Profil zawodowy inżynierów posiadających uprawnienia budowlane

Uzyskanie uprawnień budowlanych jest jednym z głównych celów zawodowych wielu inżynierów, ponieważ otwiera drzwi do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Ponadto zdanie egzaminu na uprawnienia budowlane często jest przełomowym momentem w karierze zawodowej inżynierów. Zazwyczaj łączy się z awansem pionowym w strukturach firmy i znaczącym wzrostem wynagrodzenia.

Uprawnienia budowlane posiadane przez respondentów

Budownictwo jest branżą, w której duży nacisk kładzie się na tzw. umiejętności twarde pracowników. Prowadząc procesy rekrutacyjne, zwracamy uwagę na doświadczenie zawodowe kandydatów w ściśle określonym obszarze, posiadane uprawnienia budowlane, umiejętność obsługi konkretnych programów, znajomość języków obcych czy profil wykształcenia. Istnieją oczywiście w budownictwie obszary, w których znalezienie pracownika jest niezwykle trudne, a także takie, gdzie liczba kandydatów do pracy jest duża.

Pracodawcy zazwyczaj korzystają z usług firm doradztwa personalnego czy agencji rekrutacyjnych w sytuacji, gdy z jakiegoś powodu nie są w stanie samodzielnie znaleźć wykwalifikowanego pracownika. Analizując prowadzone procesy rekrutacyjne przez zespół HRK Real Estate & Construction w I kwartale 2024 r., obserwujemy, że obecnie na rynku najtrudniej jest pozyskać kandydatów z uprawnieniami budowlanymi w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych zarówno do kierowania robotami, jak i projektowania. Pokrywa się to z wynikami badania HRK „Budownictwo 2024”. Tylko 9% z 1345 respondentów z uprawnieniami budowlanymi posiadało uprawnienia w specjalności elektrycznej/elektroenergetycznej. Z kolei najczęściej wskazywana przez ankietowanych była specjalność konstrukcyjno-budowlana z wynikiem aż 61%.

Inżynierowie, wybierając specjalizację i obszar pracy, w którym będą się rozwijać zawodowo, mają w budownictwie wiele możliwości. Polska Izba Inżynierów Budownictwa nadaje uprawnienia w 11 różnych specjalnościach, z rozróżnieniem na uprawnienia projektowe i wykonawcze (lub łączone – projektowe i wykonawcze). Dodatkowo zależnie od posiadanego wykształcenia można uzyskać uprawnienia bez ograniczeń lub w ograniczonym zakresie.

Tab. 1. Rodzaje uprawnień budowlanych posiadanych przez respondentów

Wśród respondentów badania HRK „Budownictwo 2024” najwięcej, bo aż 62% osób posiada uprawnienia budowlane do kierowania robotami, a zaledwie 8% uprawnienia do projektowania. Uprawnienia łączone, zarówno projektowe, jak i wykonawcze, ma 30% ankietowanych (tab. 1). W ramach rozdzielenia na poszczególne specjalności można zauważyć pewne różnice w udziale procentowym osób posiadających określony rodzaj uprawnień (projektowe, wykonawcze lub łączone). W większości specjalności to inżynierowie z uprawnieniami wykonawczymi stanowią najwyższy procent poszczególnych grup, ale można zauważyć wyjątki od tej reguły. W specjalności architektonicznej, elektrycznej/elektroenergetycznej, sanitarnej czy telekomunikacyjnej najwięcej osób wskazywało, że posiada uprawnienia łączone, zarówno projektowe, jak i wykonawcze (jest to odpowiednio: 62,5%, 60,5%, 47,4%, 50% dla każdej z wymienionych specjalności). Z kolei najwyższy odsetek osób posiadających wyłącznie uprawnienia budowlane do projektowania obserwujemy w specjalnościach: architektonicznej (12,5%), telekomunikacyjnej (12,5%) oraz kolejowej w zakresie kolejowych obiektów budowlanych (11,5%).

