Nowelizacja Prawa wodnego z 7 lipca 2022 r.

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw, dalej: nowelizacja, dostosowuje przepisy ustawowe do tzw. dyrektywy ściekowej, czyli Dyrektywy Rady 91/271/EWG z 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (Dz.Urz. WE L 135 z 30.05.1991, s. 40, z późn. zm.). Poza tym przedmiotowe zmiany mają na celu realizację wniosków z kontroli NIK, przeprowadzonych w szczególności w zakresach związanych z oczyszczaniem ścieków, jak również uściślenie lub uzupełnienie regulacji problematycznych z różnych względów w ich dotychczasowym stosowaniu.

Jak sama nazwa wskazuje, powyższa nowelizacja obejmuje nie tylko Prawo wodne, ale również inne ustawy, w tym Ustawę z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2022 r. poz. 1297), dalej: ustawa o czystości. Poniżej zasygnalizowane zostaną najważniejsze przewidziane w nowelizacji zmiany, w tym dotyczące aspektów inwestycyjnych.

Część przedmiotowych zmian ma wyłącznie redakcyjny lub aktualizacyjny charakter, np. jeżeli chodzi o zmiany polegające na skorygowaniu w Prawie wodnym powołań odpowiednich przepisów. Niektóre ze zmian są też mniej istotne dla inwestorów i wykonawców ze względu na ich podmiotowe ukierunkowanie, co dotyczy np. zmian przepisów regulujących zasady działania właściwych organów lub instytucji czy też obowiązków gmin w przedmiotowym zakresie, np. obowiązków sprawozdawczych.

Fot. stock.adobe.com/DedMityay

Nowelizacja Prawa wodnego 2022. Zmiany zakresowe i definicyjne

W nowelizacji zmieniona została przesłanka zakresowa dotycząca wielkości wyznaczanych przez rady gmin aglomeracji, które powinny być wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 86 ust. 1 Prawa wodnego są to aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców co najmniej 2000.

W poprzednim stanie prawnym w przywołanym przepisie wskazane były aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców po- wyżej 2000. Korekta ta, ze względu na prawie identyczne kryteria kwalifikacyjne („co najmniej 2000” zamiast „powyżej 2000”), nie spowoduje żadnej zmiany w liczbie istniejących aglomeracji, co zostało stwierdzone w uzasadnieniu do nowelizacji.

W tym aglomeracyjnym aspekcie najbardziej widoczną zmianą jest dodanie nowego art. 87a Prawa wodnego. Przepis ten określa, jakie warunki powinna spełniać aglomeracja, wyznaczana na podstawie art. 87 ust. 1 tej ustawy. Ustawowe ich sprecyzowanie ma na celu zachowanie zgodności w tym zakresie z dyrektywą ściekową.

Chodzi o warunki dotyczące wyposażenia aglomeracji w odpowiednio skuteczną sieć kanalizacyjną (gwarantującą zbieranie co najmniej 98% ładunku zanieczyszczeń z obszaru aglomeracji wyrażonego w równoważnej liczbie mieszkańców), zapewnienia wydajności oczyszczalni ścieków pozwalającej odebrać całość ładunku zanieczyszczeń powstających w aglomeracji oraz stosowania technologii oczyszczania ścieków z aglomeracji gwarantującej osiągnięcie wymaganych przepisami powszechnie obowiązujących standardów oczyszczania ścieków.

>>> Urządzenia do wyprowadzenia mocy z morskich farm wiatrowych – rozporządzenie

>>> Rozporządzenie w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko

Sprawdź: Produkty budowlane

Nowelizacja Prawa wodnego dokonała zmiany definicji nieczystości ciekłych, określonej w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o czystości.

Nie są to wszystkie nowości istotne dla aglomeracji. Warte uwagi są zwłaszcza zmiany w art. 87 Prawa wodnego, polegające w szczególności na dodaniu w tym artykule ustępów 5–9, zawierających odniesienia do powołanego wyżej art. 87a tej ustawy. Z tych dodanych przepisów wynika, że warunki wyznaczenia aglomeracji weryfikowane są w ramach uzgodnień przez Wody Polskie (por. art. 87 ust. 5 i 8 Prawa wodnego) oraz że przepisy dotyczące wyznaczenia aglomeracji stosuje się zasadniczo za- równo do zmiany obszaru, granic i równo- ważnej liczby mieszkańców aglomeracji, jak również do jej zniesienia (por. art. 87 ust. 6 i 7 Prawa wodnego).

