Nowy ład prawny w branży drogowej rozpoczęto od przygotowania wzorców i standardów. Do gotowych już dokumentów dojdą kolejne wytyczne związane m.in. z pomiarami i prognozami ruchu drogowego, projektowaniem dróg i ulic zamiejskich.
Ministerstwo Infrastruktury, zgodnie z powziętą polityką standaryzacji w zakresie drogownictwa i drogowych obiektów mostowych, sukcesywnie udostępnia kolejne dokumenty wzorców i standardów (WiS). Dokumenty te mają stanowić zbiór wiedzy technicznej i specjalistycznej w formie wytycznych, standardów, wzorców i zasad rekomendowanych do stosowania przy projektowaniu, wykonawstwie i utrzymaniu dróg publicznych oraz obiektów mostowych w ciągu tych dróg. Ich stosowanie nie będzie obligatoryjne, jednak WiS będą integralną częścią nowego systemu przepisów technicznych w budownictwie drogowym. Z założenia wytyczne i standardy w drogownictwie mają być narzędziem wspomagającym m.in. projektantów, zarządców dróg lub wykonawców w zakresie rekomendowanych sposobów spełnienia wymagań funkcjonalno-technicznych określonych w przepisach techniczno-budowlanych oraz mają gwarantować dostęp do zweryfikowanej i aktualnej wiedzy technicznej z zakresu dróg, ulic i drogowych obiektów mostowych. Niezależnie od decyzji osoby pełniącej samodzielną funkcję w budownictwie w zakresie korzystania (lub nieskorzystania) z WiS odpowiedzialność za dobrane rozwiązania wciąż spoczywa na tej osobie, a wybór rekomendowanego rozwiązania nie zdejmuje odpowiedzialności z jej barków. Obecnie na stronach rządowych dostępnych jest 18 gotowych do stosowania WiS, 23 dokumenty znajdują się na etapie opiniowania, natomiast do końca roku 2022 powstać ma kolejnych 9 opracowań związanych z pomiarami i analizami ruchu drogowego, wytycznymi projektowania ulic i dróg zamiejskich oraz określaniem nośności użytkowej mostów i wiaduktów. Wydaje się, że właśnie te opracowania, których owoce znane będą najpóźniej do końca 2022 r., będą bardzo istotne w kontekście ujednolicenia i standaryzacji.
Nowe standardy w drogownictwie usystematyzują wreszcie pomiary, prognozy i analizy ruchu
W pierwszym z planowanych pakietów znajdą się propozycje rozwiązań dotyczących pomiarów, prognoz i analiz ruchu drogowego. Rozszerzenie zakresu stosowalności oraz doprecyzowanie metodologii wykonywania pomiarów i analiz ruchowych na drogi niższej kategorii niż drogi krajowe i wojewódzkie pozwolą na powiększenie bazy danych o informacje z dróg powiatowych i gminnych stanowiących niemal 90% wszystkich dróg w Polsce. O ile procedury pomiarowe dotyczące dróg zarządzanych centralnie oraz dróg wojewódzkich były znane i stosowane podczas generalnych pomiarów ruchu, o tyle drogi niższej kategorii nie były objęte tymi wytycznymi. Uzupełnienie standardów w tym zakresie wydaje się kluczowe w kontekście właściwego planowania oraz zarządzania największą częścią sieci komunikacyjnej w naszym kraju. Ubolewać można jedynie nad tym, iż usystematyzowanie wiedzy w tym zakresie następuje tak późno.
Droga z betonu na Pustynię Błędowską
Rynek asfaltu w Polsce – stabilnie mimo wojny
Wzorce i standardy w drogownictwie związane z pomiarami, prognozami i analizami ruchu drogowego będą przydatną bazą wiedzy dla projektantów, zarządców dróg czy organów samorządów lokalnych na etapie tworzenia i weryfikacji dokumentacji projektowej. Zagadnienia powiązane z analizami ruchowymi często traktowane są jako drugorzędne i mało znaczące w kontekście całego procesu projektowego, co prowadzi do tworzenia opracowań oderwanych od rzeczywistości. Marginalizowanie pomiarów, prognoz i analiz ruchu drogowego jest dosyć często związane ze słabym wyedukowaniem w tym zakresie oraz z niewystarczającym doświadczeniem projektantów w tej materii. Efektem takiego stanu rzeczy jest tworzenie enigmatycznych opracowań, w których brakuje sprecyzowania podstawowych założeń czy przedstawienia wykonanych obliczeń, oraz zaprezentowanie jedynie stabelaryzowanych wyników, które są wręcz niemożliwe do sprawdzenia pod kątem merytorycznym. Warto zwrócić uwagę, że brak wykonania pomiarów, prognoz i analiz ruchu drogowego, błędne ich wykonanie lub niewłaściwa analiza wyników najczęściej skutkują przewymiarowaniem lub niedowymiarowaniem nawierzchni drogowej lub też tworzeniem dodatkowych utrudnień w ruchu drogowym w miejscach, gdzie dąży się do ich redukcji. Próba usystematyzowania wytycznych dotyczących pomiarów ruchu drogowego na drogach wszystkich klas, w odniesieniu do wymagań stawianych pomiarom realizowanym podczas generalnego pomiaru ruchu, jest bardzo ważnym krokiem. Wyznaczenie precyzyjnych zasad realizacji pomiarów, długości okresu obserwacji czy zasad klasyfikacji sylwetek zliczanych pojazdów pozwoli na zwiększenie świadomości projektantów i osób wykonujących pomiary. Obecnie dosyć sporą grupę pomiarowych stanowią osoby bez wykształcenia technicznego, tj. młodzież, studenci, osoby poszukujące dodatkowego źródła dochodu, które wykonują pomiary ruchu z marszu, bez odpowiedniego przygotowania merytorycznego. Opracowywane wytyczne mogą ten problem choć częściowo ograniczyć, pod warunkiem że wiedza w nich zawarta będzie przekazana w sposób przystępny i zrozumiały również dla pomiarowych nieposiadających wykształcenia technicznego.
