O nowym rozporządzeniu w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie

W obszernym artykule pt. „Nowe zasady uzyskiwania uprawnień budowlanych 2005” – „IB” nr 6/2005 przedstawiłem charakterystykę oraz swoje uwagi krytyczne do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2005 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. Nr 96, poz. 817).
Wskazywałem tam w szczególności, że w rozporządzeniu MI nie dokonano konsekwentnego zracjonalizowania przepisów określających nierealistyczne zakresy rzeczowe uprawnień budowlanych w specjalnościach: kolejowej i telekomunikacyjnej, instalacje sanitarne oraz instalacje elektryczne i elektroenergetyczne, co doprowadziłoby do ostatecznego usunięcia błędów powstałych w przepisach odpowiednich rozporządzeń właściwych ministrów, wydanych już po opublikowaniu pierwszego rozporządzenia MGPiB z dnia 30 grudnia 1994 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, a także w samym rozporządzeniu MGPiB – w zakresie uprawnień budowlanych w specjalnościach: instalacje sanitarne oraz instalacje elektryczne i elektroenergetyczne.
Natomiast zaskakującym wydarzeniem, wkrótce po opublikowaniu rozporządzenia MI z 18 maja 2005 r., stało się opublikowanie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych innych ustaw, w której zostały m.in. wprowadzone istotne zmiany ustawowych regulacji dotyczących uzyskiwania uprawnień budowlanych. Tutaj nie ma miejsca na ocenę krytyczną zmian wprowadzonych tą ustawą, ale trzeba wskazać, że nowe regulacje znoszą możliwość uzyskiwania uprawnień budowlanych w ograniczonym zakresie przez osoby mające średnie wykształcenie techniczne i ustalają, że warunkiem uzyskania uprawnień budowlanych jest zdanie egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej.
Opublikowanie tej ustawy zdezawuowało wydane dwa miesiące wcześniej rozporządzenie MI w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie i zmusiło do opracowania nowego aktu prawnego, który został obecnie wydany, jako rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. (Dz.U. Nr 83, poz. 578), wchodzące w życie z dniem 31 maja 2006 r.
Miałem okazję, na życzenie podsekretarza stanu, p. Piotra Stycznia, zaopiniowania projektu tego aktu prawnego, sygnowanego datą 16 grudnia 2005 r. W swojej opinii wyraziłem satysfakcję z powodu uwzględnienia w tym projekcie moich uwag i propozycji dotyczących zracjonalizowania zakresu uprawnień budowlanych w kilku specjalnościach, przedstawionych w powołanym na wstępie artykule w „IB” nr 6/2005, a ponadto zaproponowałem uściślenie innych przepisów projektowanego rozporządzenia, w granicach możliwości ograniczonych treścią regulacji ustawowych.
Mogę potwierdzić obecnie, że opublikowane rozporządzenie MTiB spełnia te oczekiwania i wprowadza wreszcie logicznie umotywowany porządek w podstawowych przepisach dotyczących samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, likwidując trwający przez kilkanaście lat stan niespójności, skomplikowania i nierealności albo sprzeczności przepisów wykonawczych z postanowieniami Prawa budowlanego. Dzięki temu mamy wreszcie uporządkowany zbiór przepisów w sprawie uzyskiwania uprawnień budowlanych do sprawowania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, aczkolwiek niepozbawiony jeszcze pewnych wad, widocznych już w projekcie, które mogły być z powodzeniem wyeliminowane w ostatecznym tekście rozporządzenia MTiB.
W wąskich ramach niniejszego artykułu przedstawię jedynie syntetyczną ocenę podstawowych regulacji zawartych w rozporządzeniu MTiB z 2006 r. {mospagebreak}
W sprawie praktyki zawodowej
W rozporządzeniu MTiB została ustalona (§ 3 ust. 1) zasada odbywania praktyki zawodowej wyłącznie po uzy- skaniu dyplomu ukończenia wyższej uczelni, ale utrzymano również wprowadzoną już w rozporządzeniu MI z 2005 r. dopuszczalność (ust. 2) zaliczenia praktyki odbytej po ukończeniu trzeciego roku studiów wyższych.
W sprawie wykształcenia zawodowego
Zgodnie ze zmianą przepisów Prawa budowlanego ustawą z dnia 28 lipca 2005 r., w rozporządzeniu MTiB ustalono (załącznik nr 1) jednolite warunki uzyskania uprawnień budowlanych bez ograniczeń wyłącznie po ukończeniu studiów magisterskich na kierunku odpowiednim (O), natomiast w ograniczonym zakresie – w zasadzie po ukończeniu wyższych studiów zawodowych na kierunku odpowiednim (O), a tylko wyjątkowo, w specjalnościach architektonicznej oraz instalacje sanitarne i instalacje elektryczne i elektroenergetyczne – na ściśle określonych kierunkach O lub P.
W sprawie egzaminów na uprawnienia budowlane
