Ocena stanu ochrony cieplno-wilgotnościowej budynku i metody naprawcze wadliwie wykonanych izolacji termicznych

Zagadnienia związane z ochroną cieplną budynków są uregulowa­ne w polskim ustawodawstwie lub normatywach od lat 50. XX w. Obecne wymagania prawne w zakre­sie izolacyjności termicznej przegród budowlanych są wielokrotnie wyższe w stosunku do wymagań ówczesnych. Na rynku budowlanym dostępne są różne izolacje termiczne zarówno w zakresie parametrów technicznych, jak i technologii ich stosowania. Różno­rodność ta stwarza wiele problemów na etapie projektowania i realizacji in­westycji, a także podczas eksploatacji budynków poddanych dociepleniu. Zde­cydowana większość wad możliwa jest do uniknięcia już na etapie diagnostyki i projektowania dociepleń przegród. Błędy mogą być związane z niewła­ściwymi założeniami, nieprawidłowo­ściami projektowymi, wadliwym wyko­nawstwem bądź też nieodpowiednim sposobem eksploatacji budynków.

Wymagania w zakresie ochrony cieplno-wilgotnościowej

Wymagania dotyczące ochrony cieplno-wilgotnościowej budynków zawar­te są w różnych aktach prawnych. Jednym z wymagań podstawowych, zawartym w art. 5 ustawy – Prawo budowlane [N1], jest odpowiednia charakterystyka energetyczna budynku oraz racjonalizacja użytkowania energii. Sposób sporządzania takiej charakterystyki omawia szczegółowo wdrożona ustawa o charakterystyce energetycznej budynków [N2]. Wy­móg związany z racjonalnością zuży­cia energii w budownictwie dotyczy etapów: projektowania, budowy, użyt­kowania i utrzymania budynków. Akty wykonawcze do ustawy zawierają wiele wymagań szczegółowych dotyczących zagadnień fizyki cieplnej. Rozporzą­dzenie w sprawie warunków technicz­nych [N3] w dziale X „Oszczędność energii i izolacyjność cieplna” stawia dla budynków i ich instalacji wymóg – powinny być zaprojektowane i wyko­nane w sposób zapewniający spełnie­nie wymagań minimalnych dotyczących m.in. izolacyjności termicznej przegród. Szczegółowo wymagania te zawarte są w załączniku nr 2 do rozporządzenia. Oprócz tych wymagań przywołane roz­porządzenie reguluje kwestie dotyczą­ce m.in. cząstkowych maksymalnych wartości wskaźnika EP, maksymalnych współczynników przenikania ciepła okien i drzwi, minimalnej izolacji cieplnej przewodów rozdzielczych i komponentów w instalacjach centralnego ogrzewa­nia, ciepłej wody użytkowej, instalacji chłodu i ogrzewania powietrznego, kon­densacji pary wodnej w przegrodach budowlanych i szczelności przegród na przenikanie powietrza.

Fot. 1 Brak jednolitej płaszczyzny płyt sty­ropianowych wskutek braku odpo­wiedniego przygotowania podłoża ściennego (nierówności) [1]

Rozporządzenie [N4] nakazuje wyka­zać, że przyjęte w projekcie archi­tektoniczno-budowlanym rozwiązania budowlane i instalacyjne spełniają wymagania dotyczące oszczędności energii zawarte w przepisach tech­niczno-budowlanych.

Dodatkowym wymogiem w stosunku do budynku ogrzewanego, wentylowanego i klimatyzowanego jest przedstawienie rozwiązań konstrukcyjno-materiało­wych przegród zewnętrznych wraz z niezbędnymi szczegółami budowlany­mi, które mają wpływ na właściwości cieplne i szczelność powietrzną prze­gród, jeżeli ich odwzorowanie nie było wystarczające na innych rysunkach (np. rzutach lub przekrojach).

