BHP na budowie. Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem

Pracodawca na podstawie art. 237⁶ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej:

1) zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami (§ 1);

2) spełniające wymagania dotyczące oceny zgodności (§ 3).

Zgodnie z treścią rozporządzenia [2]:

• Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przewidziane do noszenia bądź trzymania przez użytkownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo lub zdrowie, w tym chroniące przed upadkiem z wysokości (art. 3 pkt. 1).
• Środki ochrony indywidualnej zapobiegające upadkom z wysokości lub ich skutkom powinny zawierać uprząż i podsystem łącząco-amortyzujący połączony z punktem kotwiczenia. Środki te powinny być tak zaprojektowane i wykonane, aby w przewidywanych warunkach ich używania droga spadania użytkownika była zminimalizowana w celu uniknięcia kolizji z przeszkodami, a siła hamowania nie przekraczała wartości progowej, powyżej której użytkownik mógłby doznać obrażeń ciała lub nastąpiłoby zerwanie lub pęknięcie któregokolwiek z elementów, powodując upadek użytkownika (Załącznik II ust. 3.1.2.2).

Instrukcja użytkowania środków ochrony indywidualnej

Producent lub jego upoważniony przedstawiciel, wprowadzając środki ochrony indywidualnej do obrotu, obowiązany jest (na podstawie Załącznika II ust. 1.4 [2]) dostarczyć instrukcję ich użytkowania, która powinna zawierać:

1) nazwę i adres producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela;

2) sposób przechowywania, używania, czyszczenia, konserwacji, obsługi i dezynfekcji środków ochrony indywidualnej;

3) informację, opracowaną dokładnie i zrozumiale w języku polskim oraz w językach urzędowych państw przeznaczenia środków ochrony indywidualnej, o:

• zalecanych przez producenta środkach czyszczących, konserwujących i dezynfekujących, które nie będą negatywnie oddziaływać na użytkownika środków ochrony indywidualnej oraz na te środki, jeśli będą stosowane zgodnie z odpowiednimi instrukcjami,
• skuteczności ochrony wynikającej z badań technicznych wykonanych w celu sprawdzenia poziomów lub klas ochrony, którymi charakteryzują się środki ochrony indywidualnej,
• odpowiednim dodatkowym wyposażeniu środków ochrony indywidualnej i charakterystyce ich części zamiennych,
• klasie ochrony dla różnych poziomów zagrożeń i związanych z tym ograniczeń używania środków ochrony indywidualnej,
• rodzaju opakowania właściwego do ich bezpiecznego transportu;

4) datę ważności lub okres trwałości środków ochrony indywidualnej lub ich określonych części składowych;

5) objaśnienie wszelkich oznaczeń;

6) nazwę, adres i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej  uczestniczącej w procesie oceny zgodności środków ochrony

Zobacz:

Obowiązki kierownika budowy przy pracach rozbiórkowych i wyburzeniowych

Bezpieczeństwo pracy na małych budowach – wyniki kontroli PIP

Wykonawcy elewacji chcą zmiany przepisów dotyczących rusztowań

Odpowiedzialność kierownika budowy w zakresie BHP na budowie

Fot. 1. Pracownik wykorzystujący szelki bezpieczeństwa z hakiem kotwiącym, linką i hamulcem tekstylnym [5]. Fot. 2. Pracownik wykorzystujący szelki bezpieczeństwa z linką, hamulcem i kotwą [5]

Uwaga:

Instrukcja dostarczana wraz ze środkami ochrony indywidualnej chroniącymi przed upadkiem z wysokości (zgodnie z Załącznikiem II ust. 1.4 [2]) powinna zawierać także informacje o:

• wymaganiach dotyczących punktu kotwiczenia i minimalnej wolnej przestrzeni znajdującej się poniżej użytkownika;
• właściwym sposobie zakładania uprzęży i przyłączania podsystemu łącząco-amortyzującego do punktu kotwiczenia.