Rozporządzenie MTiB powtarza (§ 9 ust. 1) tylko zbędnie treść przepisu Prawa budowlanego (art. 12 ust. 3), który ustala, że warunkiem uzyskania uprawnień budowlanych jest zdanie egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej. Uważam, że ten przepis ustawowy jest nietrafny merytorycznie i korupcjogenny, ponieważ daje podstawę do dowolnego formułowania pytań z nieograniczonego zakresu wiedzy zawodowej egzaminowanych i uznaniowego kwalifikowania ich odpowiedzi przez komisje kwalifikacyjne. Jest to również pole do swobodnej oceny wiedzy nabytej na uczelniach wyższych, czyli możliwości podważania przez komisje kwalifikacyjne wiarygodności wiedzy potwierdzonej uzyskanymi dyplomami ich ukończenia. 
W związku z tym uważam nadal, że zamiast powtórzenia tego wadliwego przepisu ustawowego w rozporządzeniu należało wskazać racjonalny sposób jego realizacji w praktyce przez ustalenie w treści właściwego przepisu, że: „Egzamin na uprawnienia budowlane, o jakim mówi art. 12 ust. 3 ustawy, składa się z testu pisemnego oraz części stnej. Pytania z zakresu wiedzy o procesie budowlanym powinny być oparte na przepisach ustawy – Prawo budowlane i przepisach odrębnych, związanych ze stosowaniem Prawa budowlanego, natomiast pytania z zakresu praktycznego zastosowania wiedzy budowlanej – oparte na przepisach techniczno- -budowlanych, odpowiednich dla danej specjalności. Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego ustali i zaktualizuje corocznie wykaz obowiązujących aktów prawnych, które mają stanowić podstawę egzaminów na uprawnienia budowlane dla określonych specjalności”.
Uważam, że brak takiego sformułowania treści § 9 ust. 1 rozporządzenia MTiB może stać się przyczyną nadużyć, zarówno zawinionych, jak i niezawinionych przez komisje kwalifikacyjne korzystające z dowolnych redakcji zestawów pytań testowych i możliwości zadawania uznaniowych pytań ustnych.
W sprawie zakresu specjalności budowlanych
Uwzględniając postanowienia ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych innych ustaw, dotyczące  samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, uważam, że ustalone w rozporządzeniu MTiB (§ 15 – 24) zakresy rzeczowe uprawnień budowlanych we wszystkich specjalnościach budowlanych są bardziej poprawne pod względem merytorycznym i eliminują dotychczasowe nieprawidłowości  określeniu zakresu niektórych specjalności, o czym pisałem w „IB” nr 6/2005.
Dotyczy to w szczególności specjalności:
• kolejowej, z której wyłączono projektowanie lub budowę urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym oraz detekcji stanów awaryjnych,
• telekomunikacyjnej, z której wyeliminowano projektowanie lub budowę urządzeń liniowych i stacyjnych telekomunikacji przewodowej i radiowej,
• instalacji sanitarnych, w których zamiast projektowania lub budowy wprowadzono dobór właściwych urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych.
Trudniej natomiast zrozumieć pozostawienie w zakresie specjalności instalacje elektryczne i elektroenergetyczne projektowania lub budowy urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych, które – moim zdaniem – jako wyroby podlegają przepisom Prawa energetycznego, a tylko ich właściwy dobór i zastosowanie (montaż) podlegają przepisom Prawa budowlanego.{mospagebreak}
W sprawie specjalizacji techniczno-budowlanych
W obszernym omówieniu problematyki specjalizacji techniczno-budowlanych w „IB” nr 7– 8/2005 postawiłem m.in. tezę, że nadanie specjalizacji techniczno-budowlanej powinno być skorelowane i współzależne z warunkami uzyskania uprawnień rzeczoznawcy budowlanego.
Z tego powodu stwierdzam, że w tym kierunku zmierza również przepis § 26 rozporządzenia MTiB, który ustala, że nadanie specjalizacji techniczno-budowlanej wymaga odbycia, po uzyskaniu uprawnień budowlanych, pięcioletniej praktyki we właściwej specjalności, w zakresie specjalizacji, przy sporządzaniu projektów, w przypadku specjalizacji do projektowania, lub na budowie, w przypadku specjalizacji do kierowania robotami budowlanymi.
Oznacza to bowiem, że przynajmniej połowa czasu wymaganej praktyki zawodowej dla uzyskania, zgodnie z Prawem budowlanym, tytułu rzeczoznawcy budowlanego musi być odbyta już po nabyciu uprawnień budowlanych do sprawowania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie.
Nie można natomiast bez zastrzeżeń ocenić pozytywnie zmian zasadniczych regulacji dotyczących ustalenia zakresu specjalizacji techniczno-budowlanych, które obrazuje zestawienie porównawcze zamieszczone w tabeli. Uważam, że ustalone w rozporządzeniu MTiB (załącznik nr 2) zakresy specjalizacji techniczno-budowlanych w specjalnościach: konstrukcyjno-budowlanej oraz instalacje sanitarne, elektryczne i elektroenergetyczne nie są w pełni trafne. 

