Dachy zielone stają się coraz bardziej powszechne zarówno w budownictwie mieszkaniowym, jak i komercyjnym. Już na etapie ich projektowania i wykonania warto pamiętać o późniejszej pielęgnacji, aby nie była ona zbyt kosztowna lub utrudniona.
Jak wygląda pielęgnacja dachu zielonego?
Dostępnych jest kilka typów zazielenienia dachów, przy czym każdy charakteryzuje się innymi wymaganiami, jeśli chodzi o pielęgnację. Niemal bezobsługowy będzie dach w uprawie ekstensywnej pokryty rozchodnikami. Niezbędne jest tylko usuwanie samosiejek roślin niepożądanych i oczyszczanie odpływów. Opcjonalnie można wykonać nawożenie, aby przyspieszyć wzrost roślin. Częstotliwość serwisu? Raz do dwóch razy w roku. Wykorzystanie gotowej maty wegetacyjnej pokrytej roślinami zabezpiecza przed wysiewaniem się chwastów. Zazielenienie przez wysiew pędów lub przy użyciu sadzonek będzie zwykle skutkować pojawieniem się innych roślin sucholubnych. Czy to źle? Niekoniecznie.
Drugim, ekonomicznym z punktu widzenia pielęgnacji sposobem zazielenienia dachu jest łąka kwietna. Łąka kwietna wykonana z gatunków sucholubnych traw, ziół i kwiatów charakteryzuje się wysoką wartością ekologiczną, a jednocześnie nie wymaga szczególnej pielęgnacji. Kosimy ją raz lub dwa razy do roku. Wtedy też wykonujemy standardowe czynności, jak oczyszczanie odpływów i usuwanie samosiejek drzew, np. brzozy. Inne rośliny nie będą stanowiły problemu, a raczej element naturalnej sukcesji lokalnej roślinności. Ograniczona pielęgnacja wymaga jednak fachowej wiedzy – termin koszenia i czas pozostawienia pokosu do wysiania nasion będzie miał wpływ na wygląd łąki w kolejnych latach.
Bardzo kosztowna i pracochłonna jest pielęgnacja trawników. Wymagają one wielu zabiegów: wertykulacji, aeracji, piaskowania, nawożenia, stałego nawadniania oraz regularnego koszenia. Jednocześnie ich wartość ekologiczna jest znikoma. Obecnie odchodzi się od urządzania trawników na rzecz przyjaznych dla zwierząt i owadów, niewymagających łąk kwietnych.
Byliny ozdobne, zieleń średnia i wysoka wymagają już stałej opieki ogrodnika: przycinania, nawożenia, wymiany gatunków jednorocznych, plewienia i innych specjalistycznych zabiegów.
Fot. 1. Bioróżnorodny dach zielony w uprawie mieszanej ekstensywnej z wprowadzonymi gatunkami lokalnymi
(źródło: www.zida.com.pl)
Na co zwrócić uwagę, aby pielęgnacja dachu zielonego nie była kosztowna i trudna?
Lokalizacja
Czynnikiem wpływającym na intensywność późniejszego serwisowania jest umiejscowienie dachu zielonego. Pielęgnacja wymagającego intensywnych zabiegów trawnika na kilkupiętrowym budynku może być kłopotliwa i bardzo kosztowna w związku z ograniczonym dostępem.
Zakładanie trawnika na dachu wieżowca lub wysoko położonym tarasie może więc okazać się nienajlepszym pomysłem.
Również otoczenie budynku nie pozostaje bez wpływu na dach zielony. Urządzenie go bezpośrednio pod drzewem będzie skutkowało koniecznością regularnego oczyszczania wpustów i usuwania liści.
Hydroizolacja
Kluczowa jest odporność hydroizolacji na przerastanie korzeniami roślin. Również trwałość warstwy hydroizolacji jest bardzo istotna. Przykrycie zielenią zabezpiecza ją wprawdzie przed szkodliwym działaniem promieni UV, warto jednak wybierać materiały izolacyjne o jak największej trwałości. Dobrą praktyką będzie stosowanie membran EPDM, które nie wymagają napraw ani wymiany nawet przez 50 lat i dłużej. Każdy remont izolacji na dachu zielonym będzie bardzo kosztowny. Dlatego też należy już na etapie prac zabezpieczać ją dobrej jakości włókniną ochronną układaną pod warstwą drenażu, a w przypadku dróg komunikacyjnych – dodatkową warstwą ślizgową.
Drenaż i retencja
Nie bez znaczenia dla kosztów serwisu jest konieczność podlewania roślin. Aby ograniczyć nakład pracy i zużycie wody, warto zastosować drenaż o zwiększonej retencji. Maty kubełkowe potrafią zmagazynować przeciętnie między 6 a 20 l wody na metrze kwadratowym. Również podłoże pełni funkcję magazynu wody, zatrzymując jej średnio 35–50% swojej objętości. Na dachu zielonym o miąższości substratu intensywnego wynoszącej 15 cm, z dwucentymetrową matą kubełkową, zmagazynujemy po długotrwałych, intensywnych opadach ok. 80 l wody. Jeśli zwiększymy miąższość substratu do 30 cm, a drenaż zamienimy na czterocentymetrowy, uzyskamy retencję na poziomie ok. 160 l. Taki zabieg podnosi oczywiście koszt wykonania, ale w znacznym stopniu obniża późniejsze koszty nawadniania. Należy również pamiętać, że woda zmagazynowana w macie drenażowej odparowuje znacznie wolniej niż z substratu, więc pozornie niewielka zdolność retencyjna drenażu w porównaniu do substratu w praktyce przekłada się na znacznie dłuższy okres dostępności wody dla korzeni, a dodatkowo działa stymulująco na ich wzrost.