Instrukcja bezpiecznego wykonywania robót

Przed przystąpieniem do pracy wykonawca (na podstawie § 2 [3]) jest obowiązany:

• opracować instrukcję bezpiecznego wykonywania robót (IBWR) zawierającą (między innymi) plan akcji ratunkowej;
• zaznajomić pracowników z IBWR w zakresie wykonywanych przez nich robót.

Wiadomości ogólne dotyczące środków ochrony indywidualnej

1. Bez pisemnej zgody producenta modyfikacje w środkach ochrony indywidualnej chroniących przed upadkiem z wysokości są zabronione.

2. Naprawy sprzętu mogą być wykonywane jedynie przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela.

3. W sytuacji gdy poszczególne elementy zestawu chroniącego przed upadkiem z wysokości wykluczają funkcjonowanie innego, zabronione jest stosowanie środków ochrony indywidualnej do czasu usunięcia nieprawidłowości.

4. Nie wolno stosować sprzętu nieposiadającego wypełnionej karty użytkowania.

Uwaga:

• Karta użytkowania powinna być wypełniona przed pierwszym wydaniem sprzętu do użytkowania.
• Kartę wypełnia osoba odpowiedzialna w zakładzie pracy za sprzęt ochronny.

Wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej

1. Pracodawca (na podstawie 237⁸ § 1 ustawy [1]) ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne.

2. Zgodnie z 237⁹ustawy [1] pracodawca:

• nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy (§ 1);
• jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie (§ 2) .

3. Pracodawca (na podstawie 6 ust. 4 rozporządzenia [4]) prowadzi oddzielnie dla każdego pracownika dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy obejmującą kartę ewidencji przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej.

Polecamy również:

Czy inwestor może być kierownikiem budowy lub inspektorem nadzoru?

Najczęstsze błędy kierowników budów

Odpowiedzialność kierownika budowy za stan rusztowań

Wypadek przy pracy na budowie – możliwe roszczenia wobec inżynierów budownictwa

Przyczyny wypadków na rusztowaniach

Balustrady ochronne – montaż zgodnie z przepisami

Fot. 3. Szelki bezpieczeństwa [6]. Fot. 4. Pracownik stosujący techniki alpinistyczne [7]

Transport i przechowywanie środków ochrony indywidualnej

Środek ochrony indywidualnej zabezpieczający przed upadkiem z wysokości:

• musi być transportowany w opakowaniach chroniących go przed uszkodzeniem, zamoczeniem i promieniowaniem UV (np. w torbach wykonanych z tkaniny impregnowanej lub w stalowych lub plastikowych walizkach lub skrzynkach);
• należy przechowywać w dobrze wentylowanych suchych pomieszczeniach, chronić przed promieniowaniem UV, zapyleniem, ostrymi przedmiotami, skrajnymi temperaturami oraz żrącymi substancjami;
• będący już w użytkowaniu najlepiej przechowywać w stanie rozwieszonym.

Użytkowanie środków ochrony indywidualnej

Użytkując sprzęt, należy zwrócić szczególną uwagę, aby unikać niebezpiecznych zjawisk wpływających na działanie sprzętu i bezpieczeństwo użytkownika, a w szczególności na:

• zapętlenia lin,
• przesuwania lin po krawędziach ostrych,
• kontakt bezpośredni składników sprzętu z ostrymi krawędziami,
• zużycia lub uszkodzenia sprzętu pod wpływem czynników klimatycznych, w tym promieniowania UV,
• oddziaływania skrajnych temperatur,
• działania chemikaliów lub substancji żrących,
• przewodnictwo prądu.

