Nowości na rynku farb dla budownictwa w Polsce – cz. I

Sytuacja ekonomiczna

Farby dla budownictwa stanowią największy segment wyrobów lakierowych, a na wielkość ich produkcji i sprzedaży decydujący wpływ ma sytuacja na rynku budowlanym. W roku 2009 udział farb dla budownictwa w całkowitej produkcji wyrobów lakierowych na świecie wynosił 57% i 40% wartości, natomiast w 2010 r. odnotowano wzrost udziału w wielkości produkcji do 63,8%.

Na wyroby lakierowe dla budownictwa składają się farby do malowania ścian wewnętrznych i zewnętrznych budynków i innych obiektów architektonicznych, grunty, środki do impregnacji porowatych podłoży i lakiery. Największy udział w ogólnej produkcji farb i lakierów (dane GUS) przypada na „farby i lakiery (łącznie z emaliami i lakierami) na bazie polimerów akrylowych lub winylowych w środowisku wodnym”. W 2009 r. produkcja tych farb stanowiła 81,6% całkowitej produkcji wyrobów lakierowych, a w 2010 r. – 82,1%. Szacuje się, że w tej grupie farby wodorozcieńczalne do podłoży mineralnych pokrywają prawie 100% zapotrzebowania. Znacznie mniejszy udział farb wodorozcieńczalnych obserwuje się na rynku lakierów do podłóg – od 5 do 40%.

Od wielu lat, aż do 2008 r., sektor wyrobów lakierowych cechował się dynamicznym wzrostem.

Analiza danych na lata 2009–2010 wskazywała na regres na polskim rynku. Prognozuje się, że następne lata przyniosą poprawę stanu gospodarki, co spowoduje wzrost zużycia materiałów powłokowych.

Wśród producentów i importerów  wyrobów lakierowych dla budownictwa istnieje duża konkurencja, zmuszająca do poszukiwań nowych technologii i działań marketingowych. Do czołówki dostawców farb dla budownictwa na nasz rynek należą między innymi (alfabetycznie): Akzo Nobel, Altax, Bona, Caparol, Dyrup, Farby Kabe, Feidal, Hirsch-Pol, Lakma, Leyland, Malexim, Matres Revco Sp. z o.o., Polifarb Kalisz, Polifarb Łódź, ppg Deco Polska, Rafil, Remmers Polska Sp. z o.o., Selena, Sto-ispo, Śnieżka, Teknos, Tikkurila, Unicell,  Venga, Złoty Stok Farby. Wśród producentów od wielu lat obserwujemy tendencję do skoncentrowania produkcji farb dla budownictwa. Po okresie serii przekształceń własnościowych i powstaniu nowych prywatnych wytwórców w latach 90. nastąpił okres stabilnego rozwoju. Kolejne zmiany nastąpiły w ubiegłym roku. Koncern Akzo Nobel wykupił fabrykę w Pilawie od ICI, czego efektem będzie przeniesienie produkcji zakładu we Włocławku do nowoczesnej fabryki w Pilawie. Drugim przejęciem jest nabycie spółki Malfarb z Lewkowca pod Ostrowem Wielkopolskim przez duńską firmę Dyrup spółkę z o.o., która została wyłącznym właścicielem.

Producenci wyrobów lakierowych stawiają na funkcjonalne i trwałe rozwiązania oraz ścisłą współpracę klienta z dostawcą. Najnowsze osiągnięcia obejmują nowatorskie technologie, które pozwalają na indywidualne stylizowanie, oraz efekty dekoracyjne.

Działania legislacyjne dotyczące ograniczenia lotnych związków organicznych i ich wpływ na nowe technologie wyrobów lakierowych.

Tab.Kategoria A. Dopuszczalne wartości maksymalnej zawartości LZO w farbach i lakierach

Zmiany asortymentowe na korzyść wyrobów przyjaznych dla środowiska są wynikiem działań legislacyjnych dążących do zmniejszenia emisji lotnych związków organicznych (LZO). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2007 r.(Dz.U. Nr 11, poz. 72) w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących ograniczenia emisji lotnych związków organicznych powstających w wyniku wykorzystywania rozpuszczalników organicznych w niektórych farbach i lakierach oraz w preparatach do odnawiania pojazdów od 1 stycznia 2010 r. (etap II) obowiązują zaostrzone limity zawartości LZO w pewnych grupach wyrobów lakierowych. Rozporządzenie jest krajowym aktem prawnym transponującym wymagania Dyrektywy 2004/42/EC w sprawie ograniczeń emisji lotnych związków organicznych.