Rozporządzenie [N3] w dziale VIII „Hi­giena i zdrowie” stawia dodatkowe wymagania dla przegród budowlanych dotyczące kondensacji pary wodnej, zagrzybienia i korozji biologicznej.

O ile wymagania dotyczące stanu ochrony cieplnej wyrażane współczyn­nikiem przenikania ciepła U < U_max oraz wskaźnikiem EP są przestrzegane, o tyle pozostałe związane z konden­sacją powierzchniową i międzywarstwową stwarzają projektantom wiele kłopotów dotyczących poprawności wykonywania obliczeń, a ich prze­strzeganie przez projektantów jest bardzo problematyczne.

Błędy na etapie planowania i projektowania

Błędy i nieprawidłowości związane z zagadnieniami stanu ochrony ciepl­nej budynków mogą mieć zróżnicowa­ne pochodzenie. Realizacja obiektu budowlanego poprzedzona jest wielo­ma działaniami wstępnymi na etapie planowania inwestycji budowlanej. Pomysł dotyczący przyszłej budowy oraz podstawowych założeń obiektu może być przedstawiony w opraco­waniu określanym jako program funkcjonalno-użytkowy (PFU). Autorzy, analizując zróżnicowane zrealizowane projekty inwestycyjne, stwierdzili, że inwestorzy opracowują także inne do­kumenty dotyczące planowanej inwe­stycji, jak np. założenia techniczno-ekonomiczne do projektu czy też tzw. wstępne założenia projektowe. Bar­dzo często dokumenty te są integral­ną częścią (np. załącznikiem) specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Niestety niektóre błędy popełniane są już na etapie planowania. Osoby opracowujące założenia wstępne najczę­ściej nie mają uprawnień do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, w szczególności w zakresie projektowania. Zdarzają się jednakże sytuacje, że to właśnie one decydują o przyjęciu wybranych rozwiązań projektowych, za które od­powiedzialność zawodową przejmują projektanci. Przykład szczegółowych zapisów w opisywanych dokumenta­cjach zawarto w [6]: zaprojektować izolację fundamentów oraz cokołu z dociepleniem styrodurem gr 12 cm (…) przyjąć grubość docieplenia ścian nad ziemia 14-15 cm.

W praktyce inżynierskiej istnieją czasami komplikacje związane przy­gotowaniem audytu energetycznego oraz dokumentacji projektowej przez różne biura. Zdarza się, że założenia techniczno-ekonomiczne z audytu są niedopuszczalne w projekcie budowlanym, gdyż powodują np. występowa­nie narastającej w czasie kondensa­cji pary wodnej wewnątrz ocieplanej przegrody.

Fot. 2 Niewłaściwe mocowanie płyt styropia­nowych bez klejenia obwodowego [1]

Zdecydowana większość błędów w fa­zie poprzedzającej rozpoczęcie robót budowlanych jest związana z etapem projektowania. Nieprawidłowości pro­jektów budowlanych lub wykonawczych dotyczą w większości przypadków za­równo części opisowych (opisy tech­niczne), jak i części obliczeniowych oraz rysunkowych. Mogą być one związane z niewystarczającymi opisami, niewy­konanymi obliczeniami cieplno-wilgotnościowymi oraz błędami rysunkowymi, bądź też wynikać z braku wykonania koniecznych detali projektowych. Na podstawie doświadczeń własnych au­torów, po analizie ponad 500 projektów budowlanych (budynki mieszkalne, użyteczności publicznej i przemysłowe), należy stwierdzić, że jedynie 2-3% ba­danych dokumentacji spełniało wszyst­kie wymagania w zakresie zagadnień cieplno-wilgotnościowych, zawarte w polskich przepisach prawa. Konse­kwencją tego jest fakt, że bardzo dużo błędów i nieprawidłowości w zakresie ochrony cieplno-wilgotnościowej ma związek z etapem projektowania. Ze­spół projektowy składający się z archi­tekta, konstruktora oraz projektantów poszczególnych branż w wielu przypad­kach nie jest w wystarczającym stopniu właściwie przygotowany do spełnienia wszystkich wymagań prawnych zawar­tych w [N3], np. w zakresie obliczania czynnika fRSi dla naroży.

