Ostatnia część artykułu o tynkach – tym razem mowa o tynkach specjalnych i gipsowych.
Tynki specjalne
Tynki termoizolacyjne (ocieplające) są to tynki o właściwościach izolacyjnych wykonywane na bazie spoiw mineralnych przy użyciu organicznych lub nieorganicznych wypełniaczy. Składają się one z dwóch warstw – spodniej o wysokiej izolacyjności termicznej oraz wierzchniej tynku ochronnego odpornego na wnikanie wody. Tynki zapewniają bardzo dobrą izolację termoakustyczną, eliminują zjawisko mostków termicznych, są paroprzepuszczalne, mrozoodporne, niepalne, odporne na działanie glonów i grzybów. Dzięki porowatej strukturze pozwalają ścianom oddychać, tzn. zapewniają swobodny przepływ pary wodnej, odprowadzając wilgoć na zewnątrz muru. Zapobiega to rozwojowi mikroorganizmów. Tynki termoizolacyjne występują jako gotowe, wieloskładnikowe substancje w postaci suchej, sproszkowanej mieszanki. Mogą być również stosowane jako jedno- lub wielowarstwowy tynk podkładowy izolujący cieplnie pod tynki szlachetne. Znajdują zastosowanie w przypadku termorenowacji oraz remontu starych obiektów charakteryzujących się podwyższoną wilgotnością, w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym jako termoizolacja murów jednowarstwowych (np. bloczków z betonu komórkowego, z ceramiki poryzowanej). Zaletą tego rodzaju tynków jest możliwość stosowania ich na nierównych podłożach. Nowoczesne tynki termoizolacyjne w swoim składzie zawierają składniki neutralne dla zdrowia, bez alergenów i substancji rakotwórczych.
Tynki renowacyjne stosowane są głównie do renowacji silnie zawilgoconych i zasolonych murów, zarówno w obiektach zabytkowych, jak i nowych (często stosowane do ścian piwnic i fasad). Tynki te są często tynkami napowietrzonymi, szerokoporowatymi lub solochłonnymi. Charakteryzują się możliwością magazynowania dużych ilości szkodliwych soli budowlanych, są paroprzepuszczalne, odporne na korozję chemiczną. Są to tynki hydrofobowe, które posiadają możliwość wchłaniania wilgoci z podłoża, co przyspiesza osuszanie muru.
Struktura tynku renowacyjnego jest porowata. Objętość porów powietrznych w świeżej zaprawie wynosi co najmniej 25%, co zapewnia zdolność do szybkiego wysychania (duża dyfuzyjność) i ogranicza rozwój mikroorganizmów. Objętość porów w związanej zaprawie (porowatość całkowita) nie może być mniejsza niż 40%.
Działanie tynku renowacyjnego polega z jednej strony na podciąganiu kapilarnym wody, a z drugiej na podwyższeniu porowatości w celu poprawy zdolności do szybkiego wysychania i magazynowania krystalizujących soli. Kapilarne podciąganie wody w tynku renowacyjnym regulowane jest przez dodatek środków hydrofobowych modyfikujących. Tynk renowacyjny wchłania zasoloną wodę, która odparowuje wewnątrz tynku. Woda w stanie ciekłym nie ma możliwości przejścia przez tynk, lecz przechodzi w postaci pary wodnej, co powoduje, że tynk pozostaje suchy. Para wodna nie przenosi soli, więc sól w postaci krystalicznej gromadzi się wewnątrz tynku. Obecnie opracowane są całe systemy tynków renowacyjnych, w których wszystkie produkty są odpowiednio dobrane. Większość tynków renowacyjnych ma budowę warstwową (nanoszone są one w dwóch lub trzech warstwach – łączna grubość tynku to 2,5–4,5 cm).
Wykonywanie dekoracyjnej gładzi tynku
Trwałość tynku renowacyjnego wynosi ok. 20 lat.
Do systemu tynków renowacyjnych należą:
– obrzutka zapewniająca przyczepność do podłoża,
– tynk podkładowy o zdolności magazynowania soli i wyrównujący podłoże,
– tynk renowacyjny wierzchni,
– powłoka malarska (farba paroprzepuszczalna, np. silikatowa lub silikonowa).
Dostępne są również tynki renowacyjne jednowarstwowe, które mają budowę i zalety tynku podkładowego i nawierzchniowego.
Tynki renowacyjne są przygotowywane fabrycznie wg certyfikatu WTA (Wissenschaftlich-Arbeitsgemeinschaft für Bauwerkserhaltung und Denkmalpflege). Właściwy tynk renowacyjny jest suchą mieszanką spoiw, odpowiednich wypełniaczy (np. pucolanowych), modyfikatorów i kruszywa. Mogą się różnić rodzajem i uziarnieniem wypełniacza oraz zastosowanym spoiwem. Tynki renowacyjne nakładane są ręcznie lub mechanicznie, a ich czas wiązania jest dosyć długi.
Tynki konserwatorskie stosuje się do odnawiania niezawilgoconych ścian budynków historycznych. Wykonuje się je z wapna trasowego lub powietrznego. W ich składzie znajdują się często domieszki, takie jak: mączka ceglana, węgiel drzewny, boraks itp.
