Decyzja o pozwoleniu na budowę może zostać wyeliminowana z obrotu prawnego m.in. w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nieważności. W jakich sytuacjach jest to możliwe, a jakie są ograniczenia we wszczynaniu postępowania nieważnościowego?
Celem postępowania nieważnościowego jest ustalenie, czy kontrolowane w tym postępowaniu rozstrzygnięcie jest dotknięte którąś z wad enumeratywnie wymienionych w art. 156 § 1 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego [1] (dalej: k.p.a.). Zgodnie z tym przepisem organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:
1) została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości;
2) została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;
3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną albo sprawy, którą załatwiono milcząco;
4) została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie;
5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;
6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą;
7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
Fot. © AA+W – stock.adobe.com
>>> Braki formalne i merytoryczne wniosku o pozwolenie na budowę
>>> Legalizacja obiektu budowlanego bez pozwolenia na budowę lub zgłoszenia
>>> Zmiana pozwolenia na budowę – kiedy i jak złożyć wniosek
Decyzja wydana z rażącym naruszeniem prawa
Jedną z częściej powoływanych podstaw stwierdzenia nieważności decyzji o pozwoleniu na budowę jest art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., tj. wydanie tego aktu bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa. Z „rażącym naruszeniem prawa” w rozumieniu tego przepisu mamy do czynienia wtedy, gdy spełnione zostaną łącznie trzy przesłanki: oczywistość naruszenia prawa, charakter przepisu, który został naruszony (tzn. niewymagający wykładni) oraz racje ekonomiczne lub gospodarcze, czyli skutki, które wywołuje decyzja, niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia wymagań praworządności1.
Stwierdzenie nieważności decyzji jest wyjątkiem od zasady trwałości decyzji ostatecznych, co oznacza, że pojęcie rażącego naruszenia prawa musi być interpretowane wąsko. Można o nim mówić tylko wówczas, gdy kwestionowane rozstrzygnięcie jest w sposób oczywisty sprzeczne z treścią niebudzącej wątpliwości interpretacyjnych i mającej zastosowanie w danej sprawie normy prawnej, przy czym nie chodzi tu o błędy w wykładni prawa, ale o niedopuszczalne przekroczenie prawa, dodatkowo w sposób jasny i niedwuznaczny. Z takim stanem nie może być przy tym utożsamiane każde, nawet oczywiste, naruszenie prawa. Nie każde bowiem naruszenie prawa dyskwalifikuje decyzję w takim stopniu, że niezbędna jest jej eliminacja tak, jak gdyby od początku nie została wydana. Przy kwalifikowaniu naruszenia prawa do kategorii naruszenia rażącego chodzi nie o sam fakt zachowania się organu niezgodnie z normą prawną, lecz o takie skutki, których dotkliwości dla strony niczym nie można usprawiedliwiać. Za „rażące” należy uznać wyłącznie takie naruszenie prawa, w wyniku którego powstają skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia zasady praworządności. Najczęstszymi przyczynami stwierdzenia nieważności decyzji o pozwoleniu na budowę w oparciu o wymienioną przesłankę będą m.in.: brak dysponowania nieruchomością na cele budowlane, brak dołączenia do projektu odpowiednich uzgodnień lub decyzji (np. decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach), niezgodność z prawem miejscowym – zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego czy zatwierdzenie przez organ projektu budowlanego sporządzonego przez osobę nieposiadającą uprawnień.
1 Zob. wyroki NSA z dnia: 25.09.2007 r. [2], 30.11.1999 r. [3], 21.10.1992 r. [4].
W dalszej części artykułu:
Ustalenie kręgu stron postępowania
Ograniczenia stwierdzenia nieważności decyzji
Art. 37b P.B. według orzecznictwa
Cały artykuł dostępny jest w numerze 11/2023 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
Joanna Maj
radca prawny w SWK Legal, ekspert Komitetu ds. Nieruchomości przy Krajowej Izbie Gospodarczej
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. U. z 2023 r. poz. 775 ze zm.).
