Czy są prostsze, szybsze, tańsze rozwiązania techniczne i metody na osiągnięcie sukcesu w projektowaniu, budowie oraz utrzymaniu różnych elementów inwestycji?
Mając świadomość, że tylko na niewielką część tych wątpliwości jest jasna odpowiedź, postaram się przedstawić uwarunkowania zarządcy dróg krajowych oraz uzasadnienie potrzeby rzetelności opracowania dokumentacji z tego waśnie punktu widzenia.
Optymalny projekt inwestycji budowlanej
Wynikiem pracy projektanta powinien być optymalny projekt, który jest podstawą do podjęcia decyzji przez inwestora. Projekt rzetelnie przygotowany zapewnia prawidłowe zaplanowanie kosztów, sprawną realizację i niskokosztową eksploatację. Nic nie zastąpi znajomości procedur, doświadczenia, wiedzy branżowej. Jednak niezwykle ważne jest przedstawienie wszystkich uwarunkowań danego projektu w sposób jasny i precyzyjny, pozwalający prześledzić ścieżkę decyzyjną dojścia do konkretnego rozwiązania. Informacje niepełne sprawiają wrażenie, że temat wymaga ponownego przemyślenia.
Polecamy: Dobry projekt to podstawa
Sprzężenie zwrotne
Projektowanie i budowanie czegoś, co się sprawdziło podczas utrzymania, to podstawa, zamknięcie obiegu informacji w środowisku każdego zarządcy obiektu czy infrastruktury. Rozmowa pomiędzy projektantem i zamawiającym na samym początku, a może nawet na etapie przetargowym, jest kluczowa. Aby się dobrze rozumieć, trzeba znać uwarunkowania: czasowe, jakościowe, terminowe oraz finansowe. W trakcie projektowania lepszemu poznaniu oczekiwań służą: projektanta i zamawiającego – spotkania rad technicznych, społeczeństwa – akcja informacyjna i konsultacje społeczne, jednostek samorządu terytorialnego (JST), gestorów sieci oraz organów administracji – wnioski i opinie przekazywane przez projektantów.
Zobacz też:
Innym kluczowym elementem jest jednolitość wymagań po stronie zamawiającego i temu służą wzorcowe dokumenty, które powinny uwzględniać zmiany przepisów, realiów i technologii. Dlatego ważny jest dialog w ramach branży, mający na celu wypracowanie „optymalnego” miejsca w trójkącie potrzeb: harmonogram, wynagrodzenie, jakość.
Temu właśnie służą rada ekspertów, regularne spotkania GDDKiA-branża oraz robocze spotkania w celu wypracowania stanowisk, rozwiązania konkretnych problemów.
Przygotowanie inwestycji – raz a dobrze
Dokumentacje dla dróg krajowych zasadniczo są opracowywane tam, gdzie jest ruch osobowy albo towarowy. Znaczny ruch zwiększa problemy. Opracowanie dokumentacji dla dużych inwestycji zarządcy dróg krajowych składa się z kilku etapów. W pierwszym (z oczywistych względów nie zawsze opracowywanym) poszukuje się optymalnego korytarza przebiegu trasy, drugi kończy się analizą wariantów przebiegu drogi oraz uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (DŚU). Kolejny pozwala proponować rozwiązania techniczne dla wybranego w DŚU wariantu przebiegu drogi. Następny etap – projekt budowlany poprzedza uzyskanie decyzji
o zezwoleniu na realizację inwestycji i jest podstawą do opracowania projektu wykonawczego czy projektów technologicznych. W procesie tym najbardziej istotna (oprócz jakości) jest szybkość.
W przygotowaniu inwestycji do realizacji od wielu lat pomaga nam oprogramowanie CAD, rozwój programów do kosztorysowania, łatwość dostępu do aktualnych danych, map. Niebawem metodyka BIM stanie się kluczowym narzędziem. Dokumentacja powinna być opracowana rzetelnie.
Jej podstawą są czas i wymagania zamawiającego, po stronie projektanta – właściwe zaplanowanie wszystkich czynności w ramach harmonogramu. Harmonogram rzeczowo-finansowy powinien stać się załącznikiem do oferty wykazującym, że założenia są możliwe do dotrzymania. Dokumentację muszą wspierać wiedza, dane techniczne, kosztowe oraz jakość i terminowość po obu stronach umowy. W rozumieniu inwestora dobry projektant to doradca, który potrafi wybrać właściwe rozwiązania, przewidzieć i rozwiązać problemy, określić terminy.