W myśl rozporządzenia oznaczona zawartość lotnych związków organicznych w wyszczególnionych wyrobach lakierowych nie może przekraczać dopuszczalnych maksymalnych wartości: odpowiednio w etapie I, który obowiązywał od 1 stycznia 2007 r., i w etapie II – od 1 stycznia 2010 r. Rozporządzenie dokonuje podziału wyrobów lakierowych i wymagań na farby i lakiery – kategoria A, i produkty do odnawiania pojazdów – kategoria B.

Obecnie, po 1 stycznia 2011 r., wszystkie wyroby lakierowe objęte tym rozporządzeniem, wprowadzone do obrotu muszą spełniać następujące wymagania w zakresie zawartości LZO (tabela) i być odpowiednio oznakowane.

Zawartość LZO w jednostkach g/l należy podawać zgodnie z metodami badań określonymi w Polskiej Normie PN-EN ISO 11890-2, a w przypadku obecności rozcieńczalników reaktywnych zgodnie z normą ASTM D 2369.

Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia producenci zobowiązani są do zamieszczania na etykietach swoich produktów informację o dopuszczalnej wartości LZO w g/l i wartości LZO, w g/l, w produkcie gotowym do użytku. Wyroby lakierowe wymienione w rozporządzeniu wyprodukowane do dnia 1 stycznia 2010 r., a niespełniające wymagań, mogły być wprowadzane do obrotu do dnia 1 stycznia 2011 r.

Ograniczenia prawne i kontrola stosowania substancji powodujących emisje lotnych związków organicznych silnie oddziałują na rynek farb dla budownictwa. Ich dostosowanie do obostrzeń normy europejskiej wymagało niejednokrotnie modyfikacji receptur w kierunku obniżenia zawartości LZO. Przykładem takich działań jest np. akrylowa farba emulsyjna o podwyższonej odporności na szorowanie Dekoral, która do 2007 r. zawierała 75 g/l, a obecnie 30 g/l (od 2010 r.), o czym informuje producent. Podobnie farby Optiva są teraz bardziej przyjazne środowisku. Dzięki udoskonalonej recepturze produkty te zawierają poniżej 4 g/l LZO, czyli ponad siedem razy mniej, niż przewiduje dopuszczalna norma.

Zaostrzające się wymagania w zakresie zawartości LZO w farbach i lakierach od dawna są siłą napędową rozwoju nowych, ulepszonych technologiiich wytwarzania. Innowacyjne rozwiązania sektora wyrobów lakierowych dla budownictwa koncentrują się na ciągłej poprawie parametrów ekologicznych, podwyższaniu właściwości eksploatacyjnych oraz na obniżeniu kosztów procesów technologicznych.

Farby do malowania ścian wewnątrz pomieszczeń

Wymagania jakościowe dla farb do malowania wnętrz

Parametry jakościowe farb do malowania ścian i sufitów determinowane są rodzajem i zawartością spoiwa. Właściwości i wymagania dla farb do malowania ścian wewnętrznych określają normy: PN-C-81914:2002 Farby do malowania wnętrz budynków i PN-EN 13300:2002 Wodne wyroby lakierowe i systemy powłokowe na wewnętrzne ściany i sufity – Klasyfikacja. Przedmiotem norm są farby dyspersyjne wraz z farbami dobarwianymi w systemie mieszalnikowym, mogące tworzyć samodzielne powłoki dekoracyjno-ochronne lub być częścią systemu powłokowego, przeznaczone do malowania ścian i sufitów, nowych i starych, malowanych wcześniej i niepomalowanych.