Zgodnie z obowiązującymi przepisa­mi projekty budowlane w zakresie zagadnień ochrony cieplno-wilgotnościowej powinny zawierać wiele obli­czeń. Stosownie do [N3] i [N4] wiel­kościami, które należy wyznaczyć, są: cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika rocznego zapotrzebowa­nia energii pierwotnej EP_H+W na po­trzeby ogrzewania, wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytko­wej; cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika ΔEP_C na potrzeby chłodze­nia; cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika ΔEP_L na potrzeby oświetle­nia; współczynniki przenikania ciepła przegród zewnętrznych i wybranych przegród wewnętrznych (U_c); współ­czynniki przenikania ciepła U okien, drzwi balkonowych i drzwi zewnętrz­nych; czynnik temperaturowy f_Rsi dla przegród pełnych oraz w miejscach mostków termicznych; temperatura na wewnętrznej powierzchni prze­gród (w tym w miejscach mostków cieplnych); kondensacja wilgoci na wewnętrznej powierzchni przegrody; kondensacja wilgoci wewnątrz przegrody budowlanej (w tym narastająca w czasie). Brak, bądź niewłaściwe wy­konanie, wymienionych obliczeń może skutkować potencjalnymi nieprawidło­wościami, które ujawnią się na etapie eksploatacji budynków. W szczegól­ności dotyczy to zagadnień cieplno-wilgotnościowych w miejscach mostków termicznych, a także szczel­ności powietrznej połączeń zróżni­cowanych elementów budowlanych. Błędy obliczeniowe spotykane w dokumentacjach projektowych związane są zarówno z obliczeniami cieplnymi, jak i wilgotnościowymi przegród budowla­nych. W przypadku obliczeń cieplno-wilgotnościowych najczęstsze błędy dotyczą:

– przyjmowania niewłaściwych war­tości współczynników przewodzenia ciepła projektowanych materiałów budowlanych;

– przyjmowania niewłaściwych war­tości współczynników przewodzenia ciepła istniejących materiałów bu­dowlanych (przebudowy, moderniza­cje); współczynniki przyjmowane są jak dla materiałów nowych; w wielu przypadkach istniejące materiały termoizolacyjne mają pogorszone parametry fizyczne wskutek oddzia­ływania procesów starzeniowych oraz wpływu warunków eksploata­cji budynków (np. ciągła kondensa­cja pary wodnej) oraz oddziaływania środowiska zewnętrznego;

– braku założeń komprymacji grubości termoizolacyjnych materiałów bu­dowlanych (np. materiałów nasypo­wych lub wbudowywanych na etapie produkcji prefabrykatów);

– braku weryfikacji wielkości fizycz­nych materiałów termoizolacyjnych w budynkach istniejących;

– przyjmowania niewłaściwych warto­ści oporów przejmowania ciepła;

– obliczeń prowadzonych wg wcześ­niejszych wersji norm, np. PN 82-B /02020, PN 91-B/02020;

– braku uwzględniania w obliczeniach współczynników przenikania cie­pła poprawek ze względu na pust­ki powietrzne w warstwie izolacji, łączniki mechaniczne przechodzące przez warstwę izolacyjną oraz opa­dy na dach o odwróconym układzie warstw, zgodnie z [N7];

– niewłaściwego przyjmowania prze­strzeni powietrznych w przegro­dach z pustkami powietrznymi i brak wykonywania poprawnych obliczeń dla przegród niejednorodnych (np. ściany szkieletowe, dachy skośne);

– niewłaściwej klasyfikacji podłóg pro­wadzącej do przyjęcia złego toku obliczeniowego;