Polecamy: Metodologia BIM w inwestycjach drogowych
Równie istotne w procedurze przygotowania są terminy ważności warunków technicznych przebudów i uzgodnień kolizji, w tym gestorów sieci i zarządców infrastruktury, oraz terminy ich wydawania. Zbyt krótkie (np. telekomunikacyjne) generują dodatkowe procedury uzgodnień czy aktualizacji, co przy modyfikacji parametrów przebudowy w trakcie procesu realizacji istotnie zmienia warunki i koszty. Ponadto, z punktu widzenia Prawa zamówień publicznych, istotne jest, aby ustalenia tychże uzgodnień nie forsowały rozwiązań określonych producentów lub nie generowały inwestorowi dodatkowych obostrzeń i kosztów. Inne najczęściej spotykane niedoskonałości projektów są związane z: danymi wejściowymi (jakość mapy, danych geologicznych), brakami koordynacji między branżami, brakami uzasadnienia dla przyjętych rozwiązań, niewłaściwym oszacowaniem wysokości aktualnych kosztów, kwestią bezpiecznego projektowania na wielometrowych nasypach, długich lub szerokich obiektów, zbiorników w łatwych do zaprojektowania lokalizacjach, brakami dokumentów administracyjnych. Dlatego też zbieranie informacji o postępie kluczowych elementów procesu przygotowania w zakresie prognoz ruchu, badań geologicznych, opracowań środowiskowych jest celowe. Systemowy sposób ich gromadzenia eliminuje pomyłki ludzkie. Przekazanie uwag podczas procedur odbiorowych i wprowadzenie niezbędnych zmian dają pewność innym organom co do rzetelności dokumentacji. Inną kwestią jest czasochłonność niektórych procedur, brak ustawowych terminów na wydanie decyzji (np. DŚU) czy spiętrzenie robót w organach współpracujących. Patrząc od strony projektanta potrzebne jest również zrozumienie potrzeby odpowiedniej ilości czasu na wprowadzenie zmian.
Może należy zwiększyć nadzór podczas etapu projektowania, powiązać wynagrodzenie z efektywnością rozwiązań. Spróbujmy nie stawać się zakładnikami czasu, tylko jakości.
2D ≠ dużo i dobrze
Istnieją projektanci pracujący na zlecenie GDDKiA, którzy realizują projekty dla ponad 200 km dróg. Na pewno są osoby, które sobie z tym poradzą, ale znalezienie optymalnej liczby zadań projektowanych i koordynowanych również może pomóc w podniesieniu jakości dokumentacji.
W ramach GDDKiA zweryfikowaliśmy kilka kluczowych biur projektów i wyniki okazały się bardzo ciekawe (wykres).
Zaangażowanie firm w projektowanie (źródło: GDDKiA)
Dane te pokazują, że istnieją biura, które od lat projektują czy weryfikują dokumentację dla dróg krajowych i mają znaczny wolumen prac do wykonania dla GDDKiA. Prace spiętrzają się, bo świadomie podjęto taką decyzję albo okoliczności zmieniają prawidłowe działania. Inny wniosek to ograniczona liczba osób posiadających wymagane przez zamawiającego doświadczenie. Kolejny to budząca się wątpliwość, czy to tylko jeden asortyment prac wymaga interwencji lub monitoringu? Wykres nie pokazuje, ile zadań posiadają kluczowi projektanci u innych zarządców dróg. Może to nasuwać kolejny wniosek – czy nie wpływa to na jakość dokumentacji. Cyfryzacja danych kontraktowych i projektowych, metody ich walidacji to kierunki, które dzisiaj uznajemy za sprawy wymagające szczególnego nadzoru. I tu znów jest miejsce na rozmowę branżową, na wypracowanie zapisów umów pozwalających na „pracę głęboką” nad zadaniami od wczesnych ich stadiów i równomierne rozłożenie sił do możliwości branży.
Komunikacja jest bardzo ważna podczas przygotowywania projektu inwestycji
Nie wszyscy z nas posiadają kompetencje we wszystkich dziedzinach i kierunkach, dlatego znacznym ułatwieniem są dedykowane spotkania, procedury odbiorowe oraz protokoły. Trudno wymagać od osób nadzorujących kilka czy kilkanaście dokumentacji albo weryfikujących ją przez kilka godzin takiego samego poziomu wiedzy, jaką ma projektant czy jego asystenci. Liczba zadań na etapie prac przygotowawczych po stronie GDDKiA przekracza kilkukrotnie wolumen prac realizacyjnych. Dlatego też informowanie o rozwiązaniach kluczowych elementów, blokujących postęp prac, to jedna z podstaw prawidłowych relacji. Drugim kamieniem węgielnym komunikacji jest dbałość o interes zamawiającego. Warto przekazywać swoje wnioski, rekomendacje na radach czy w ramach roboczych spotkań inwestorów ze stowarzyszeniami czy izbami projektowania i inżynierów. Tworząc wymagania warto jest wsłuchać się w głos inżynierów, będących bliżej merytoryki niż procedur kontraktowych.
Patrząc jednak chłodnym okiem na inwestycje, które udało się zrealizować przez ostatnie 15 lat, jesteście Państwo Projektanci drogowi, mostowi i branżowi mistrzami świata.
Tomasz Stańczak
zastępca dyrektora Departamentu Przygotowania i Realizacji Inwestycji GDDKiA