W normie europejskiej PN-EN 13300 określono kryteria, które należy wziąć pod uwagę przy przewidywaniu przydatności systemu powłokowego do określonego zastosowania. Producent systemu powłokowego jest odpowiedzialny za podanie właściwej klasyfikacji dotyczącej przeznaczenia i wyglądu. Charakterystykę całego systemu powłokowego, łącznie z metodami nakładania, barwą i zdolnością krycia, zaleca się, tam gdzie jest to możliwe, uzgodnić między dostawcą, sporządzającym specyfikację, wykonawcą i użytkownikiem. Powinny być również określone i przestrzegane wymagania dotyczące przygotowania podłoża. Przedmiotem zaleceń producenta jest grubość powłoki i tekstura, które zależą od metody nakładania, właściwości podłoża i receptury. W celu osiągnięcia skutecznego systemu powłokowego użytkownicy powinni otrzymać w karcie technicznej dostawcy wskazówki dotyczące stosowania wyrobów lakierowych i specjalnych gruntów. Klasyfikacja farb wg normy PN-EN 13300:2002 opiera się na wartościach połysku, granulacji, odporności na szorowanie na mokro i współczynniku kontrastu systemów powłokowych białych i o jasnym odcieniu barwy. Jednym z istotniejszych parametrów użytkowych jest odporność powłok na szorowanie oznaczana wg PN-EN ISO 11998:2007 – Farby i lakiery – Oznaczanie odporności powłok na szorowanie na mokro i ich podatność na czyszczenie. W zależności od ubytku grubości powłoki w wyniku jej szorowania farby dzieli się na klasy. Polska Norma PN-C-81914:2002 wprowadza trzy klasy: I – odporne na szorowanie na mokro, II – odporne na mycie i III – odporne na tarcie na sucho. Norma europejska podział farb rozszerza na pięć klas, od 1 (najmniejszy ubytek grubości, czyli największa odporność na szorowanie) do 5 (największy ubytek grubości, czyli najmniejsza odporność na szorowanie).

Ubytek grubości powłoki, po określonej liczbie cykli szorowania, dla poszczególnych klas przedstawia się następująco:

klasa 1 <5 μm po 200 cyklach szorowania,

klasa 2 ≥5 μm i <20 μm po 200 cyklach szorowania,

klasa 3 ≥20 μm i <70 μm po 200 cyklach szorowania,

klasa 4 <70 μm po 40 cyklach szorowania,

klasa 5 ≥70 μm po 40 cyklach szorowania.

Rynek farb do malowania ścian wewnętrznych

Producenci wyrobów lakierowych dla budownictwa oferują dobrej jakości farby, w szerokiej gamie kolorów, w wersji z połyskiem, matowe lub półmatowe i w różnych rodzajach faktur. Farby do malowania wnętrz powinny szczególnie charakteryzować się niskim stopniem zapachu, ewentualnie być całkowicie bezzapachowe, co jest możliwe przez wprowadzenie technologii wyrobów o niskiej zawartości LZO.

W sprzedaży dostępne są:

Farby dyspersyjne (lub emulsyjne), najczęściej akrylowe zawierające polimer akrylowo-styrenowy lub winylowe na kopolimerach octanu winylu – mają dobrą przyczepność do podłoża i w zależności od rodzaju mogą być odporne na tarcie na sucho lub szorowanie na mokro. Można je stosować na podłoża, takiego jak: tynk, beton, cegły, płyty kartonowo-gipsowe, tapety czy drewno. Na ogół cechuje je bardzo dobre krycie, dzięki czemu są wydajne. Bardzo dobrze rozprowadzają się po powierzchni, są łatwe w stosowaniu. Wśród oferowanych farb akrylowych możemy nabyć farby w zależności od ich przeznaczenia: np. na sufity – są tańsze, gdyż są mniej odporne na szorowanie, lub farby przeznaczone do kuchni i łazienek o wysokiej odporności na wilgoć i szorowanie.

Farby silikatowe – charakteryzują się odpornością na uszkodzenia mechaniczne i wilgoć wynikającą z wysokiej przepuszczalności pary wodnej przez powłoki. Poprzez połączenie szkła wodnego z żywicami akrylowymi uzyskano korzystne użytkowe właściwości, tj. przyczepność, siłę krycia, łatwość nanoszenia i odporność na brudzenie. Nie mogą być stosowane na podłoża gipsowe ani uprzednio malowane farbami olejnymi i akrylowymi. Zalecane są do malowania nowych tynków, charakteryzując się doskonałą przyczepnością do tego typu podłoży mineralnych. Ze względu na wysoką alkaliczność podczas malowania należy zabezpieczyć okna i płytki ceramiczne.

Farby silikonowe – charakteryzują się dużą trwałością i odpornością na działanie czynników atmosferycznych. Zalecane są do stosowania na podłoża betonowe, ocieplane oraz tynki.

Farby wapienne – oparte na zdyspergowanym wapnie są stosowane nie tylko do malowania obiektów zabytkowych, lecz także na współczesnych elewacjach i we wnętrzach. Wysoka wartość pH hamuje rozwój mikroorganizmów na ścianach niedogrzanych lub źle wentylowanych pomieszczeń. Przykładem farb z zastosowaniem opatentowanych mikrocząstek wapnia są farby Historic Kalkfarbe firmy Remmers.