– braku uwzględnienia zróżnicowa­nych grubości izolacji termicznych (np. spadki stropodachów pełnych) w toku obliczeniowym;

– niewłaściwych założeń warunków brzegowych w obliczeniach nume­rycznych (np. obliczenia mostków termicznych dla wymogów [N6]);

– przyjmowania niewłaściwych warto­ści współczynników oporu dyfuzyj­nego materiałów;

– projektowania rozwiązań przegród budowlanych powodujących konden­sację pary wodnej na wewnętrznej powierzchni przegrody oraz w jej wnętrzu;

– przyjmowania przez projektantów błędnych założeń związanych ze stanem wilgotnościowym przegro­dy; zawsze się zakłada, że np. mur ceglany jest w stanie powietrzno-suchym, a jego wilgotność nie przekracza dopuszczalnych 3%, co w przypadku murów ścian parteru na ogół jest błędne;

– wykonywania obliczeń czynnika tem­peraturowego tylko dla przegród pełnych (bez weryfikacji węzłów 2D i 3D).

Fot. 3 Niewłaściwe mocowanie płyt styropia­nowych za pomocą kołków [1]

Nieprawidłowości na etapie wykonawstwa

Nieprawidłowości w zakresie ochrony cieplno-wilgotnościowej budynków po­wstałe na etapie wykonawstwa mogą wynikać ze zróżnicowanych błędów realizacyjnych. Błędy te mogą być związane z nieprawidłowym przygo­towaniem podłoża pod wykonywane termoizolacje, złym połączeniem ele­mentów izolacji cieplnej z przegrodą budowlaną, zastosowaniem niewłaści­wych materiałów termoizolacyjnych lub pozostałych materiałów przegro­dy budowlanej, powodując brak moż­liwości spełnienia projektowanych wymogów technicznych. Kolejną wadą są imperfekcje wykonawcze związane z niedbalstwem lub brakiem właści­wych kompetencji ekip budowlanych. Często nieprawidłowości realizacyjne mogą także wynikać z niesprzyjają­cych warunków meteorologicznych w trakcie prowadzenia prac budowlanych [10, 11].

Przygotowanie podłoża

Właściwe przygotowanie podłoża pod izolację termiczną uzależnione jest od rodzaju przegrody budowla­nej. Nieco inne wymagania podłoża będą dotyczyły przegród ściennych, dachów lub stropów nad piwnicą czy też podłóg na gruncie. W przypadku dachów płaskich, stropów między pomieszczeniami zróżnicowanych stref temperaturowych oraz ścian przyległych, np. ścian cokołu, waż­nym aspektem jest zapewnienie wła­ściwej wilgotności podłoża. Jest to istotne z punktu widzenia prawidło­wej przyczepności materiałów (np. natryskowa pianka poliuretanowa na stropodachu) lub możliwego za­wilgocenia termoizolacji (np. wełny mineralnej lub izolacji celulozowej).

Mocowanie izolacji termicznej

Mocowanie termoizolacji jest jed­nym z najważniejszych etapów wy­konania ocieplenia. Popełnione pod­czas jego wykonywania błędy mogą spowodować uszkodzenie systemu ociepleń oraz np. zagrożenie bezpie­czeństwa użytkowania. W przypad­ku przegród ściennych najczęściej popełnianym błędem jest zastoso­wanie zbyt małej ilości kleju na po­wierzchni płyt termoizolacyjnych oraz pominięcie zasady pasmowo-punktowego nakładania kleju.