>>> Historia uprawnień budowlanych

>>> Wyzwania w zakresie kształcenia kadr dla budownictwa

>>> Odpowiedzialność kierownika budowy

Fot. © littlewolf1989 – stock.adobe.com

Czas zdobycia uprawnień

Podstawowym warunkiem otrzymania uprawnień budowlanych jest uzyskanie pozytywnego wyniku egzaminu Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa. Dodatkowo należy mieć określone wykształcenie oraz praktykę zawodową, która w zależności od rodzaju uprawnień i specjalności wynosi 2–3 lata. W ramach prowadzonych procesów rekrutacyjnych obserwujemy, że istnieją prawidłowości w poszczególnych pokoleniach inżynierów w zakresie tego, jak szybko uzyskiwali oni uprawnienia budowlane. Patrząc przekrojowo na całą grupę pracowników w budownictwie, można stwierdzić, że z zasady osoby młodsze szybciej uzyskują uprawnienia budowlane niż osoby starsze. Duża grupa inżynierów z pokolenia Z, czyli urodzonych po 1995 r., już ma uprawnienia budowlane, co oznacza, że te osoby zaraz po studiach (lub w ich trakcie) zdobyły niezbędną praktykę i od razu, gdy tylko było to możliwe, podeszły do egzaminu. U tych najmłodszych na rynku pracy inżynierów obserwuje się dużą determinację, chęć rozwoju i zdobywania kolejnych szczebli kariery zawodowej w możliwie najkrótszym czasie. Z raportu HRK „Budownictwo 2024” wynika, że odpowiedzi respondentów potwierdzają tę obserwację (tab. 2). Analizując czas zdobycia uprawnień budowlanych przez inżynierów w zależności od długości ich doświadczenia zawodowego, można zauważyć, że osoby posiada posiadające do 5 lat doświadczenia zawodowego w zdecydowanej większości (ponad 90%) zdobyły uprawnienia budowlane mniej niż 3 lata temu. Wynika to bezpośrednio ze wspomnianych wcześniej wymogów dotyczących długości praktyki zawodowej do uzyskania uprawnień. Natomiast biorąc pod uwagę kolejne grupy inżynierów z dłuższym doświadczeniem w branży, można stwierdzić, że udział procentowy osób rozkłada się na różne okresy. Ponad 65% osób z doświadczeniem zawodowym w przedziale 5–8 lat zdobyło uprawnienia budowlane mniej niż 3 lata temu, a tylko ok. 1/3 z nich uzyskała uprawnienia wcześniej. W przypadku inżynierów z doświadczeniem 12–15-letnim mamy niemal równomierny udział osób w każdym z trzech przedziałów czasu zdobycia uprawnień: 5–8 lat temu (26%), 8–10 lat temu (26%) oraz 10–12 lat temu (21,2%). Z kolei w grupie osób z najdłuższym doświadczeniem w branży (powyżej 15 lat) prawie 30% z nich uzyskało uprawnienia budowlane mniej niż 12 lat temu.

Tab. 2. Czas zdobycia uprawnień budowlanych przez respondentów w zależności od długości doświadczenia zawodowego

Kobiety vs. mężczyźni w budownictwie

W budownictwie pracuje zdecydowanie mniej kobiet niż mężczyzn. Nie zmienia to jednocześnie faktu, że zarówno eksperci, jak i kadra zarządzająca/managerska z branży podkreślają, że kobiety odgrywają dużą i ważną rolę w budownictwie. Dywersyfikacja w zespołach projektowych czy wykonawczych na budowach pozwala efektywniej i skuteczniej realizować projekty. Kobiety mają często wysoko rozwinięte umiejętności miękkie i dodają żeńskiej energii do świata zdominowanego przez mężczyzn. Dzięki temu są w stanie poradzić sobie w sytuacjach konfliktowych, uwzględniając jednocześnie potrzeby i oczekiwania obu stron. Niemniej jednak kobiety pracujące w budownictwie podnoszą, że niestety nadal spotykają się z umniejszaniem ich umiejętności i kompetencji czy stereotypowym traktowaniem przez współpracowników i przełożonych. Muszą zasłużyć na uznanie zdecydowanie bardziej niż ich koledzy na równorzędnych stanowiskach, a niejednokrotnie ich zdanie jest pomijane.

Tab. 3. Udział kobiet i mężczyzn wśród respondentów w zależności od grupy wiekowej

Liczba kobiet i mężczyzn na rynku pracy w budownictwie jest różna w zależności od konkretnej specjalności, obszaru pracy czy grupy wiekowej. W badaniu HRK ok. 1/4 respondentów stanowiły kobiety, a 3/4 mężczyźni (tab. 3). Udział kobiet był najwyższy w najmłodszej grupie badawczej (do 29 lat) i wynosił 31%. Później wraz z wiekiem odsetek kobiet maleje na rzecz wzrostu ilości mężczyzn w poszczególnych grupach wiekowych. Oznacza to, że relatywnie coraz więcej kobiet zdobywa uprawnienia budowlane. Ogólny trend wyników badania wskazuje, że im starsza grupa, tym mniejszy udział procentowy kobiet, poza jednym odchyleniem – w grupie osób 45–49 lat. Powodem tego zjawiska może być intensywny rozwój budownictwa po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. i w związku z tym zdecydowane otwarcie branży na kobiety.

Wśród wszystkich pracowników na rynku pracy możemy zaobserwować pewne tendencje, trendy i preferencje częstszego lub rzadszego wyboru określonych stanowisk i warunków pracy w zależności od płci. Zazwyczaj kobiety chętniej podejmują pracę stacjonarną niż mobilną i zwracają większą niż mężczyźni uwagę na całkowity wymiar czasu pracy czy pracę w godzinach nadliczbowych.