Uwaga:

1. Przed rozpoczęciem pracy na wysokości z użyciem środków ochrony indywidualnej należy każdorazowo sprawdzać:

• połączenia, współpracę i dopasowanie składników sprzętu w celu uniknięcia rozluźnienia lub rozłączenia;
• uszkodzenia, nadmierne zużycie, korozję, przetarcia, przecięcia składników sprzętu;
• wolną przestrzeń pod stanowiskiem pracy, na którym będzie używany środek ochrony indywidualnej chroniący przed upadkiem z wysokości w celu uniknięcia uderzenia w obiekty lub niższą płaszczyznę podczas powstrzymywania upadku;
• w instrukcji użytkowania sprzętu ochronnego, który zamierzamy stosować, wartość wymaganej wolnej przestrzeni pod miejscem w pracy, np. dla amortyzatorów bezpieczeństwa z linką wymagana wolna przestrzeń powinna wynosić 6,5 m.

2. Środek ochrony indywidualnej chroniący przed upadkiem musi być natychmiast wycofany z użytku, jeśli:

• istnieją wątpliwości co do stanu technicznego lub jego poprawnego działania (ponowne wprowadzenie sprzętu do użytkowania może nastąpić po przeprowadzeniu szczegółowego przeglądu technicznego, z wyraźną pisemną zgodą na ponowne użycie sprzętu przez producenta);
• brał udział w powstrzymaniu spadania (musi być wycofany z użytku i poddany kasacji rozumianej jako trwałe jego zniszczenie);
• stwierdzono:

– uszkodzenie szwów, elementów włókienniczych lub metalowych,

– kontakt z czynnikami chemicznymi,

– kontakt z otwartym ogniem lub wysoką temperaturą,

– nieczytelne oznakowanie.

Punkty (urządzenia) kotwiczenia sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości

1. Urządzenia kotwiczenia powinny:

• mieć stabilną konstrukcję i położenie ograniczające możliwość wystąpienia upadku,
• minimalizować długość swobodnego spadku,
• znajdować się powyżej stanowiska pracy użytkownika.

2. Kształt i konstrukcja punktów kotwiczenia sprzętu muszą zapewniać trwałe połączenie sprzętu i nie mogą doprowadzić do jego przypadkowego rozłączenia.

3. Minimalna wytrzymałość statyczna punktów kotwiczenia środków indywidualnych chroniących przed upadkiem z wysokości wynosi 12 kN.

Uwaga:

Zalecane jest stosowanie certyfikowanych i oznaczonych punktów kotwiczenia sprzętu zgodnych z PN-EN 795:2012 Ochrona przed upadkiem z wysokości. Urządzenia kotwiczące.

Konserwacja środków ochrony indywidualnej

Środek ochrony indywidualnej chroniący przed upadkiem z wysokości należy czyścić i dezynfekować tak, aby nie uszkodzić materiału (surowca), z którego jest wykonany, a w szczególności:

• do materiałów włókienniczych (taśmy, liny) należy używać środków czyszczących do delikatnych tkanin;
• czyścić ręcznie lub prać w pralce;
• dokładnie płukać;
• części wykonane z tworzyw sztucznych należy myć tylko w wodzie;
• zamoczony podczas czyszczenia lub w trakcie użytkowania sprzęt należy dokładnie wysuszyć w warunkach naturalnych, z dala od źródeł ciepła;
• części i mechanizmy metalowe mogą być okresowo lekko nasmarowane w celu poprawienia ich działania.

Przeglądy

1. Zgodnie z normą EN 365:2004 szelki należy poddawać kontroli (przez osobę odpowiedzialną w zakładzie za przeglądy okresowe, która została przeszkolona w tym zakresie) przynajmniej co 12 miesięcy. Zalecane jest przeprowadzanie szczegółowych kontroli co 6 miesięcy lub częściej, jeśli są one używane w określonych warunkach (np. skrajnych warunkach pogodowych).

2. Wyniki kontroli powinny być rejestrowane i przechowywane.

3. Przeglądy okresowe mogą być wykonywane przez producenta sprzętu albo osobę lub firmę upoważnioną przez producenta.
4. Po przeprowadzeniu przeglądu okresowego należy określić datę następnego.