Specjalistyczne farby przeciwdziałające zakażeniom mikrobiologicznym –farby dyspersyjne zawierające środki biobójcze przeznaczone do renowacji ścian narażonych na wilgoć. Nowością w tej grupie są farby wzbogacone o nanosrebro. Przykładem jest farba Bioni Nature oparta na najnowszych osiągnięciach nanotechnologii, wykorzystując nanowypełniacze z cząsteczkami srebra. Dzięki temu powłoki gwarantują trwałą i skuteczną ochronę przed grzybami, pleśnią i bakteriami. Farby biobójcze polecane są do malowania ścian w pomieszczeniach, w których wymagane jest zachowanie podwyższonych standardów higieny.

Nowości na rynku farb do malowania wnętrz

Kryterium odporności powłok farb na szorowanie określa ich zakres stosowania. Farby o największej wytrzymałości na mycie przeznaczone są do malowania pomieszczeń, w których ściany są bardziej narażone na zabrudzenia, czyli w kuchni lub w przedpokoju. Przykładem jednym z wielu może być farba Optiva Semi Matt produkcji Tikkurila.

Do malowania kuchni szczególnie polecana jest np. farba będąca nowością na rynku – farba emulsyjna do wnętrz Nanotech Impuls marki Dekoral Professional. Ten innowacyjny, oparty na nanotechnologii produkt, wg informacji producenta, posiada niezwykłą właściwość neutralizowania niepożądanych zapachów. Wnętrza pokryte farbą Nanotech Impuls zyskują właściwość ich neutralizacji i zapobiegania osadzaniu się dymu i innych substancji na powierzchniach ścian i sufitu.

Istotnym czynnikiem decydującym o wyborze farb do malowania wnętrz są walory dekoracyjne: barwa, połysk, faktura. Na rynku pojawiają się coraz nowsze propozycje producentów, zachęcające nabywców atrakcyjnymi nazwami i reklamą. Wymienić można np. nowe produkty FFiL Śnieżka, która przygotowała cztery nowe trendy kolorystyczne na rok 2011 o nazwach: Safety Life, Going back, Be young i Light & Easy. Dzięki tym zestawieniom można dokładnie odwzorować zaprojektowany zestaw barw lub zmodyfikować go według swojego gustu.

Farby w jesiennym trendzie Basic Beliefs marki Dulux oferują barwy natury i kolory ziemi. Wnętrza zaaranżowane w tym stylu cechuje neutralność i elegancja kolorystyki. Marką farb inspirowanych trendami w modzie jest Dekoral Fashion firmy PPG Deco Polska z najnowszym produktem – farbą Colour & Style.

Oryginalnym i modnym rozwiązaniem jest użycie farb strukturalnych, umożliwiających nową dekorację ścian. Są one bardzo proste w użyciu, przeznaczone dla miłośników niebanalnych i odważnych rozwiązań. Można pomalować nimi całą ścianę lub jej część, używając w tym celu np. szablonu, który po wypełnieniu farbą strukturalną utworzy na ścianie wzór o ciekawej fakturze. Nierówna faktura, ozdobne przetarcia, połyskujące, czasem nawet brokatowe, wykończenia – oto co dzisiaj można otrzymać na ścianach wnętrz.

mgr inż. Helena Kuczyńska

Instytut Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników

Oddział Farb i Tworzyw w Gliwicach

Literatura

1. http://www.coatingsworld.com/contents/view/319791.

2. www.european-coatings.com, 10.09.2009.

3. „European Coatings Journal” nr 11/2009.

4. Rynek budowlany w 2010 r: „Materiały Budowlane” nr 2/2011, s. 78–80.

5. Produkcja materiałów budowlanych w 2010 r., „Materiały Budowlane” nr 2/2011, s. 81–83.

6. Produkcja materiałów budowlanych w 2009 r., ,,Materiały Budowlane”nr 2/2010, s. 81–83.

7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2007 r. (Dz.U. Nr 11, poz. 72) w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących ograniczenia emisji lotnych związków organicznych powstających w wyniku wykorzystywania rozpuszczalników organicznych w niektórych farbach i lakierach oraz w preparatach do odnawiania pojazdów.

8.http://www.chemiabudowlana.info/wiadomosci,art,2973,,rynek_budowlany_i_ceny_w_badaniach_oraz_statystyce_stycze_2011_cz_1.

9. Raport z badania rynku, sierpień 2010, IBP Research.

10. http://www.pl.all-biz.info/buy/goods/?category=2735.

11. http://www.technologie-budowlane.com/Farby_fotokatalityczne-6-274.html.

12.http://www.chemiabudowlana.info/bso,art,1996,bso_farby,fotokataliza_w_farbach_tytan_eos_technologia_w_sluzbie_czystosci.