Dziel ciepło z głową

Artykuł 9 ust. 3 dyrektywy Par­lamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z 2012 r. nakła­da obowiązek montażu w budynkach wielomieszkaniowych – do 31 grudnia 2016 r. – liczników zużycia indywi­dualnego do pomiaru zużycia energii cieplnej. Warunkami realizacji tego obowiązku jest stwierdzenie możliwo­ści technicznych montażu oraz opła­calności.

W rządowym projekcie [1] zmian do ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o efek­tywności energetycznej (art. 31 pkt 9) postuluje się wprowadzenie zmian do ustawy – Prawo energetyczne przez nałożenie obowiązku na wła­ścicieli lub zarządców budynków lub lokali wyposażenia budynków w cie­płomierze, w sytuacji gdy miejsce zainstalowania układu pomiarowo-ro- zliczeniowego służącego do rozliczeń kosztów zakupu ciepła jest wspólne dla dwóch lub więcej budynków wielolokalowych albo dwóch lub więcej grup lokali lub lokali. Ponadto, zgodnie z projektem, właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego ma dokony­wać wyboru takiej metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użyt­kowe, aby uwzględniała ona ilość cie­pła dostarczanego do lokalu z pionów grzewczych lub przenikania pomiędzy lokalami, oszacowanego szczególnie na podstawie rejestracji temperatu­ry powietrza w lokalu, jeżeli jest to technicznie możliwe i ekonomicznie uzasadnione.

Obecnie, jak pokazuje praktyka, mniej­szy rachunek za zużycie ciepła przez lokatora nie jest wyłącznie wynikiem oszczędności samego zainteresowa­nego. W pewnych przypadkach połowa opłaty za dostarczenie energii może zależeć od trafnego doboru właściwe­go współczynnika do rozliczeń całko­witych kosztów zużycia ciepła przez zarządcę budynku.

Zgodnie obowiązującym obecnie art. 45a ust. 9 ustawy – Prawo energe­tyczne właściciel lub zarządca lokalu ma obowiązek nie tylko dokonania wy­boru metody rozliczania kosztów za­kupu ciepła, ale również do uwzględ­nienia w niej obranego przez siebie współczynnika wyrównawczego, który zależy m.in. od położenia lokalu w bry­le budynku. Potwierdza to orzecznic­two sądowe (np. wyrok sądu apelacyj­nego z 7 listopada 2014 r., sygn. akt I ACa 1059/14, portal orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie). Głównym celem tej regulacji jest to, aby każdy z lokatorów płacił za faktyczne zuży­cie energii. Ponadto wybrana metoda rozliczania ogólnych kosztów zużycia ciepła powinna również stymulować energooszczędne zachowania miesz­kańców. W warunkach polskiego bu­downictwa blokowego nie jest to pro­sta sprawa. Rzetelny podział opłaty stanowiącej koszt całkowity zakupu ciepła powinien znaleźć odzwiercie­dlenie – jak podkreślił sąd w wymienio­nym wyroku – w wewnętrznym regu­laminie administratora (np. załącznik do uchwały wspólnoty czy spółdzielni mieszkaniowej). Jego twórcy obok znajomości sztuki prawniczej powin­ni posiadać co najmniej podstawową wiedzę o fizyce budowli. Jej brak może rodzić niedorzeczne sytuacje, w któ­rych jedna osoba jest zmuszona do ponoszenia kosztu ogrzewania niemal całego budynku.

Zgodnie z art. 45a ust. 8 pkt 1 lit. a)-b) Prawa energetycznego zużycie ciepła w lokalach jest rozliczane meto­dą podzielników kosztów, zwanych po­tocznie podzielnikami ciepła, oraz przy użyciu indywidualnych liczników ciepła, zwanych ciepłomierzami, które powinny mieć przypisany współczynnik korekcyj­ny, niwelujący różnice niekorzystnego położenia lokalu w bryle bloku.

