowiązuje nowa ustawa deweloperska. Poznaj najważniejsze zmiany

>>> Instrukcja użytkowania i konserwacji budynku

System c-KOB zapewnia przechowywanie książki obiektu budowlanego przez okres istnienia obiektu budowlanego. Po upływie 10 lat od dnia zamknięcia książki obiektu budowlanego jej dane zgromadzone w systemie c-KOB są automatycznie usuwane, z uwzględnieniem przepisów o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach.

Według art. 6 nowelizacji [1] do prowadzenia książki obiektu budowlanego założonej zgodnie z art. 64 Pb w brzmieniu dotychczasowym stosuje się przepisy dotychczasowe. Do dnia 31 grudnia 2023 r. właściciel i zarządca obiektu budowlanego mogą założyć książkę obiektu budowlanego zgodnie z art. 64 Pb w brzmieniu dotychczasowym.

Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego, który założył książkę obiektu budowlanego na zasadach opisanych w art. 64 ust. 1 i 2 Pb, zakłada do dnia 31 grudnia 2026 r. dla tego obiektu książkę obiektu budowlanego w systemie c-KOB. Książkę obiektu budowlanego w postaci papierowej właściciel lub zarządca zamyka wpisem i przechowuje zgodnie z art. 63 Pb.

Portal eBudownictwo

Portal zapewnia możliwość wygenerowania wniosków niezbędnych w procesie budowlanym, a mianowicie:

• wniosku o pozwolenie na budowę,
• zgłoszenia budowy lub wykonywania innych robót budowlanych,
• wniosku o pozwolenie na rozbiórkę,
• zgłoszenia rozbiórki,
• oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane,
• wniosku o wydanie odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu zagospodarowania działki lub terenu albo projektu architektoniczno-budowlanego,
• wniosku o zmianę pozwolenia na budowę,
• wniosku o wydanie pozwolenia na budowę tymczasowego obiektu budowlanego,
• wniosku o przeniesienie decyzji o pozwoleniu na budowę,
• wniosku o przeniesienie decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, o której mowa w 51 ust. 4 Pb,
• wniosku o przeniesienie praw i obowiązków wynikających ze zgłoszenia, wobec którego organ nie wniósł sprzeciwu,
• zawiadomienia o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych,
• wniosku o wydanie decyzji o wyłączeniu stosowania przepisów 45a ust. 1,
• wniosku o wydanie decyzji o niezbędności wejścia do sąsiedniego budynku, lokalu lub na teren sąsiedniej nieruchomości,
• wniosku o wszczęcie uproszczonego postępowania legalizacyjnego,
• zawiadomienia o zakończeniu budowy,
• wniosku o pozwolenie na użytkowanie,
• zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części.

W praktyce wygenerowanie dokumentu polega na wypełnieniu jego formularza w portalu e-Budownictwo oraz zapisaniu go w postaci pliku komputerowego poza portalem (np. na dysku lokalnym komputera) lub jego wydrukowaniu. Aby wygenerować dokument, należy być posiadaczem konta w portalu e-Budownictwo. Założenie konta odbywa się przez rejestrację albo uwierzytelnienie.

Rejestrując się w portalu, należy wskazać adres e-mail, który również stanowi identyfikator użytkownika. Hasło ustala osoba rejestrująca się. Sam dostęp do konta na portalu e-Budownictwo następuje przez podanie identyfikatora użytkownika i hasła albo przez uwierzytelnienie. Jak stanowi art. 79g Pb, uwierzytelnienie wymaga użycia środka identyfikacji elektronicznej, wydanego w systemie identyfikacji elektronicznej przyłączonym do węzła krajowego identyfikacji elektronicznej, o którym mowa w art. 21a ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej [5].

Na koncie w portalu e-Budownictwo gromadzone są dokumenty, których formularze zostały wypełnione i zapisane na nim przez użytkownika. Użytkownik może w każdym momencie usunąć konto, a jego automatyczne usunięcie następuje po upływie 2 lat od ostatniego logowania.

Funkcjonowanie portalu e-Budownictwo, w tym ochronę przed nieuprawnionym dostępem osób trzecich, zniszczeniem oraz utratą danych zapewnia główny inspektor nadzoru budowlanego.

GINB jest także administratorem danych osobowych przechowywanych w portalu e-Budownictwo.

Zmiany w Prawie budowlanym 2022. Podsumowanie

Cyfryzacja procesu inwestycyjno-budowlanego jest nieunikniona i niezwykle potrzebna, co pokazało doświadczenie z okresu pandemii. Niemniej mając na uwadze takie czynniki, jak: niedofinansowanie administracji publicznej w zakresie odpowiedniego sprzętu komputerowego, wykluczenie cyfrowe niektórych inwestorów czy wreszcie niejasne przepisy, trzeba przyznać, że zmiana opisywanych procedur z tradycyjnej, papierowej formy na elektroniczną będzie procesem długotrwałym i może napotkać wiele trudności.

Joanna Maj radca prawny