Możliwość przedstawienia takich wytycznych osobom niebędącym specjalistami z zakresu drogownictwa powinna pozytywnie wpłynąć na jakość opracowań pochodnych, w tym przede wszystkim prognoz oraz analiz ruchu.
Odświeżona wiedza z zakresu dróg i ulic oraz skatalogowane nawierzchnie przeznaczone na drogowe obiekty mostowe
Drugi pakiet tworzonych opracowań dotyczyć będzie dróg i ulic zamiejskich. W tym bardzo szerokim zakresie merytorycznym znajdzie się miejsce na wypracowanie standardów dotyczących m.in. projektowania elementów infrastruktury transportu zbiorowego. Ostatnie dziesięciolecie przyniosło wiele zmian w zakresie transportu publicznego zarówno pod względem modernizacji parku maszynowego, jak też samych rozwiązań geometrycznych i lokalizacyjnych oraz wykorzystywanych materiałów i technologii. Nowe możliwości pozwoliły na uatrakcyjnienie transportu zbiorowego, który niejako zyskał drugie życie m.in. dzięki systemom park&ride, zintegrowanym systemom informacji o planowanym przyjeździe środków komunikacji czy też cyfryzacji biletów. Te udogodnienia są niewątpliwie krokiem we właściwą stronę, jednak wielokrotnie cień na nie rzucają nieprzemyślane rozwiązania projektowe lub też niekonsekwentnie stosowane standardy miejskie czy regionalne. W tym zakresie sporym kłopotem jest odpowiednia lokalizacja zatok autobusowych czy peronów tramwajowych oraz zapewnienie dostępności do transportu zbiorowego osobom niepełnosprawnym. W pakiecie dotyczącym dróg i ulic zamiejskich przewidziana jest także propozycja unifikacji zagadnień z zakresu bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Kwestia ta jest niezwykle istotna, biorąc pod uwagę unijną wizję zerowej wypadkowości w ruchu kołowym oraz wysokie i niechlubne miejsce Polski w rankingach liczby osób rannych i zabitych na drogach. Standardy i wzorce w tym zakresie mogą uregulować kwestie m.in. lepszego zabezpieczenia pieszych, rowerzystów i innych niechronionych użytkowników ruchu czy też poprawnych rozwiązań w zakresie uspokojenia ruchu drogowego. Mimo że w sprawach bezpieczeństwa na drogach już teraz robi się bardzo dużo, to jednak każdy nowy krok i nowe działanie zasługują na aprobatę. Jednolite standardy i wytyczne w drogownictwie, pod warunkiem ich poprawnego i ścisłego sformułowania, będą kolejnym etapem starań do ograniczenia wypadkowości na polskich drogach. Dzięki nim projektanci dostaną do rąk inspiracje lub gotowe rozwiązania zapewniające uczestnikom ruchu jak największe bezpieczeństwo.