5. Regularne przeglądy okresowe nie zwalniają użytkownika z każdorazowego sprawdzenia sprzętu przed jego dopuszczeniem do użytkowania.

Każdorazowo przed rozpoczęciem wykonywania prac na wysokości z użyciem środków ochrony indywidualnej szczególną uwagę należy zwrócić:

1. w szelkach bezpieczeństwa i pasach na:

• klamry,
• elementy regulacyjne,
• punkty zaczepowe,
• taśmy,
• szwy,
• szlufki,
• regulację (szelki są dobrze dopasowane, jeśli między taśmy szelek a ciałem użytkownika można wsunąć tylko palce dłoni);

2. w amortyzatorach bezpieczeństwa na:

• pętle zaczepowe,
• taśmę,
• szwy,
• obudowę,
• linę (jeśli występuje),
• łączniki;

3. w linach i prowadnicach włókienniczych na:

• linę,
• pętle,
• kausze,
• łączniki,
• elementy regulacyjne;

4. w linach i prowadnicach stalowych na:

• linę,
• drut,
• zacisk,
• pętle,
• kausze,
• łączniki,
• elementy regulacyjne;

5. w urządzeniach samohamownych na:

• linę lub taśmę,
• prawidłowe działanie zwijacza i mechanizmu blokującego,
• obudowę,
• amortyzator,
• łącznik;

6. w urządzeniach samozaciskowych na:

• korpus urządzenia,
• prawidłowy suw po prowadnicy,
• mechanizm blokujący,
• rolki,
• śruby i nity,
• łączniki,
• amortyzator bezpieczeństwa;

7. w łącznikach na:

• korpus nośny,
• nitowanie,
• zapadkę główną,
• działanie mechanizmu blokującego.

Janusz Bednarczyk specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy

Bibliografia

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 – Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zmianami z 2018 r. poz. 2432).
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej oraz uchylenia dyrektywy Rady 89/686/EWG (Dz. U. U. E. 31.3.2016 PL)
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401).
4. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Socjalnej z dnia z dnia 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej (Dz.U.z 2018 r. poz. 2369).
5. Broszura Państwowej Inspekcji Pracy „Budownictwo. Ochrony indywidualne przed upadkiem z wysokości”.
6. Broszura Państwowej Inspekcji Pracy „Budownictwo Praca na wysokości”.
7. Broszura powstała we współpracy Państwowej Inspekcji Pracy z firmą Assecuro w 2012 „Budownictwo. Dobór środków technicznych zabezpieczających przed upadkiem z wysokości”.
8. Polskie Normy:

• PN-EN 353-1+A1:2018-03 Środki ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości – Urządzenia samozaciskowe z prowadnicą – Część 1: Urządzenia samozaciskowe ze sztywną prowadnicą,
• PN-EN 353-2:2005 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości. Urządzenia samozaciskowe z giętką prowadnicą,
• PN-EN 354:2012 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości – Linki bezpieczeństwa,
• PN-EN 355:2005 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości – Amortyzatory,
• PN-EN 358:2002 Indywidualny sprzęt ochronny ustalający pozycję podczas pracy i zapobiegający upadkom z wysokości. Pasy ustalające pozycję podczas pracy i ograniczające przemieszczanie oraz linki ustalające pozycję podczas pracy,
• PN-EN 360:2005 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości – Urządzenia samohamowne,
• PN-EN 361:2005 Indywidualny sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości. Szelki bezpieczeństwa,
• PN-EN 362:2006 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości – Łączniki,
• PN-EN 363:2008 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości – Systemy powstrzymywania spadania,
• PN-EN 795:2012 Ochrona przed upadkiem z wysokości. Urządzenia kotwiczące,
• PN-EN 813:2008 Indywidualny sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości – Uprząż biodrowa.

Sprawdź: Produkty budowlane