Szczególne uwarunkowania, w których aglomeracja może nie podlegać zniesieniu, mimo że nastąpiło w niej zmniejszenie równoważnej liczby mieszkańców poniżej 2000, określa art. 87 ust. 9 Prawa wodnego. Zgodnie z tym przepisem niezniesienie aglomeracji jest w takim przypadku możliwe, jeżeli przedsięwzięcie planowane, realizowane lub zrealizowane na jej obszarze zostało ujęte w zestawieniu niezbędnych przedsięwzięć w zakresie budowy, rozbudowy i modernizacji urządzeń kanalizacyjnych, o którym mowa w art. 88 ust. 1 Prawa wodnego, przez okres planowania, realizacji i pięciu lat po zrealizowaniu tego przedsięwzięcia.

Przepisy przejściowe w tym aglomeracyjnym kontekście zawierają art. 4–7 nowelizacji. Sygnalizacji wymaga zwłaszcza jej art. 7, określający okres dostosowawczy dla dotychczasowych aglomeracji. Artykuł ten stanowi w ust. 1, że aglomeracje wyznaczone przed dniem wejścia w życie nowelizacji podlegają dostosowaniu do warunków, określonych w art. 87a Prawa wodnego, niezwłocznie, nie później jednak niż do 31 grudnia 2027 r. Jeżeli chodzi natomiast o definicje ustawowe, to nowelizacja dokonała zmiany definicji nieczystości ciekłych, określonej w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o czystości. W nowym brzmieniu przepis ten stanowi, że nieczystości ciekłe to ścieki gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych lub osadnikach w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków.

Zmiana ta ma na celu sprecyzowanie, że nieczystości ciekłe w tym rozumieniu obejmują też ścieki gromadzone w powyższych osadnikach, co pozwoli uniknąć wątpliwości, czy ścieki te nie powinny być jednak kwalifikowane jako odpady.

>>> Budownictwo mostowe – nowe wytyczne rekomendowane przez Ministra Infrastruktury

>>> Miejsca okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli. PRZEPISY

Nowelizacja Prawa wodnego 2022. Nowy zakres zgłoszeń wodnoprawnych

Z inwestycyjnego punktu widzenia istotna jest zmiana art. 394 ust. 1 Prawa wodnego. W ustępie tym dodany został pkt 13, określający nowy zakres zgłoszeń wodnoprawnych. Objęte nim zostało wykonanie urządzeń wodnych służących do wprowadzania do ziemi ścieków oczyszczonych w przydomowej oczyszczalni ścieków na potrzeby zwykłego korzystania z wód.

Powyższa zmiana uzasadniona została tym, że chodzi w tym przypadku o zwykłe korzystanie z wód, „które odbywa się na własnym gruncie i nie oddziałuje na grunty sąsiednie, w związku z czym urządzenia wodne służące do tego celu mogą być realizowane na podstawie zgłoszenia wodnoprawnego”.

W tym kontekście bardzo istotne są przepisy przejściowe, zawarte w art. 9 nowelizacji, dotyczące złożonych przed dniem jej wejścia w życie wniosków o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie wskazanych urządzeń, w stosunku do których nie wydano przed tym dniem pozwolenia wodnoprawnego. Wnioski takie uznaje się mianowicie, zgodnie z ust. 1 art. 9, za zgłoszenia wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych służących do wprowadzania do ziemi ścieków oczyszczonych w przydomowej oczyszczalni ścieków na potrzeby zwykłego korzystania z wód.

W celu uniknięcia wątpliwości w art. 9 ust. 3 nowelizacji przewidziano, że w sprawach takich przejściowych wniosków wodnoprawnych, wymienionych w ust. 1 tego artykułu, dołączenie do wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego, o którym mowa w tym ostatnim ustępie:

1) poświadczenia wniesienia opłaty za pozwolenie wodnoprawne uznaje się za realizację wymogu wskazanego w art. 398 ust. 9 pkt 1 Prawa wodnego;

2) mapy, o której mowa w 409 ust. 2 pkt 1 Prawa wodnego, stanowiącej część graficzną operatu wodnoprawnego, uznaje się za realizację wymogu wskazanego w art. 422 pkt 1 Prawa wodnego.

