Odpowiada Ewa Gębka, aplikant radcowski – Kancelaria Prawna Filipek & Kamiński sp.k.
Prowadzę działalność gospodarczą od 1989 r., a kierownikiem budowy jestem od 2002 r., prowadzę również jako właściciel i kierownik robót roboty dekarskie, które są objęte wcześniejszą emeryturą. Moje pytanie brzmi: kto ma mi potwierdzić ww. prace, tak by były honorowane przez ZUS, i czy jest dodatkowy przelicznik do emerytury za te lata.
Zasady przyznawania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach zasadniczo reguluje ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 965 ze zm.), dalej: u.e.p., i rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43), dalej: rozporządzenie.
Prawo do wcześniejszej emerytury przysługuje po spełnieniu przesłanek określonych w art. 4 u.e.p. Aby móc się ubiegać o wcześniejszą emeryturę, należy być pracownikiem w rozumieniu ww. ustawy, urodzić się po 31 grudnia 1948 r., posiadać okres pracy w szczególnych warunkach wynoszący co najmniej 15 lat, osiągnąć wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i 60 dla mężczyzn, posiadać okres składkowy i nieskładkowy liczony zgodnie z zasadami przewidzianymi w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych równy co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, wykonywać pracę w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów. O emeryturę pomostową można się ubiegać po rozwiązaniu stosunku pracy. Odnosząc się do warunku przepracowania konkretnej liczby lat, wieku oraz liczby lat pracy w szczególnych warunkach – wyjątkowo w przypadkach wskazanych w ustawie kryteria te mogą mieć inne wartości. Na marginesie nadmienić trzeba, że istnieje możliwość ubiegania się o wcześniejszą emeryturę również przez osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. na podstawie art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach u rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz wykazu prac określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Również w tym przypadku podstawowym kryterium jest wykonywanie jednego z rodzajów prac uznanego w rozporządzeniu.
Fot. eccolo – Fotolia.com
Należy podkreślić, że w przypadku zatrudnienia na stanowisku innym niż wskazane w rozporządzeniu istnieje możliwość udowodnienia, iż prace wykonywane przez danego pracownika były takie same jak prace wykonywane na jednym ze stanowisk wskazanych w załączniku do rozporządzenia lub ustawy.
Jakkolwiek prace dekarskie znajdują się m.in. w Wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., wątpliwości rodzą się w odniesieniu do formy wykonywania pracy. Zgodnie z przepisem art. 4 u.e.p. prawa do wcześniejszej emerytury nie mają osoby prowadzące działalność gospodarczą, nawet w przypadku gdy wykonują tę samą pracę co osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy. Powyższe budzi wątpliwości pod kątem zasady równości wobec prawa wskazanej w art. 32 Konstytucji RP Oceny konstytucyjności ograniczenia do ubezpieczonych będących pracownikami zakresu podmiotowego prawa do wcześniejszej emerytury, o której mowa w art. 29 i 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, dokonał TK w wyroku z dnia 12 września 2000 r., K 1/00 (OTK 2000, nr 6, poz. 185), uznając te przepisy za zgodne z konstytucyjnymi zasadami równości wobec prawa i sprawiedliwości społecznej, jako argumentację wskazując genezę ww. uprawnienia, co przejawiało się w utrzymaniu możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę wyłącznie w odniesieniu do ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. Powyższa argumentacja zachowuje aktualność przy ocenie konstytucyjności nadania pracowniczego charakteru emeryturze pomostowej. Z powyższego wynika, że osoba prowadząca działalność gospodarczą nie będzie mogła ubiegać się o wcześniejszą emeryturę, bez względu na spełnienie przesłanek dotyczących wieku, stażu pracy i rodzaju wykonywanej pracy.
W przypadku gdy pracownik spełnia warunki wskazane w ustawie, w celu ustalenia prawa do wcześniejszej emerytury powinien złożyć do właściwego dla siebie oddziału ZUS wniosek osobiście lub za pośrednictwem płatnika składek (czyli pracodawcy). Organ rentowy podejmuje decyzję na podstawie dostarczonych dokumentów, głównie świadectw pracy, w których umieszcza się informację o rodzaju wykonywanej pracy. W przypadku gdy zakład pracy już nie istnieje, zasadniczo ZUS powinien dopuścić kserokopie i odpisy dokumentów potwierdzających zaświadczenie. Jeśli wniosek zostanie nieuwzględniony istnieje możliwość złożenia odwołania do właściwego sądu pracy. W przypadku wniesienia odwołania do sądu okresy pracy w szczególnych warunkach można udowadniać również innymi dowodami, nie tylko z dokumentów, m.in. zgłaszając dowód z zeznań świadków lub z opinii biegłego.