Z badania HRK „Budownictwo 2024” wynika, że niezależnie od płci inżynierowie z uprawnieniami budowlanymi najczęściej pracują w wykonawstwie z ramienia wykonawcy – jest to obszar wskazywany przez 45% kobiet i 52% mężczyzn (tab. 4). Z kolei na drugim miejscu preferencji kobiety wskazywały projektowanie (28%), a mężczyźni wykonawstwo z ramienia inwestora (21%).

Tab. 4. Obszar pracy respondentów w zależności od płci

Skorygowana luka płacowa w Polsce, czyli dotycząca różnic średnich wynagrodzeń kobiet i mężczyzn na analogicznych stanowiskach i uwzględniająca czynniki wpływające na wynagrodzenie, takie jak: poziom wykształcenia, długość i rodzaj doświadczenia zawodowego, szacowana jest na poziomie od ok. 10% do nawet 20% (w zależności od źródła). Powodów tego zjawiska jest na pewno wiele (pośrednich i bezpośrednich) i trudno jednoznacznie określić, dlaczego kobiety zarabiają na tych samych stanowiskach mniej niż mężczyźni.

Zdecydowanie luka płacowa jest także obecna w budownictwie. Poza rzeczywistym wynagrodzeniem warto jednak przeanalizować również oczekiwania finansowe kobiet i mężczyzn o podobnych kompetencjach, ponieważ to właśnie one mają bezpośredni wpływ na poziom otrzymywanego wynagrodzenia. Jeśli oczekiwania są wyższe niż rzeczywiste wynagrodzenie, pracownik ma poczucie niedowartościowania przez pracodawcę i naturalnie będzie poszukiwać możliwości osiągnięcia pożądanego poziomu.

Tab. 5. Oczekiwania finansowe w zależności od płci

W badaniu HRK „Budownictwo 2024” nie zauważono znaczących odchyleń pomiędzy poziomem doświadczenia kobiet i mężczyzn wśród ankietowanych inżynierów z uprawnieniami budowlanymi. Różnice natomiast są bardzo zauważalne w oczekiwaniach finansowych w zależności od płci (tab. 5). We wszystkich trzech przedziałach oczekiwań finansowych poniżej 13 tys. zł brutto udział procentowy kobiet jest zdecydowanie wyższy niż mężczyzn. Jeśli natomiast weźmiemy pod uwagę najwyższy poziom wynagrodzenia – powyżej 15 tys. zł brutto, to został on wskazany przez 39% ankietowanych mężczyzn i tylko 5% kobiet. Podobnie sytuacja wygląda z oczekiwaniami finansowymi w przedziale 13–15 tys. zł brutto, które deklaruje 23% mężczyzn i tylko 12% kobiet. Wniosek z tej analizy jest jednoznaczny: wśród inżynierów posiadających uprawnienia budowlane kobiety mają niższe oczekiwania finansowe niż ich koledzy po fachu.

Tab. 6. Znajomość języków obcych u respondentów

Znajomość języków obcych

Znajomość języków obcych jest coraz częściej pojawiającym się wymogiem w ramach procesów rekrutacyjnych prowadzonych w branży budowlanej. Za sprawą wchodzących na rynek zagranicznych inwestorów czy wykonawców wiele zespołów projektowych czy realizacyjnych ma charakter międzynarodowy. Najczęściej używanym językiem obcym jest oczywiście język angielski, który pozwala porozumieć się z osobami z niemal każdego zakątka świata. Nie oznacza to jednak, że bez znajomości języka angielskiego na poziomie co najmniej komunikatywnym nie da się budować i rozwijać kariery zawodowej w budownictwie. Jak najbardziej jest to możliwie, niemniej jednak pewne możliwości na rynku pracy są niedostępne dla osób bez znajomości języka obcego.

Z raportu HRK „Budownictwo 2024” wynika, że 71% inżynierów z uprawnieniami budowlanymi deklaruje znajomość języka angielskiego na poziomie B1 lub wyższym, co zdecydowanie jest wynikiem napawającym optymizmem (tab. 6). Drugim najpopularniejszym językiem jest niemiecki, który na poziomie średniozaawansowanym lub wyższym zna 12% respondentów. Udział procentowy osób komunikujących się w innych językach obcych jest niewielki i nie przekracza kilku procent.

Podsumowanie

Świadomość w zakresie aktualnych trendów i zapotrzebowania na rynku pracy w konkretnym segmencie rynku jest kluczem do efektywnego budowania kariery zawodowej każdego pracownika. Warto zaplanować kolejne etapy swojego życia zawodowego i cele do osiągnięcia, zachowując przy tym elastyczność i otwartość na zmieniające się czynniki zewnętrzne. W budownictwie ważne są umiejętności, kompetencje i doświadczenie zawodowe, na które należy zwracać uwagę od samego początku drogi zawodowej i rozważnie wybierać zarówno pracodawców, jak i realizowane projekty.

Patrycja Sidło
team manager, HRK Real Estate & Construction