Fot. 2. Skutek zastosowania ziemi z wykopu na dachu garażu podziemnego (zdjęcie autora)
Łatwa pielęgnacja dachu zielonego dzięki wykorzystaniu profesjonalnych substratów dachowych
Nie ma lepszej recepty na kłopoty z dachem zielonym niż zastosowanie na nim ziemi mineralnej, humusu, gleby urodzajnej i innych typów podłoża pozyskanego bezpośrednio z gruntu. Brak stałych parametrów i ich powtarzalności, wysoka zawartość iłów lub gliny, niska przepuszczalność, brak szkieletu stabilizującego strukturę i obecność znacznych ilości nasion roślin niepożądanych to tylko część z cech, które dyskwalifikują ziemię jako podłoże na dach zielony.
Zobacz:
Wybieramy dobry substrat na dachy zielone
Budowa dachów zielonych – dobór materiałów i realizacja. FILM
Dobrą praktyką w przypadku pojawienia się wątpliwości co do jakości podłoża jest przebadanie próbki w wyspecjalizowanym laboratorium (np. Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach lub Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach). Nawet w przypadku niektórych substratów dachowych może czekać nas niemiła niespodzianka. Kardynalnym błędem jest również modyfikowanie specjalistycznego substratu poprzez dodanie do niego innych podłoży i domieszek. Znane są przypadki niemal całkowitej utraty przepuszczalności dachu zielonego po wyłożeniu na nim wierzchniej warstwy z ziemi do trawników zakupionej w sklepie ogrodniczym. Mając to na uwadze, warto zainwestować w substrat dobrej jakości, który zapewni optymalne warunki dla roślin bez potrzeby modyfikowania go. W przypadku ogródków lokatorskich znajdujących się na stropie warto wystąpić do dostawcy o przygotowanie instrukcji dla użytkowników.
Aby zapewnić bezproblemową eksploatację dachu zielonego, wybierając podłoże warto zdecydować się na substraty niezawierające składników narażonych na szybką erozję, jak kruszywa rozbiórkowe lub potencjalnie zawierające nasiona chwastów: ziemia, humus, torfy polne. Zastosowanie substratu opartego na kompostach i porowatych kruszywach kopalnych, takich jak tuf wulkaniczny, chalcedonit, pumeks, zeolit, ewentualnie lekkich substratów z keramzytem znacznie ogranicza późniejsze koszty związane z serwisowaniem i ewentualnymi naprawami.
Fot. 3. Prawidłowo wykonane zabezpieczenie wpustu (źródło: www.zida.com.pl)
Zabezpieczenia odpływów i krawędzi
Kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania dachu jest właściwe zabezpieczenie odpływów. Należy do tego użyć skrzynek kontrolnych z materiału odpornego na korozję oraz mających odpowiednią wytrzymałość mechaniczną w miejscach narażonych na uszkodzenie przez użytkowników. Wokół skrzynki zawsze wykonujemy opaskę ze żwiru płukanego frakcji nie mniejszej niż 16–32 mm. Należy ją wykonać również przy attykach, wokół przepustów, na styku ze ścianami oraz pod i wokół urządzeń znajdujących się na dachu. Szerokość opaski powinna być dopasowana do wysokości roślin, ale nie powinna być mniejsza niż 30 cm. Ułatwi ona późniejsze zabiegi pielęgnacyjne w tych trudno dostępnych miejscach. Posianie trawy
bezpośrednio przy samej ścianie, przejściu przez dach czy attyce nie tylko utrudnia jej koszenie, ale również zwiększa ryzyko uszkodzeń. Należy pamiętać, aby wszystkie przepuszczalne przegrody pionowe, takie jak ścianki skrzynek kontrolnych i listwy separacyjne, zabezpieczyć włókniną filtracyjną, która uniemożliwi przenikanie do żwiru drobnych cząstek podłoża i resztek roślin.
Bezproblemowa pielęgnacja dachu zielonego z rozwiązaniami systemowymi
Na zakończenie nasuwa się refleksja, że najbezpieczniejszym z punktu widzenia wykonania i serwisu będzie zastosowanie na dachu zielonym rozwiązania systemowego. Praktyka pokazuje, że nie musi ono być droższe, ale zawsze ma niezaprzeczalny atut – gwarancję producenta.
 |
Krzysztof Wielgus ZIDA Sp. z o.o. |
Sprawdź:
- Dachy zielone – jak zagospodarować dach płaski w przestrzeni miejskiej?
- Dachy zielone bagienne i retencyjne jako magazyn wody opadowej
- Zielone dachy w Polsce
- Produkty budowlane
- Zielone przystanki komunikacji miejskiej w Białymstoku