Tab. 1 Numeracja mieszkań

Tab. 2 Zestawienie zapotrzebowania na ciepło lokali w budynku wielorodzinnym [W]

Tab. 3 Zestawienie współczynnika Q [W/m²]; Q_min = 44,004 W/m²

Jak to wygląda w praktyce…

Do analizy przyjąłem jeden z biało­stockich bloków z lat 90., wzniesiony z wielkiej płyty: budynek trzypiętro­wy, pięcioklatkowy, z podpiwniczonym parterem, ze szczeliną dylatacyjną między drugą a trzecią klatką. Ma on 40 mieszkań o łącznej powierzch­ni 2478,20 m². Zapotrzebowanie na ciepło całego budynku to 185 040 W, w tym mieszkania – 152 470 W, kuch­nie – 31 260 W, łazienki – 16 610 W, i pokoje – 104 600 W. W artykule skupię się na analizie je­dynie dwóch wybranych lokali o nume­rach: 17 i 27 (tab. 1) o tym samym metrażu – 72,72 m². Lokal nr 17 ma największe zapotrzebowanie na ciepło w przeliczeniu na metr kwadratowy i wynosi ono 90,484 W/m². Najmniej ciepła potrzebują mieszkania nr 11, 27 i 35 – 44,004 W/m². Średnie za­potrzebowanie na ciepło w budynku wynosi 61,524 W/m².

Aby wykazać, jak współczynnik położe­nia lokalu w bryle bloku może wpływać na rozłożenie kosztów opłat za c.o., po­służę się specjalistycznymi wyliczenia­mi współczynnika, opartymi na meto­dzie wyznaczenia go z zapotrzebowania na ciepło poszczególnych lokali oraz za pomocą tablic współczynników, zaleca­nych i opracowanych przez Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Techniki Instalacyjnej „Instal”.

Pierwsza metoda polega na wyliczeniu zapotrzebowania na ciepło przypada­jące na powierzchnie poszczególnych lokali. Oblicza się je na podstawie po­wierzchni lokali i dokumentacji tech­nicznej budynku (tab. 2). Następnie wyznaczamy lokal o najmniejszym za­potrzebowaniu na ciepło w stosunku do powierzchni lokalu i porównujemy z zapotrzebowaniami innych lokali (tab. 3). W wyniku otrzymujemy wy­liczony współczynnik korekcyjny nie­korzystnego położenia lokalu w bryle bloku (tab. 4).

Posługując się drugą metodą doboru współczynnika położenia lokalu, zaleca­ną kiedyś przez COBRTI „Instal” dla bu­dynków wybudowanych wg norm ochro­ny cieplnej budynków obowiązujących od początku 1983 r, ustaliłem następują­ce współczynniki korekcyjne (tab. 5). Jak wspomniałem – wprowadzenie ko­rekt wartości poszczególnych współ­czynników położenia lokalu w bryle budynku zależy od uznania zarządza­jącego budynkiem (wewnętrzny regu­lamin rozliczeń kosztów ciepła).

Do porównania wykazanego zużycia musimy przyjąć następujące założenia:

1)   czas trwania sezonu grzewczego 212 dni,

2)   najniższe zużycie dzienne wynosi 10 jednostek,

3)   współczynnik oceny K wyznaczony na podstawie normy PN-EN 834 KC = 1; KT = 1.

Tab. 6 Obliczenia jednostek zużycia lokalu nr 17; współczynnik położenia lokalu w bryle budynku 0,49 – zapotrzebowanie na ciepło

Tab. 7 Obliczenia jednostek zużycia lokalu nr 17; współczynnik położenia lokalu w bryle budynku 0,8 – COBRTI „Instal”

W tab. 6 mamy wyliczenia, ile jednostek obliczeniowych zostanie wykazanych w lokalu nr 17 przy zastosowaniu współczynnika wyliczonego z zapotrze­bowania na ciepło lokali. Przy zapotrze­bowaniu na ciepło 6580 W z 12 720 jednostek odczytanych otrzymujemy 2939,1810 jednostek obliczeniowych. W tab. 7, w tym samym lokalu, przy korzystaniu tabel COBRTI „Instal” z 12 720 jednostek obliczeniowych otrzymujemy 4798,6620 jednostek obliczeniowych.

