Jeśli dojdzie do naruszenia praw autorskich, w tym przysługujących projektantom, w przypadku braku polubownego (ugodowego) rozwiązania sporu z tego tytułu twórca może dochodzić swoich praw przed sądem cywilnym, wnosząc do sądu stosowny pozew.
Ochrona praw autorskich – przepisy
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zwana dalej ustawą autorską, w art. 78–80 reguluje zasady ochrony praw autorskich, osobistych i majątkowych. Są to przede wszystkim unormowania określające roszczenia, jakie przysługują twórcom lub innym uprawnionym podmiotom.
Jeżeli chodzi o aspekty proceduralno-ustrojowe przedmiotowej ochrony, tzn. unormowania dotyczące postępowania cywilnego w tym autorskim zakresie oraz właściwego sądu, to są one zasadniczo zawarte w regulacjach ogólnych – odpowiednio w przepisach kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) oraz ustawy o ustroju sądów powszechnych.
Sprawdź:
Rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego
Zdalne uzgadnianie projektów – problemy z prawami autorskimi
Stosunkowo niedawno, z mocą od 1 lipca 2020 r., istotne zmiany w tym zakresie, zarówno w ustawie autorskiej, jak również w powyższych ogólnych ustawach, wprowadziła ustawa z 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy ‒ Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 288), zwana dalej nowelizacją.
Znajomość tych zmian jest ważna, gdyż chroni przed kierowaniem spraw do niewłaściwych sądów oraz stosowaniem nieaktualnych zasad postępowania. Dlatego też powyższa nowelizacja zostanie pokrótce omówiona.
Fot. pixabay/geralt
Ochrona praw autorskich. Do jakiego sądu wnieść pozew?
Artykuł 7 nowelizacji dodał pkt 3a w art. 20 ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2072 ze zm.). Na mocy tego przepisu Minister Sprawiedliwości wydał istotne dla dochodzenia ochrony praw autorskich rozporządzenie z 29 czerwca 2020 r. w sprawie przekazania niektórym sądom okręgowym rozpoznawania spraw własności intelektualnej z właściwości innych sądów okręgowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1152 ze zm.).
Zgodnie z par. 1 tego rozporządzenia, rozpoznawanie spraw własności intelektualnej, czyli m.in. spraw o ochronę praw autorskich, przekazane zostało następującym sądom okręgowym:
1. Sądowi Okręgowemu w Gdańsku – z obszaru właściwości sądów okręgowych w: Bydgoszczy, Elblągu, Koszalinie, Olsztynie, Słupsku, Toruniu i we Włocławku;
2. Sądowi Okręgowemu w Katowicach – z obszaru właściwości sądów okręgowych w: Bielsku-Białej, Częstochowie, Gliwicach, Krakowie, Nowym Sączu, Opolu, Rybniku, Sosnowcu i Tarnowie;
3. Sądowi Okręgowemu w Lublinie – z obszaru właściwości sądów okręgowych w: Kielcach, Krośnie, Przemyślu, Radomiu, Rzeszowie, Siedlcach, Tarnobrzegu i Zamościu;
4. Sądowi Okręgowemu w Poznaniu – z obszaru właściwości sądów okręgowych w: Gorzowie Wielkopolskim, Jeleniej Górze, Kaliszu, Koninie, Legnicy, Łodzi, Sieradzu, Szczecinie, Świdnicy, we Wrocławiu i w Zielonej Górze;
5. Sądowi Okręgowemu w Warszawie – z obszaru właściwości sądów okręgowych w: Białymstoku, Łomży, Ostrołęce, Piotrkowie Trybunalskim, Płocku, Suwałkach i Warszawa-Praga w Warszawie.
Rozwiązanie takie ma na celu wprowadzenie specjalizacji sądów w tego rodzaju sprawach i powinno być rozpatrywane w kontekście art. 47990 k.p.c., który w par. 1 stanowi, że sprawy własności intelektualnej należą do właściwości sądów okręgowych.
Jeśli zatem ogólne zasady kodeksowe wskazują, że miejscowo właściwy, ze względu na miejsce siedziby osoby prawnej, która się dopuściła naruszenia praw autorskich projektanta, jest Sąd Okręgowy w Kaliszu, pozew w sprawie o ochronę praw autorskich powinien zostać wniesiony nie do tego sądu, ale zgodnie z postanowieniem powyższego rozporządzenia do Sądu Okręgowego w Poznaniu.
Wniesienie pozwu do niewłaściwego sądu wydłuża postępowanie, gdyż zgodnie z art. 200 k.p.c. sąd bierze pod rozwagę swoją właściwość z urzędu w każdym stanie sprawy, jeśli zaś stwierdzi swoją niewłaściwość, przekazuje sprawę sądowi właściwemu.
Zobacz też:
Oświadczenie projektanta a zgodność projektu z wymaganiami ochrony środowiska
Projekt budowlany w 2021 roku – przepisy
Projekty budowlane a prawo autorskie
Kodeks postępowania cywilnego a ustawa autorska – zmiany systemowe
Przewidziane w nowelizacji zmiany, jeżeli chodzi o zasady postępowania w sprawach o ochronę praw autorskich, mają systemowy charakter. Na mocy nowelizacji w przepisach k.p.c. dodany został nowy zakres postępowania odrębnego, czyli postępowanie w sprawach własności intelektualnej (por. dział IVg w tytule VII księgi I – art. 47989–479129 k.p.c.).
