Właściwy dobór technologii wykonywania robót ziemnych często jest warunkiem poprawnej budowy fundamentów i części podziemnych budynku. Największe problemy stwarza wykonawcom woda – zarówno ta gruntowa, jak i pochodząca z opadów atmosferycznych.
Projektując posadowienie każdej konstrukcji budowlanej, optymalizując przyjęte rozwiązanie techniczne i materiałowe, należy szczególną uwagę zwrócić na technologię prowadzenia robót w świetle możliwości wystąpienia różnego rodzaju zagrożeń, które mogą spowodować wydłużenie czasu realizacji inwestycji lub konieczność wdrożenia kosztownych programów naprawczych. Zagrożenia te muszą być wyspecyfikowane przez projektanta i zawarte w opisie technicznym, tak aby przyszły wykonawca mógł w sposób odpowiedni uwzględnić ryzyko w składanej ofercie. Jak wiadomo, podłoże gruntowe jest ośrodkiem bardzo zmiennym i nieprzewidywalnym, stąd szczególną uwagę należy zwrócić na jego rzetelne rozpoznanie, a także na możliwe ryzyka, które będą miały istotny wpływ na przebieg procesu inwestycyjnego.
Fot. © Victor – stock.adobe.com
>>> Fundamentowanie w trudnych warunkach
>>> Uziom fundamentowy – projektowanie i budowa zgodnie z Polskimi Normami
>>> Prace ziemne zgodnie z przepisami BHP
Największym problemem, z którym zmaga się wykonawca, są warunki pogodowe, a szczególnie woda opadowa, której w polskich warunkach najczęściej nie da się uniknąć pomimo zapisów w projektach o konieczności realizacji prac ziemnych w okresach bezdeszczowych. Trzeba mieć na uwadze, że warunki atmosferyczne są nie do przewidzenia na etapie wykonywania robót, a tym bardziej podczas projektowania. Nierzadko dochodzi do degradacji dna wykopów pod fundamenty, co wpływa na konieczność wykonywania dodatkowego wzmocnienia podłoża lub wymiany gruntów wskutek błędów wykonawczych. Innym problemem bywa rozbieżność rzeczywistych warunków gruntowych z wcześniejszym rozpoznaniem podłoża, co powoduje konieczność bieżącego wprowadzania korekt w zakresie realizacji robót ziemnych, a czasami nawet wymusza wprowadzanie zmian w projekcie, do czego jest zobowiązany projektant w ramach pełnionego przez siebie nadzoru autorskiego.
Realizując roboty ziemne, należy również mieć na uwadze sąsiedni teren. Utrata stateczności skarp lub ścian wykopów może mieć poważne konsekwencje dla obiektów zlokalizowanych w pobliżu, a w skrajnych przypadkach nawet być powodem powstania awarii lub katastrofy budowlanej.
Technologia wykonywania fundamentów – wykopy
Pierwszym etapem realizacji robót ziemnych jest usunięcie humusu tworzącego wierzchnią warstwę (ok. 30 cm). Warstwa ta, mająca duże znaczenie z punktu widzenia ochrony środowiska, winna być zebrana na odkład i wykorzystana w końcowym etapie formowania docelowej powierzchni terenu. Kolejnym krokiem będzie wykonanie wykopów do uzyskania docelowej rzędnej. Ostateczny poziom musi uwzględniać zarówno poziom spodu fundamentu, jak i dodatkowe warstwy przewidziane w projekcie, np. podsypkę piaskową i chudy beton. Trzeba zwrócić uwagę, że zwyczajowo stosowana podsypka piaskowa (niekiedy wykorzystuje się żwir lub pospółkę) w przypadku ułożenia jej na podłożu nieprzepuszczalnym może być przyczyną gromadzenia się w niej wody. Stąd obecność tej podsypki nie zawsze jest właściwa. Natomiast niezmiernie ważna jest warstwa betonu podkładowego (tzw. chudego betonu), której grubość zwykle wynosi 5–10 cm i która bardzo ułatwia konstruowanie zbrojenia (w szczególności mocno zbrojonych stóp fundamentowych lub przekazujących duże obciążenia płyt fundamentowych), a także betonowanie. Dlatego też nie należy rezygnować z tego elementu fundamentów, nawet jeżeli nie uwzględniono go w projekcie.
W dalszej części artykułu:
Wykonywanie wykopów zgodnie ze sztuką i projektem
Woda gruntowa i atmosferyczna
Technologia wykonywania fundamentów – przygotowanie dna wykopu
Zasypywanie fundamentów
Cały artykuł dostępny jest w numerze 12/2023 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
dr hab. inż. Marian Łupieżowiec, prof. PŚ
Politechnika Śląska w Gliwicach, Katedra Geotechniki i Dróg
>>> Badania dynamiczne w aspekcie optymalizacji fundamentów palowych
>>> Inwestycje w wymagających warunkach – fundament to podstawa
>>> Fundamenty poniżej poziomu wody gruntowej w zabudowie miejskiej