Destrukt asfaltowy nie jest odpadem
W trzecim pakiecie dokumentów nie sposób nie zwrócić uwagi na planowane wprowadzenie katalogu typowych konstrukcji nawierzchni jezdni na obiektach mostowych. W Polsce funkcjonują z powodzeniem dwa inne katalogi dotyczące konstrukcji nawierzchni dróg poza obiektami mostowymi, tj. Katalog Typowych Konstrukcji Nawierzchni Podatnych i Półsztywnych oraz Katalog Typowych Konstrukcji Nawierzchni Sztywnych. Oba te dokumenty mają charakter wytycznych i nie są obowiązkowe do stosowania, jednak po ich opublikowaniu i rozpowszechnieniu stały się drogowskazami do projektowania konstrukcji nawierzchni drogowych. Oczywiście katalogi te nie rozwiązują wszystkich problemów związanych z konstrukcją nawierzchni i nie zdejmują odpowiedzialności z projektanta w kwestii doboru właściwego rozwiązania, jednakże są solidną podstawą, dzięki której proces projektowania układu konstrukcja nawierzchni podłoże ulepszone – podłoże gruntowe stał się bardziej ujednolicony i czytelny. Wydaje się, że dokument związany z konstrukcjami nawierzchni na obiektach mostowych będzie miał podobny charakter, a mianowicie znajdą się w nim zarówno propozycje konkretnych rozwiązań zapewniających odpowiednie parametry eksploatacyjno-użytkowe nawierzchni, jak i procedura doboru właściwego rozwiązania dla danego przypadku projektowego. Należy mieć nadzieję, że katalog ten będzie również uwzględniał nowości techniczne i materiałowe w zakresie nawierzchni i drogowych obiektów mostowych. Już teraz wielokrotnie projektanci stosują rozwiązania, które wykraczają poza obecne prawo w Polsce, a jednocześnie są to rozwiązania stojące na wysokim poziomie i czerpiące z doświadczeń zagranicznych. Takie sytuacje prowadzą często do wyboistej drogi na etapie uzgadniania projektu budowlanego i oporu ze strony organów architektoniczno-budowlanych, co na pewno nie jest motywujące w kwestii stosowania nowoczesnych rozwiązań. W zakresie omawianego pakietu WiS powstać mają także wytyczne dla zarządców obiektów mostowych, wspomagające ich w procesie utrzymania obiektów. Krok ten wydaje się racjonalny i uzasadniony, ponieważ Polska, po okresie bardzo intensywnego rozwoju infrastruktury drogowej, coraz mocniej wchodzi w etap właściwego utrzymania niedawno wykonanych obiektów. O ile drogi i obiekty mostowe znajdujące się pod zarządem centralnym są objęte programem utrzymania precyzowanym m.in. przez diagnostykę stanu nawierzchni i wybranych elementów korpusu drogi, o tyle drogi niższych kategorii nie mają sprecyzowanych wytycznych w tym zakresie. Zabiegi utrzymaniowe na drogach gminnych czy powiatowych często sprowadzają się jedynie do zimowego utrzymania dróg, napraw cząstkowych lub decyzji o poważnej przebudowie nawierzchni, w sytuacji gdy znajduje się ona już w stanie krytycznym. Obecnie istnieje wiele narzędzi, które mogą posłużyć do oceny stanu nawierzchni i uzyskania cennych i dosyć precyzyjnych informacji, które pozwolą m.in. na podjęcie racjonalnej polityki zarządzania majątkiem drogowym i umiejętnego planowania zakresu zabiegów remontowych i utrzymaniowych. Wzorce i standardy w tym zakresie mogą uświadomić zarządców dróg co do stosowanych technik w diagnostyce stanu nawierzchni, a dzięki temu przyczynić się do bardziej przemyślanego wydawania środków na remonty i przebudowy dróg.
Pozytywna inicjatywa, którą zweryfikuje branża
Patrząc globalnie na wszystkie planowane wzorce i standardy w drogownictwie, należy taką inicjatywę ocenić bardzo pozytywnie. Oczywiście dokumenty te nie będą zdejmowały odpowiedzialności z projektantów, ale jedynie sugerowały im rekomendowane rozwiązania projektowe, jednakże możliwość posiadania takiej inspiracji jest bardzo wartościowa. Wiele krajów na całym świecie wprowadziło podobne dokumenty na różnym poziomie legislacyjnym, co może zachęcać do zapoznania się z WiS i podjęcia próby ich stosowania w praktyce zawodowej. Oczywiście opracowanie w pewnym sensie gotowych rozwiązań z zakresu drogownictwa niesie ze sobą ryzyko pójścia na łatwiznę, ograniczania kreatywności i działania na zasadzie kopiuj – wklej, jednak realnym ograniczeniem WiS jest ich status prawny. Nieobligatoryjne stosowanie WiS oraz ich status wytycznych sprawiają, że projektant nie będzie zwolniony z myślenia, przeprowadzenia wymaganych obliczeń czy kontroli poprawności rozwiązania projektowego z obowiązującymi aktami prawnymi. Wydaje się, że z ostateczną oceną przydatności i jakości WiS trzeba się jeszcze wstrzymać. To szeroko pojęte środowisko drogowców oceni, czy dokumenty okażą się pomocne w pracy, czy też zostaną opracowaniami, które częściej będą zajmować miejsce na półce niż przy biurku projektanta lub innej osoby zaangażowanej w proces realizacji drogowego zamierzenia budowlanego. Niemniej jednak warto będzie czekać na pojawienie się wszystkich wzorców i standardów, które mogą się okazać praktycznymi narzędziami do pracy w biurze projektowym, a także na budowie czy w instytucjach administracji architektoniczno-budowlanej, zarządach lub organach nadzoru budowlanego.
dr inż. Przemysław Rokitowski
Drogowe obiekty inżynierskie. Mocowanie elementów i obiektów wyposażenia