Artykuł 47989 k.p.c. definiuje jako sprawy własności intelektualnej m.in. sprawy o ochronę praw autorskich, a także sprawy o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych, w tym praw własności przemysłowej, np. patentów. Uregulowane w k.p.c. postępowanie w sprawach własności intelektualnej jest zatem postępowaniem wspólnym dla spraw dotyczących ochrony tych różnych praw, w związku z czym straciły uzasadnienie unormowania szczególne w tym przedmiocie zawarte w ustawach, właściwych dla poszczególnych praw z tego intelektualnego zakresu, również w ustawie autorskiej.
Dlatego też w obecnym brzmieniu, nadanym przez powyższą nowelizację, art. 80 ustawy autorskiej ogranicza się w ust. 1 do wyszczególnienia wniosków, jakie można składać do sądu w sprawach dotyczących roszczeń cywilnoprawnych z zakresu ochrony praw autorskich, nienależących do kompetencji innych organów. Są to wnioski o: 1) zabezpieczenie środka dowodowego, 2) wyjawienie lub wydanie środka dowodowego oraz 3) wezwanie do udzielenia informacji.
Natomiast ust. 2 art. 80 ustawy autorskiej odsyła jedynie do regulacji k.p.c. w tym zakresie, stwierdzając, że sprawy z powyższych wniosków są rozstrzygane w postępowaniu w sprawach własności intelektualnej.
Ochrona praw autorskich. Zróżnicowane znaczenie nowych przepisów
Ze względu na to, że nowe przepisy k.p.c., regulujące postępowanie w sprawach własności intelektualnej, dotyczą nie tylko postępowań wszczynanych w związku z ochroną praw autorskich, ich znaczenie dla ochrony tych praw jest zróżnicowane. Przepisy powyższe można podzielić na trzy podstawowe zakresy.
Po pierwsze są to przepisy rozdziału 1 działu IVg w tytule VII księgi I k.p.c., czyli „Przepisy ogólne”, które, jak sama nazwa wskazuje, są zasadniczo istotne dla wszystkich spraw określonych w art. 47989 k.p.c., a więc również spraw o ochronę praw autorskich.
Wśród tych przepisów na wyróżnienie zasługuje zwłaszcza art. 47993 k.p.c. Stanowi on, że jeżeli w sprawie o naruszenie praw autorskich sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swojej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.
Po drugie są to przepisy trzech kolejnych rozdziałów powyższego działu (rozdziały 2–4), które normują odpowiednio wnioski składane w trzech zakresach, wyszczególnionych w art. 80 ust. 1 ustawy autorskiej, czyli: 1) zabezpieczenia środka dowodowego, 2) wyjawienia lub wydania środka dowodowego oraz 3) wezwania do udzielenia informacji.
Przepisy tych trzech rozdziałów mają również zastosowanie do spraw o ochronę praw autorskich. Wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego sąd rozpoznaje bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu (art. 47997 par. 2 k.p.c.). Zgodnie z art. 479106 k.p.c. w sprawie o naruszenie prawa własności intelektualnej powód, który uprawdopodobnił roszczenie, może żądać, aby pozwany wyjawił lub wydał środek dowodowy, którym dysponuje, a zwłaszcza dokumenty bankowe, finansowe lub handlowe służące ujawnieniu i udowodnieniu faktów. Jeżeli chodzi natomiast o wniosek o wezwanie do udzielenia informacji, to wezwanie takie może być kierowane przez sąd zarówno do naruszającego prawa autorskie, jak również do innych podmiotów.
Na wniosek uprawnionego, jeżeli wykaże on w sposób wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia (art. 479113 par. 1 k.p.c.).
Inne niż naruszający podmioty, do których może być kierowane wezwanie do udzielenia informacji, określa art. 479114 k.p.c. Może to być m.in. podmiot, który wykonuje w rozmiarze świadczącym o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej usługi z naruszeniem prawa własności intelektualnej.
Po trzecie na regulację postępowania w sprawach własności intelektualnej składają się przepisy rozdziału 5 działu IVg w tytule VII księgi I k.p.c., który w przeciwieństwie do pozostałych rozdziałów tego działu nie jest istotny dla dochodzenia ochrony praw autorskich. Jest tak dlatego, ponieważ rozdział ten reguluje powództwa szczególne, dotyczące praw z innego zakresu, czyli praw własności przemysłowej, m.in. powództwo wzajemne w sprawach o naruszenie prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego.
Należy przy tym zaznaczyć, że uzupełniająco do postępowań w sprawach o własności intelektualne zastosowanie znajdują ogólne zasady postępowania cywilnego. Na przykład art. 479111 k.p.c. stanowi, że gdy wyjawienie lub wydanie środka dowodowego dotyczy dokumentów bankowych, handlowych lub finansowych, odpowiednio stosuje się art. 249 par. 2 k.p.c. Przepis ten przewiduje, że gdy zachodzi istotna trudność w dostarczeniu ksiąg do sądu, sąd może przejrzeć je na miejscu lub zlecić wyznaczonemu sędziemu ich przejrzenie i sporządzenie niezbędnych wyciągów.
Rafał Golat, radca prawny