Często ma miejsce przyklejanie płyt styropianowych wyłącznie za pomocą placków klejowych bez warstwy kleju na obwodzie płyty. Skutkuje to niewy­starczającą przyczepnością ocieple­nia do podłoża, a w przypadku braku pasm obwodowych – tworzeniem się tzw. kominów dla przepływu powietrza (niebezpieczne podczas silnych wia­trów lub pożaru). Zgodnie z instrukcją ITB 447/2009 [N8] oraz wymagania­mi sztuki budowlanej konieczne jest wykonanie pasma obwodowego o sze­rokości 3-6 cm w odległości minimum 3 cm od krawędzi oraz zaprawy kleją­cej w postaci tzw. placków klejowych. Częstym błędem jest nałożenie zbyt małej ilości placków na powierzchnie płyt oraz niestosowanie zalecanego odstępu od krawędzi płyt. W wielu przypadkach powierzchnia styku kleju z podłożem jest zdecydowanie mniej­sza od wymaganej.

Istotny wpływ na skuteczność moco­wania izolacji termicznej do przegród ściennych ma dodatkowe mocowanie za pomocą łączników mechanicznych. Jest to szczególnie ważne w przypad­ku budynków wysokich, m.in. ze wzglę­du na oddziaływanie wiatru. Znane są przypadki zastosowania zbyt małej licz­by łączników mechanicznych w strefie brzegowej elewacji. Innym przykładem nieprawidłowości jest wadliwe osadze­nie kołków, związane z nadmiernym za­głębieniem tarczy kołka w ociepleniu, co powoduje zniszczenie struktury płyt termoizolacyjnych. Zbyt płytkie osadzenie łącznika sprawia, że kołek nie zapewnia wymaganego mocowania płyty. Powstała wypukłość pozostaje widoczna (wada estetyczna ocieplenia) i osłabia warstwę zbrojącą. Nieprawidłowości powstają także wskutek bra­ku czyszczenia otworu wierconego lub nieprawidłowego wiercenia w elemen­tach zawierających pustki powietrzne. Użycie łącznika powinno być dostoso­wane do podłoża, dla którego łącznik został przeznaczony. Istotnym proble­mem z punktu widzenia izolacyjności termicznej ścian są punktowe mostki termiczne w przypadku użycia kołków o wysokim współczynniku przewodze­nia ciepła.

Do nieprawidłowości wykonawczych można dodatkowo zaliczyć:

– pominięcie szlifowania uskoków płyt styropianowych,

– brak uszczelnień przy ościeżnicach i obróbkach blacharskich (np. taśma rozprężna),

– brak listwy startowej przy cokołach budynku,

– brak warstwy gruntującej pod tynk cienkowarstwowy,

– nieprawidłowe układanie tynku cien­kowarstwowego,

– zamianę materiałów w stosunku do przyjętych w projekcie,

– niepoprawne wykonanie dylatacji w systemach ociepleń,

– podciąganie kapilarne wody w war­stwie tynku stykającego się z gruntem (bezpośredni styk tynku z gruntem),

– brak poprawnego wykonania opaski przy cokole budynku.

Fot. 5 Korozja gwoździ stalowych przytrzymujących siatkę zbrojeniową [1]

Wybrane metody naprawcze

Naprawa przegród budowlanych, w których uszkodzeniu uległa izola­cja termiczna, jest w istotny sposób uzależniona od rodzaju uszkodzenia, jego stopnia oraz lokalizacji materiału w przegrodzie budowlanej. Przed pod­jęciem czynności naprawczych bądź renowacyjnych należy usunąć przyczynę powodującą występowanie nieprawidło­wości. Kolejnym krokiem powinno być usunięcie skutków w postaci uszkodzo­nej termoizolacji oraz składowych ma­teriałów przegrody budowlanej.

Ściany zewnętrzne

Naprawa systemu ociepleń ścian ze­wnętrznych uzależniona jest od roz­wiązań materiałowo-konstrukcyjnych przegrody. Inaczej należy podejść do ścian dwuwarstwowych ocieplonych systemem ETICS, ścian trójwarstwowych oraz ścian ocieplonych np. od strony wewnętrznej.

