Do redakcji „IB” wpłynęły dwa zapytania od Czytelników w sprawie dopuszczalności wykonywania przez jedną osobę różnych funkcji technicznych na tej samej budowie. Są to pytania o sprawy proste i wydaje się, iż nie powinny budzić wątpliwości.
Do redakcji „IB” wpłynęły dwa zapytania od Czytelników w sprawie dopuszczalności wykonywania przez jedną osobę różnych funkcji technicznych na tej samej budowie. Są to pytania o sprawy proste i wydaje się, iż nie powinny budzić wątpliwości. Jednakże ich postawienie świadczy, że w obecnym stanie inflacji prawa w Polsce, w tym również ulegających nieustannym zmianom przepisów Prawa budowlanego, ich stosowanie wzbudza wątpliwości, które wymagają logicznej interpretacji. W tym przypadku wątpliwości dotyczą spraw o istotnym znaczeniu dla wszystkich podmiotów Prawa budowlanego, w tym członków Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, co uzasadnia ich przedstawienie na łamach „IB”.
Łączenie funkcji projektanta i inspektora nadzoru inwestorskiego
Pytanie: Z uwagi na często występujące przypadki wymuszania przez projektantów na inwestorach zlecenia im pełnienia nadzoru inwestorskiego na budowach przez nich zaprojektowanych, proszę o odpowiedź, czy jest to zgodne z prawem, wiedząc, że pełnią oni wówczas jednocześnie obowiązki dwóch stron w procesie budowlanym, jak też wypełniają zakres obowiązków osób pełniących różne funkcje techniczne.
Odpowiedź: Najpierw należy zauważyć, że na podstawie sugestii Czytelnika nie można uogólniać twierdzenia, iż projektanci często wymuszają na inwestorach zlecenia na pełnienie przez nich funkcji inspektora nadzoru inwestorskiego. Odwrotnie, od półwiecza występuje w Polsce powszechny objaw separowania się projektantów od udziału w procesie wykonywania robót budowlanych, polegających na realizacji ich projektów, nawet w formie sprawowania nadzoru autorskiego. Ten objaw obstrukcji jest następstwem ugruntowania w latach 1950–1990 ostrego podziału ról w triadzie: inwestorzy – projektanci – wykonawcy, ugruntowanego w systemach ich organizacji, umów, wynagrodzeń i odpowiedzialności. Aby nie powoływać się na odległą historię architektury i budownictwa, w której od wieków nazwisko twórcy najwybitniejszych dzieł oznaczało, iż jest on autorem zarówno ich projektu, jak i budowy, można stwierdzić, że rygorystyczne rozgraniczenie ról inwestora, projektanta i wykonawcy stanowiło odejście od znanej przecież w Polsce przed 1939 r., a naturalnej w innych krajach europejskich, poza ZSRR, praktyki powierzania przez inwestorów wybitnym architektom zadania zaprojektowania obiektu budowlanego i jego realizacji.
Z tytułu własnych doświadczeń mogę przytoczyć przykład podjętej w 1972 r. inicjatywy zarządu Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego mającej na celu przywrócenie głównym projektantom zadania kierowania zespołem projektowym i nadzorem inwestorskim nad realizacją ich projektów. Polegało to na utworzeniu w każdym województwie jednolitych, spółdzielczych jednostek projektowania i obsługi inwestycji „Inwestprojekt”, w miejsce uprzednio działających oddzielnie zakładów obsługi inwestycji i zakładów projektowania. Mimo głębokiego przekonania o słuszności tego celu, prawie żaden z głównych projektantów nie podjął się w praktyce sprawowania nadzoru inwestorskiego, a wewnątrz każdego z „Inwestprojektów” działały nadal oddzielnie komórki przygotowania i realizacji inwestycji i oddzielnie pracownie projektowe, tyle że pod jedną dyrekcją. Aby zachować obiektywizm, trzeba jednak dodać, że w tym samym czasie zaczęły narastać inne zadania dla najbardziej doświadczonych projektantów w „Inwestprojektach”, będące skutkiem likwidacji powiatowych i miejskich zespołów urbanistycznych oraz wojewódzkich pracowni urbanistycznych w następstwie zmiany struktury organizacyjnej administracji państwowej. Z tego powodu „Inwestprojekty” musiały wziąć w tym czasie na siebie także opracowanie dużej liczby planów miejscowych wielkich dzielnic mieszkaniowych.
