Możliwość zmiany projektanta, który sprawuje nadzór autorski oraz wykonuje inne uprawnienia na budowie, w trakcie realizacji robót budowlanych budzi spory w nauce prawa i orzecznictwie oraz jest rozpatrywana z punktu widzenia interesów projektanta albo inwestora.
Zgodnie z art. 17 pkt 3 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane [1] (dalej: p.b.) projektant jest uczestnikiem procesu budowlanego. Nie zawarto w niej jednak definicji projektanta, co wobec konieczności jego zmiany w trakcie wykonywania robót budowlanych i wobec regulacji dotyczących nadzoru autorskiego powoduje wątpliwości, czy należy go rozumieć szeroko jako dowolną osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie opisanych w rozdziale 2 p.b. czy wąsko – jedynie jako osobę będącą autorem projektu budowlanego.
Sprawowanie nadzoru autorskiego
Sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub organu administracji architektoniczno-budowlanej obejmuje: stwierdzanie w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem, uzgadnianie możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego (art. 20 ust. 1 pkt 4 p.b.).
Projektant może nie sprawować nadzoru autorskiego na podstawie Prawa budowlanego, ale wykonywać go zgodnie z art. 60 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych [2] (dalej: p.a.) w celu ochrony integralności formy i treści utworu. Wtedy przed oddaniem obiektu budowlanego do użytkowania inwestor powinien zawiadomić autora, zgodnie z art. 60 ust. 1 p.a., o możliwości przeprowadzenia nadzoru autorskiego. Temu wezwaniu powinno towarzyszyć wyznaczenie czasu na wykonanie prawa do nadzoru autorskiego [3].
>> Zmiana projektanta w toku procesu budowlanego
>> Nadzór autorski projektanta a interpretacja przepisów
>> Prawa i obowiązki projektanta w procesie budowlanym
W przypadku zmiany projektanta sprawującego nadzór autorski inwestor dołącza do dokumentacji budowy oświadczenie o przejęciu obowiązków przez tę nową osobę (art. 44 pkt 3 p.b.). Przepisy nie określają formy i elementów takiego oświadczenia, nie wskazują też, z jakich powodów można dokonać takiej zmiany. Zmiana projektanta jest możliwa na każdym etapie procesu budowlanego (zarówno w toku trwającego postępowania o udzielenie pozwolenia na budowę, jak i po jego zakończeniu, np. przy kwalifikowaniu zmian w projekcie jako istotnych bądź nieistotnych) i bez względu na przyczynę. Nowy projektant musi legitymować się prawem do korzystania z obcego projektu, czy to w ramach przeniesienia autorskich praw majątkowych czy udzielonej mu licencji, oraz uzyskać zgodę od twórcy na wprowadzanie zmian. W przeciwnym razie narusza prawa autorskie, a tym samym naraża się na odpowiedzialność cywilną (odszkodowawczą) i karną [4]. Z art. 44 pkt 3 p.b. wynika, że projektant, który ma zastąpić innego projektanta sprawującego dotychczas nadzór autorski, musi wyraźnie przejąć obowiązki w zakresie tego nadzoru – poprzez złożenie pisemnego oświadczenia w tym zakresie (podpisanie stosownej deklaracji o przejęciu obowiązków). Dokonując zmiany projektanta sprawującego nadzór autorski, należy pamiętać o tym, że czynność ta nie pociąga za sobą zmiany w zakresie autorstwa danego projektu. Mimo że nadzór sprawowany będzie faktycznie przez innego projektanta, twórcą projektu w rozumieniu prawa autorskiego będzie nadal projektant, który rzeczywiście go sporządził. Choć art. 60 ust. 5 p.a. nakazuje stosować odpowiednie przepisy do sprawowania nadzoru autorskiego nad utworami architektonicznymi, czyli przepisy p.b., autorowi (twórcy) projektu, niezależnie od tego, czy faktycznie sprawuje nadzór autorski, przysługują osobiste prawa autorskie do jego projektu. Praw tych, zgodnie z art. 16 p.a., nie może przenieść na inne osoby, w tym na innych projektantów albo inwestorów [5].
W dalszej części artykułu:
Dopuszczalność zmiany osoby sprawującej nadzór autorski
Nadzór autorski w przypadku śmierci autora projektu
Kwalifikacja zamierzonego odstąpienia
Cały artykuł dostępny jest w numerze 1/2025 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
Piotr Jarzyński
prawnik, wspólnik w Kancelarii Prawnej Jarzyński & Wspólnicy,
ekspert Komitetu ds. Nieruchomości Krajowej Izby Gospodarczej
>>> Projektant – jego szczególna rola i odpowiedzialność zawodowa w procesie budowlanym
>>> Dokumentacja budowlana jako przedmiot ochrony prawa autorskiego
>>> Zmiana pozwolenia na budowę – kiedy i jak złożyć wniosek