Nie istnieje jednolity system napraw­czy ociepleń wykonanych jako ETICS, jak np. w przypadku betonu. Każdy z systemodawców posiada swój indy­widualny system napraw uszkodzeń istniejącego ocieplenia. Można wyróż­nić zróżnicowane rodzaje uszkodzeń, które powinny podlegać naprawie, w tym:

– zabrudzenie warstwy tynku ze­wnętrznego,

– skażenie mikrobiologiczne przegrody,

– mikrozarysowania i zarysowania tynku,

– spękanie systemu ocieplającego,

– odspojenie tynku zewnętrznego,

– klawiszowanie płyt termoizolacyjnych,

– uszkodzenie izolacji termicznej.

Uszkodzenia w postaci mikrozarysowań lub zarysowań tynku można usuwać, stosując szlamującą lub przykrywają­cą rysy elastyczną warstwę powłoki malarskiej. Wybrane systemy reno­wacji ETICS bazują na wzmocnionych siloksanem, głęboko penetrujących lub rozpuszczalnikowych, niereagujących ze styropianem, wzmacniających środkach gruntujących oraz wypełniających, szlamujących rysy farbach silikatowych lub np. elastycznych sili­konowych farbach fasadowych.

W zależności od charakteru i sze­rokości rys system na bazie specjalnie modyfikowanego potasowego szkła wodnego wytwarzany według niskoalkalicznej technologii polikrzemianowej jest dostępny w trzech wariantach, co pozwala na łatwe do­branie rozwiązania dla konkretnego obiektu. Jeden z wariantów obejmu­je rysy włoskowate i siatkowe (sze­rokość rozwarcia rys do 0,3 mm), następny – rysy skurczowe i fugowe (szerokość rozwarcia rys od 0,3 do 5 mm), ostatni obejmuje rysy dy­namiczne (szerokość rozwarcia rys powyżej 5 mm).

W przypadku występowania w sys­temie ETICS spękań pierwszym kro­kiem jest oczyszczenie powierzchni w obrębie występującego uszkodze­nia. Kolejnym krokiem jest aplikacja systemowego wypełniacza w miejsce spękania. Dla zapewnienia wyższego efektu estetycznego zaleca się po­malowanie fasad farbą elewacyjną. W przypadku występowania uszko­dzeń siatki zbrojącej należy wyciąć uszkodzony fragment ocieplenia oraz uzupełnić naprawiane miejsce z wy­konaniem zakładu siatki na istniejącej izolacji cieplnej.

W przypadku klawiszowania płyt ter­moizolacyjnych trzeba wykonać ich stabilizację przez nawiercenie punk­towych otworów oraz aplikację spe­cjalnego kleju poliuretanowego.

W przypadku gdy izolacyjność ter­miczna ściany poddawanej renowa­cji jest niewystarczająca lub gdy występujące uszkodzenia są na tyle duże, że z ekonomicznego punktu wi­dzenia nie jest opłacalne wykonanie samej renowacji warstw składowych systemu, istnieje możliwość wykona­nia nowej izolacji cieplnej na izolacji już istniejącej. Zabieg taki poprawia izolacyjność cieplną przegrody, a po­nadto poprawia efekt estetyczny bu­dynku. Zgodnie z wytycznymi [N10] podjęcie decyzji dotyczącej wykona­nia nowego ocieplenia na istniejącym ociepleniu wymaga wykonania na­stępujących czynności:

– szczegółowej inwentaryzacji istnie­jącego układu (systemu) ociepleń oraz podłoża (w tym analiza istnie­jącej dokumentacji ocieplenia, tj.: projektu technicznego, dziennika budowy, notatek z budowy itp.);

– oceny powierzchni istniejącego ocieplenia: sprawdzenie stanu wy­prawy zewnętrznej istniejącego ocieplenia pod względem przyczep­ności kleju, sprawdzenie geome­trii ścian na powierzchni starego ocieplenia;