Nie podejmowały zadań w zakresie nadzoru inwestorskiego nad realizacją swoich projektów również wielkie państwowe jednostki projektowania, aż do ich likwidacji po 1990 r. {mospagebreak}
Te realia zostały uwzględnione w treści ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 z późn. zm.), która ustala (art. 18 ust. 2 i 3), że inwestor może ustanowić inspektora nadzoru inwestorskiego na budowie oraz może zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego, natomiast w art. 20 ust. 1 pkt 4 do obowiązków projektanta zalicza m.in. sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego organu w zakresie:
• stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem,
• uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego. Prawo budowlane zabrania jedynie (art. 24 ust. 1) łączenia funkcji kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego. Natomiast z treści art. 20 i 21, mówiących o podstawowych obowiązkach i prawach projektanta, oraz z treści art. 25 i 26, mówiących o podstawowych obowiązkach i prawach inspektora nadzoru inwestorskiego, nie wynika, aby wykonywanie tych obowiązków i korzystanie z tych praw powodowało kolizję między projektantem a inspektorem nadzoru inwestorskiego albo stwarzało zagrożenie interesów inwestora.
W konkluzji należy stwierdzić, że przepisy ustawy Prawo budowlane nie stanowią przeszkody, aby projektant obiektu budowlanego mógł na życzenie inwestora pełnić również funkcję inspektora nadzoru inwestorskiego w trakcie realizacji zaprojektowanego przez siebie obiektu. Natomiast bez wątpienia podjęcie się przez projektanta roli inspektora nadzoru inwestorskiego czyni zbędnym sprawowanie przez niego oddzielnie nadzoru autorskiego, ponieważ zadania nadzoru autorskiego mieszczą się w zakresie zadań inspektora nadzoru inwestorskiego.
Łączenie funkcji projektanta i kierownika budowy
Pytanie: Proszę o wyjaśnienie, czy inżynier mający uprawnienia projektowe i wykonawcze może pełnić funkcję kierownika budowy inwestycji, na którą opracował projekt budowlany, a inwestycja ta jest realizowana na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych.
Odpowiedź: Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane zakazuje jedynie (art. 24 ust. 1) łączenia funkcji technicznych kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego. Oznacza to, że – mimo posiadania uprawnień budowlanych do projektowania i kierowania robotami budowlanymi w odpowiedniej specjalności – projektant obiektu budowlanego nie może podejmować zadań inspektora nadzoru budowlanego przy realizacji tego obiektu, co zostało wyjaśnione w odpowiedzi na pytanie 1.
Przepisy Prawa budowlanego nie stoją zatem na przeszkodzie, aby osoba mająca wymagane uprawnienia budowlane do projektowania i kierowania robotami budowlanymi podejmowała się w odniesieniu do danego obiektu budowlanego funkcji technicznych projektanta i kierownika budowy, jeżeli:
• projektant obiektu budowlanego nie sprawuje formalnie nadzoru autorskiego nad jego realizacją ani nie wykonuje funkcji inspektora nadzoru inwestorskiego,
• budowa obiektu nie podlega prze pisom w sprawie zamówień publicznych.
Natomiast ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. Nr 19, poz. 177 z późn. zm.) w definicji prawnej (art. 2 pkt 8) określa, że ilekroć w ustawie jest mowa o robotach budowlanych, należy przez to rozumieć wykonanie albo zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 oraz z 2004 r. Nr 6, poz. 41), a także wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane przez osobę trzecią, zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego. W konsekwencji, dalsze przepisy ustawy – Prawo zamówień publicznych i wydane na jej podstawie rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno -użytkowego (Dz.U. Nr 202, poz. 2072, zm. z 2005 r. Nr 75, poz. 664) przewidują dwa równoprawne zakresy zamówień publicznych na roboty budowlane:
• ograniczone do realizacji przez zleceniobiorcę robót budowlanych na podstawie zatwierdzonego projektu budowlanego i uzyskanego przez inwestora pozwolenia na budowę, projektu wykonawczego, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót oraz przedmiaru i kosztorysu inwestorskiego albo
• obejmujące opracowanie przez zleceniobiorcę (lub podwykonawcę, jako osobę trzecią) dokumentacji projektowej na podstawie dostarczonego przez inwestora programu funkcjonalno-użytkowego i realizacji robót budowlanych.
W pierwszym przypadku projektant nie powinien podejmować funkcji technicznej kierownika budowy lub kierownika robót z ramienia wykonawcy, który przyjął roboty budowlane do wykonania w drodze przewidzianej w Prawie zamówień publicznych, ponieważ może powstać uzasadnione domniemanie, iż miał on szerszy od innych oferentów zakres informacji, czyli korzystniejsze warunki stawania do przetargu.
W przypadku objęcia zamówieniem publicznym wykonania dokumentacji projektowej i realizacji robót budowlanych zleceniobiorca może realizować te zadania zarówno siłami własnymi, jak i przez podwykonawców, zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego. Jeżeli z tych wymagań nie wynikają zastrzeżenia do autorstwa projektu budowlanego, wówczas tylko do samego zleceniobiorcy należą decyzje personalne w sprawie powierzenia określonych funkcji technicznych projektanta i kierownika budowy lub robót budowlanych, pod warunkiem posiadania przez nich uprawnień budowlanych we właściwym zakresie oraz dowodu aktualnego członkostwa w odpowiedniej izbie samorządu zawodowego architektów lub inżynierów budownictwa.
mgr inż. Władysław Korzeniewski
architekt