W lokalu nr 27, „najcieplejszym” w całym budynku, współczynnik położenia lokalu w bryle budynku bez względu na metodę jego wyliczenia wynosi 1. W tab. 8 widzimy, że w lokalu z zapotrzebowaniem na ciepło 3200 W z 12 720 jednostek odczytanych otrzymujemy 2 917,1200 jednostek obliczeniowych.

W przedstawionej analizie zawartej w tab. 9 różnice w opłatach między lokalami, przy uwzględnieniu różnych współczynników, wynoszą ok. 0,75%. Różnice wyliczone wg zaleceń COBRTI „Instal” wynoszą zaś 39,21%. Przy tej samej powierzchni lokali i iden­tycznym używaniu ogrzewania można zapłacić za zużyte ciepło 2858,78 zł lub 4702,69 zł. Można przepłacić 1843,91 zł tylko dlatego, że zarząd­ca nieruchomości przyjął niewłaści­wy sposób określania współczynni­ka. W tab. 9 przedstawiłem również wpływ kosztów jednostki rozliczenio­wej na wysokość ponoszonych kosz­tów za c.o.

Czym więcej jednostek wykazanych przez podzielniki kosztów we wszyst­kich lokalach, tym mniejsze koszty tzw. jednostki obliczeniowej. Brak wykazanego zużycia na podzielnikach przekłada się na zwiększenie propor­cji między kosztami ogrzewania pono­szonymi przez poszczególne lokale.

Żaden współczynnik korekcyjny nie zadziała, gdy część lokali nie wykaże zużycia. W rozliczeniach indywidual­nych mnożenie współczynników przez „zero” wykazanego zużycia przekłada się na ponoszenie kosztów za pobór ciepła w tych lokalach przez pozosta­łych mieszkańców budynku mających wykazane wskazania.

Przedstawione porównania pozwalają stwierdzić, która z zastosowanych metod pozwala spełnić wymóg wspo­mnianego wcześniej art. 45a ust. 9 Prawa energetycznego w celu zredu­kowania różnic w kosztach opłat za c.o. wynikających z położenia lokalu w bryle budynku.

W przypadku rozliczania ciepła me­todą pomiarową z wykorzystaniem ciepłomierza współczynnik korekcyjny położenia lokalu w bryle budynku jest z reguły równy 1. Spowodowane jest to tym, że większość zarządców nie ma ochoty wydawać pieniędzy na wyli­czanie – niepotrzebnego ich zdaniem – współczynnika. Administratorzy zgod­nie z ustawą (art. 45a ust. 9 Prawo energetyczne) przydzielają każdemu mieszkaniu identyczny współczynnik równy 1, uważając to jednocześnie za spełnienie wymogu ustawowego w zakresie zastosowania współczyn­nika wyrównawczego. Właścicielom mieszkań tłumaczą, że przecież przy rozliczaniu z wykorzystaniem licznika ciepła każdy i tak musi płacić za siebie, zaprzeczając jednocześnie przeni­kaniu ciepła przez przegrody. Zacznij­my od wyliczenia zapotrzebowania na ciepło do ogrzania mieszkania. Zapo­trzebowanie na energię końcową Eco (tj. zużywaną przez pomieszczenia) ustalam wg wzorów.

gdzie: Q_co – obliczeniowe zapotrze­bowanie na moc cieplną, (MW), Atobl – różnica obliczeniowych temperatur powietrza wewnętrznego i zewnętrz­nego (^oC); S_d – liczba stopniodni sezo­nu grzewczego.

gdzie: L_(m) – liczba dni ogrzewania w m-tym miesiącu, t_i – średnia, ob­liczeniowa temperatura powietrza w pomieszczeniach (wg warunków technicznych), t_eśr – średnia tem­peratura powietrza zewnętrznego w m-tym miesiącu.