Jeżeli chodzi o aspekt wniesionych wcześniej opłat, to został on także uregulowany w ust. 4 i 5 art. 9 nowelizacji. Stanowią one, po pierwsze, że opłaty te zalicza się na poczet opłat za przyjęcie zgłoszenia wodnoprawnego, o którym mowa w ust. 1 tego artykułu, pozostałą zaś część opłaty właściwy organ niezwłocznie zwraca wnioskodawcy (ust. 4). Po drugie natomiast w sprawach tych zgłoszeń wodnoprawnych w przypadku wycofania zgłoszenia przed dniem wydania sprzeciwu albo przyjęcia zgłoszenia opłata za jego przyjęcie podlega niezwłocznie zwrotowi (ust. 5).

Zmiany sankcyjne – administracyjne kary pieniężne

Część zmian wynikających z nowelizacji dotyczy administracyjnych kar pieniężnych – albo wprowadzenia tych kar w nowych przypadkach, albo nadania nowego brzmienia przepisom regulującym tego rodzaju kary.

Jeżeli chodzi o nowe przepisy sankcyjne, to zwraca uwagę dodanie w Prawie wodnym nowego rozdziału XIa, zatytułowanego „Administracyjne kary pieniężne”. W trzech artykułach tego rozdziału (art. 472a–472c) określone zostały odpowiednie kary za brak realizacji obowiązków sprawozdawczo-informacyjnych wobec Wód Polskich (art. 472a) oraz za niespełnianie przez aglomeracje warunków, o których mowa w art. 87a Prawa wodnego (art. 472b), jak również zasady uiszczania tych kar – wskazanie numeru rachunku bankowego i terminu (art. 472c; poza tym w ust. 3 tego artykułu zawarte zostało odesłanie do uzupełniającego stosowania w tym zakresie ogólnych zasad kodeksu postępowania administracyjnego – przepisów działu IVa k.p.a.).

Administracyjnych kar pieniężnych, związanych z obowiązkami sprawozdawczymi gmin, dotyczą także zmiany polegające na dodaniu nowego ust. 1a w art. 89 Prawa wodnego oraz zmianie brzmienia art. 9z ust. 5 i 6 ustawy o czystości.

Nowelizacja Prawa wodnego nadała też nowe brzmienie art. 9xb tej ustawy, który określa administracyjne kary pieniężne, jakim podlegają podmioty prowadzące działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych.

W tym sankcyjnym kontekście należy zasygnalizować inne zmiany w ustawie o czystości, dotyczące opróżniania osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości z przydomowych oczyszczalni ścieków, biorąc pod uwagę obowiązki związane z utrzymaniem czystości i porządku odnoszące się do właścicieli nieruchomości, gmin i przedsiębiorców prowadzących swoją działalność w tym zakresie. Zmiany te mają na celu doprecyzowanie przedmiotowych obowiązków.

W szczególności, poza zmianą innych przepisów ustawy o czystości, w jej art. 3 dodane zostały nowe ust. 5 i 6, wprowadzające obowiązek sprawozdawczy wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, czyli obowiązek sporządzania i corocznego przekazywania właściwym organom sprawozdania dotyczącego gospodarowania nieczystościami ciekłymi za poprzedni rok kalendarzowy. Sprawozdanie to zawiera informacje m.in. o liczbie zbiorników bez- odpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy.

Obowiązków organów wykonawczych gmin dotyczy także dodanie w art. 6 ustawy o czystości nowych ust. 5aa i 5ab, precyzujących zasady przeprowadzanych przez nie kontroli, o której mowa w art. 6a tej ustawy. Nowe ustępy doprecyzowują częstotliwość przedmiotowych kontroli – przynajmniej raz na dwa lata zgodnie z planem kontroli, określającym co najmniej wykaz podmiotów podlegających kontroli w okresie kontrolowanym (ust. 5aa) oraz zawierają odesłanie nakazujące stosowanie do tych kontroli przepisów art. 379 i 380 Prawa ochrony środowiska (ust. 5ab).