– oceny wykonanych odkrywek: między styropianem a warstwą zbrojącą oraz pomiędzy warstwą zbrojącą a wyprawą tynkarską; sprawdzenia wytrzymałości styropianu, grubo­ści wszystkich warstw ocieplenia, przyczepności kleju, którym przy­klejono styropian, rozmieszczenie kleju i powierzchnia jego efektyw­nego przyklejenia, sprawdzenia mocowania mechanicznego;

– oceny podłoża pod istniejącym ocie­pleniem: rodzaj podłoża, nośność, układ i grubość warstw podłoża.

dr inż. Paweł Krause

dr inż. Tomasz Steidl

Politechnika Śląska

Bibliografia

1. R Krause, T. Steidl, D. Wojewódzka, Laboratorium budownictwa energo­oszczędnego, Stekra Sp. z o.o., prace niepublikowane, Mikołów 2013/2014.

2.  R Krause, Interpretacja badań termo­wizyjnych, „Builder” nr 11/2014.

3. T. Steidl i in., Poradnik diagnostyki cieplnej budynków, diagnostyka in situ izolacyjności cieplnej budynków, tom 1, Politechnika Śląska, Wydział Inży­nierii Środowiska i Energetyki, Gliwice 2013.

4.  R. Krause, B. Orlik-Kożdoń, Ekspertyza techniczna dot. określenia nieprawi­dłowości fizycznych w zakresie reali­zacji dachu budynku jednorodzinnego zlokalizowanego w Tarnowskich Górach-Pniowiec, praca U-647/RB-3/2014, Gliwice 2014.

5.  M. Szyprowska, List do redakcji, „Tynki” nr 1/2013.

6.  A. Jędrzejewski, Uwaga czarny sty­ropian, „Tynki” nr 6/2012.

7.  A. Jędrzejewski, Uwaga czarny sty­ropian[2], „Tynki” nr 1/2013.

8.  A. Trispel, Luftdichtheitsmessung & Thermografie zwei wichtige Hiifsmittel zur Schwachstellenanalyse und Oualitatssicherung am Bau, Ing.-Buro Trispel. Plauen.

9.  N.A. Fouad, „Bauphysik Kalender 2010″, Ernst und Sohn, 2010.

10.   F Froessel, H. Oberhaus, W. Riedel, Ochrona cieplna budynków, Polcen, Warszawa 2011.

Normy, instrukcje i wytyczne

N1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane.

N2. Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków.

N3. Rozporządzenie Ministra Infra­struktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpo­wiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz.U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.].

N4. Rozporządzenie Ministra Trans­portu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie szczegóło­wego zakresu i formy projektu budowlanego z dnia 25 kwiet­nia 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 462).

N5. Rozporządzenie Ministra Infra­struktury z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie szczegółowego za­kresu i form audytu energetycz­nego oraz części audytu remon­towego, wzorów kart audytów, a także algorytmu oceny.

N6. Wymagania Narodowego Fundu­szu Ochrony Środowiska i Gospo­darki Wodnej dla budynków reali­zowanych w standardzie NF15 i NF40.

N7. PN-EN ISO 6946 Komponenty bu­dowlane i elementy budynku – Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła – Metoda obliczania.

N8. Instrukcja ITB 447/2009 Złożo­ne systemy izolacji cieplnej ścian zewnętrznych budynków ETICS. Zasady projektowania i wykony­wania.

N9. PN-EN 13829 Właściwości cieplne budynków. Określanie przepusz­czalności powietrznej budynków. Metoda pomiaru ciśnieniowego z użyciem wentylatora.

N10. Ocieplenia na ocieplenia – zalecenia dotyczące renowacji istniejącego systemu ETICS, wydanie 1, Sto­warzyszenie na rzecz Systemów Ociepleń.

N11. PN-EN ISO 13788. Cieplno-wilgotnościowe właściwości kom­ponentów budowlanych i ele­mentów budynku. Temperatura powierzchni wewnętrznej ko­nieczna do uniknięcia krytycznej wilgotności powierzchni i konden­sacja międzywarstwowa. Metody obliczania.