Tynki lekkie stosuje się na podłoża z materiałów ściennych lekkich o dobrej izolacyjności cieplnej, takich jak: pustaki z ceramiki poryzowanej, z betonu komórkowego, z lekkiego betonu. Są one paroprzepuszczalne, odporne na zarysowania oraz wytrzymałe mechanicznie.
Tynki wewnętrzne suche: okładziny z płyt gipsowo-kartonowych lub gipsowo-włóknowych. Płyty te nie stanowią bariery dla pary wodnej, współpracują ze ścianami, częściowo gromadząc wilgoć w swojej strukturze i oddając ją z powrotem do pomieszczenia.
Płyty gipsowo-kartonowe powstają przez sprasowanie gipsu pod dużym ciśnieniem i oklejenie obustronne rdzenia gipsowego warstwami impregnowanego kartonu. Są to materiały wytrzymałe mechanicznie, niepalne lekkie, gładkie i estetyczne. Mają równe powierzchnie i są dobrze izolujące termicznie. Gips stanowi naturalny regulator wilgotności powietrza.
Wśród płyt gipsowo-kartonowych wyróżnia się:
– płyty zwykłe typu A w kolorze białym lub jasnoszarym do pomieszczeń suchych (sypialnie, pokoje) o wilgotności względnej powietrza ≤ 70%;
– płyty wodoodporne typu H2, impregnowane, w kolorze zielonym składające się z hydrofobizowanego rdzenia gipsowego i impregnowanego kartonu, stosowane do pomieszczeń mokrych (kuchnie, łazienki) o wilgotności do 85%. Grubość płyt 9,5 mm, 12,5 mm, długość od 120 do 300 cm, szerokość 120 cm. Technologie produkcji płyt są stale ulepszane. Istnieje możliwość wykonywania elementów łukowych lub łamanych.
Obecnie produkuje się płyty gipsowo-kartonowe:
– oczyszczające powietrze z formaldehydu,
– o podwyższonych parametrach izolacji termicznej,
– do stosowania w warunkach podwyższonych temperatur (zawierają włókno szklane),
– dźwiękoizolacyjne do systemów akustycznych (z dodatkiem specjalnych włókien mineralnych ograniczających dźwięk).
Płyty montowane są w sposób prosty i szybki na dwa sposoby: mocowanie do podłoża za pomocą kleju gipsowego albo montowanie za pośrednictwem konstrukcji metalowej mocowanej do podłoża za pomocą specjalnych uchwytów.
Płyty gipsowo-kartonowe znajdują zastosowanie jako okładziny ścian i sufitów na konstrukcji metalowej, ścian działowych i suchego tynku na kleju gipsowym. Po zakończeniu prac montażowych można je malować farbami lub wykańczać płytkami ceramicznymi.
Płyty gipsowo-włóknowe składają się z gipsu i włókien celulozy powstałych w procesie recyklingu. Są one wymieszane z wodą bez środków wiążących i sprasowane pod wysokim ciśnieniem. Następnie wysuszone i impregnowane przycinane są do odpowiednich formatów. Niektóre obkleja się matami z włókna szklanego. Posiadają one większą odporność na wilgoć niż płyty gipsowo-kartonowe. Charakteryzują się właściwościami przeciwpożarowymi odpowiednimi do pomieszczeń wilgotnych o dobrej izolacyjności cieplnej i dźwiękowej. Przyczyniają się do podniesienia walorów funkcjonalnych i wizualnych pomieszczeń.
Fot. A. Pluta
Tynki gipsowe
Tynki gipsowe są tynkami mokrymi stosowanymi wewnątrz budynków i wykonywanymi techniką jednowarstwową.Są łatwe do wygładzania, szybkoschnące i pozwalają uzyskać wysoką wydajność tynkowania. Obecnie produkowane tynki gipsowe są mieszankami wysokiej jakości gipsu, kruszywa kalibrowanego (średnica do 1,2 mm) i wielu uszlachetniających dodatków, jak plastyfikatory lub opóźniacze. Gotowe mieszanki są plastyczne, łatwe w obróbce, posiadają dobrą przyczepność do podłoża. Tynki gipsowe produkuje się w dwóch wersjach technologicznych – jako maszynowe oraz ręczne. Tynki gipsowe są higroskopijne, plastyczne oraz przyjazne dla człowieka i środowiska. Gips wchłania wilgoć z otoczenia, następnie ją oddaje, kiedy powietrze staje się zbyt suche, zapewniając odpowiedni mikroklimat wewnątrz pomieszczeń. Wykańczając ściany tynkiem gipsowym, można nadać im różne faktury: gładkie, filcowane, strukturalne.
Współczesne materiały oraz nowoczesne technologie produkcji tynków i nanoszenia ich na podłoże zapewniają ochronę ścian budynków wykonanych w różnych technologiach. Równolegle z ochroną możliwe jest osiągnięcie dowolnego zamierzonego efektu plastycznego elewacji, co pozwala zarówno na dostosowanie obiektu do lokalnych uwarunkowań, jak i uzyskanie indywidualnego wyrazu architektonicznego, czyli indywidualnej tożsamości budowli.
mgr inż. Aleksandra Pluta
dr hab. inż. arch. Katarzyna Pluta*
* Politechnika Warszawska, Wydział Architektury.