Ze zmianami dotyczącymi powyższych obowiązków związane są dodane przez nowelizację ust. 7 w art. 9z ustawy o czystości oraz ust. 2d w art. 10 tej ustawy. Pierwszy z tych ustępów określa karę pieniężną, której podlega gmina, w przypadku gdy wójt, burmistrz lub prezydent miasta nie wykonuje obowiązku kontrolnego wskazanego w art. 6 ust. 5a powyższej ustawy. Natomiast jej art. 10 ust. 2a przewiduje nowe wykroczenie, stanowiąc, że kto utrudnia lub udaremnia przeprowadzenie kontroli, o której mowa w art. 6 ust. 5a – podlega karze grzywny.

Nowelizacja Prawa wodnego. Pozostałe zmiany

Zasygnalizowane zmiany nie wyczerpują całego spektrum nowelizacji. Z pozostałych jej aspektów istotne są niewątpliwie zmiany o charakterze kompetencyjno-finansowym, w tym dotyczące Wód Polskich.

Przykładem nowych rozwiązań w tym kontekście jest uwzględnienie roli Wód Polskich w sprawach związanych z krajowym programem oczyszczania ścieków komunalnych. Zmienione brzmienie art. 88 ust. 1 Prawa wodnego stanowi, że program ten, którego integralną część stanowi wykaz aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców wynoszącej co najmniej 2000, zawierający zestawienie niezbędnych przedsięwzięć w zakresie budowy, rozbudowy i modernizacji urządzeń kanalizacyjnych, sporządza i aktualizuje minister właściwy do spraw gospodarki wodnej we współpracy z Wodami Polskimi, a zatwierdza Rada Ministrów.

Właściwość Wód Polskich została również wskazana w nowym art. 96a Prawa wodnego, który reguluje problematykę aktualizacji powyższego programu. Zgodnie z ust. 1 art. 96a na potrzeby aktualizacji tego planu właściwa gmina, na której obszarze została wyznaczona aglomeracja, przekazuje Wodom Polskim na ich wniosek, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku, wypełnione ankiety w postaci elektronicznej opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym, a także w wersji edytowalnej zawierające informacje, o których mowa w art. 89 ust. 1, według stanu z dnia wskazanego we wniosku, oraz o planowanych przedsięwzięciach w zakresie budowy, rozbudowy lub modernizacji urządzeń kanalizacyjnych oraz źródłach finansowania tych przedsięwzięć. Naruszenie obowiązków informacyjnych w tym zakresie zagrożone jest wymierzeniem administracyjnych kar pieniężnych (por. art. 472a ust. 1 pkt 3 i 4 Prawa wodnego oraz uwagi wyżej).

Dla Wód Polskich ważny jest poza tym nowy ust. 2a dodany w art. 256 Prawa wodnego, który wyraźnie dopuszcza możliwość otrzymywania przez Wody Polskie dotacji podmiotowych z budżetu państwa przeznaczonych na dofinansowanie działalności bieżącej.

Kompetencji Wód Polskich dotyczą też zmiany zawarte w art. 3 nowelizacji, czyli zmiany w ustawie z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę oraz zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. z 2020 r. poz. 2028). Chodzi o zmiany w art. 21 tej ustawy, m.in. do- danie w nim nowego ust. 4a. Stanowi on, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta przekazuje wieloletni plan rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych do zaopiniowania dyrektorowi regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, który przedstawia swoją opinię w zakresie, o którym mowa w ust. 2 pkt 6 (punkt ten został również dodany przez omawianą nowelizację), a także w zakresie wpływu planu na wysokość taryf w terminie 14 dni od dnia otrzymania planu.

Jednocześnie przepis przejściowy, zawarty w art. 16 nowelizacji, przewiduje w tym kontekście, że wieloletnie plany rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych, uchwalone przed dniem wejścia w życie nowelizacji na podstawie art. 21 ust. 5 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, zachowują ważność.

Rafał Golat
radca prawny, Warszawa