table.inside
{ width: 425;
font-size: 8pt;
border-collapse: collapse;
}th.inside
{text-align: center;
background-color: #c6d8e4;
padding-left: 4;
font-weight: bold;
padding-right: 4;
padding-top: 6;
padding-bottom: 6;
font-size: 8pt;
border-width: 1px;
border-style: solid;
border-color: #1d6492;
vertical-align: middle;
}
td.inside
{text-align: center;
padding-left: 4;
padding-right: 4;
padding-top: 6;
padding-bottom: 6;
font-size: 8pt;
border-width: 1px;
border-style: solid;
border-color: #1d6492;
vertical-align: middle;
}

Specjalność Specjalizacja techniczno-budowlana do projektowania lub kierowania robotami budowlanymi

Według rozporządzenia MI z dn. 18 maja
2005 r.
Według rozporządzenia MTiB z dn. 28 kwietnia 2006 r.

Konstrukcyjno-
budowlana
– geotechnika
– budowle podziemne
– budynki wysokościowe
– maszty i kominy przemysłowe
– obiekty budowlane na terenach górniczych
– śródlądowe budowle hydrotechniczne
– morskie budowle hydrotechniczne
– obiekty budowlane melioracji wodnych
geotechnika
– obiekty budowlane budownictwa
ogólnego
– obiekty budowlane
budownictwa przemysłowego
– budowle
wysokościowe
– budowle
hydrotechniczne
– obiekty budowlane melioracji wodnych
– rusztowania
i deskowania wielofunkcyjne

Mostowa
– drogowe obiekty inżynierskie
– drogowe obiekty inżynierskie
– kolejowe obiekty inżynierskie

Instalacyjna w zakresie
sieci, instalacji
i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych,
gazowych,
wodociągowych
i kanalizacyjnych
– sieci, instalacje i urządzenia cieplne i wentylacyjne
– sieci, instalacje i urządzenia gazowe
– sieci, instalacje i urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne
– sieci, instalacje i urządzenia cieplne i wentylacyjne
– sieci, instalacje i urządzenia gazowe
– sieci, instalacje i urządzenia
wodociągowe i kanalizacyjne

Instalacyjne w zakresie
sieci, instalacji
i urządzeń elektrycznych
i elektroenerge-
tycznych
– nie było określonych specjalizacji
– sieci, instalacje i urządzenia elektryczne i elektroenergety-
czne powyżej 45 kV
– sieci, instalacje i urządzenia elektryczne i elektroenergety-
czne w elektrowniach jądrowych
– trakcje elektryczne

 W specjalności konstrukcyjno-budowlanej błędem jest zaliczenie do specjalizacji techniczno-budowlanej projektowania lub wykonywania budowy obiektów budownictwa ogólnego i przemysłowego, ponieważ do tych najszerszych działów budownictwa zalicza się zarówno obiekty budowlane bardzo proste, jak i skrajnie skomplikowane pod względem konstrukcyjnym, w tym np. budowle wysokościowe. Budownictwo ogólne i budownictwo przemysłowe mogłoby zasadnie charakteryzować specjalizację architektoniczną, ale nie konstrukcyjną.
Z tego powodu do specjalizacji w specjalności konstrukcyjno-budowlanej, zamiast obiektów budowlanych budownictwa ogólnego i przemysłowego, należało zaliczyć budowle wieloprzestrzenne naziemne i podziemne oraz budowle wysokościowe.
Moje wątpliwości budzi również pozostawienie w specjalności instalacje sanitarne, elektryczne i elektroenergetyczne specjalizacji w zakresie projektowania lub budowy urządzeń, które są przecież wyrobem niepodlegającym przepisom Prawa budowlanego, lecz np. przepisom o dozorze technicznym lub Prawu energetycznemu.
Nie znajduje również wytłumaczenia, dlaczego w rozporządzeniu MTiB nie ustalono żadnych specjalizacji w specjalnościach kolejowej i telekomunikacyjnej, w których uprzednio wyszczególniano w rozporządzeniach wykonawczych, wbrew przepisom Prawa budowlanego, tak wiele subspecjalności I i II stopnia.
Sprawdzenie umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej w zakresie danej specjalizacji pozostanie zawsze zadaniem odpowiedzialnym, trudnym i kontrowersyjnym. Z tego powodu z satysfakcją przyjmuję wprowadzenie w § 27 ust. 3 o następującej treści: W składzie komisji kwalifikacyjnej nie mniej niż połowa jej członków powinna posiadać specjalizację odpowiadającą specjalizacji, o którą ubiega się osoba egzaminowana.

Władysław Korzeniewski
mgr inż. architekt