Ochrona przeciwporażeniowa przez samoczynne wyłączenie w układzie zasilania TT jest niemożliwa bez użycia wyłączników różnicowoprądowych. Tymczasem ich stosowanie w obwodach urządzeń ppoż. jest zabronione, ponieważ pod wpływem wysokiej temperatury może nastąpić ich niekontrolowane zadziałanie. Aby zapewnić skuteczną ochronę i niezawodne zasilanie urządzeń ppoż., należy użyć transformatora separacyjnego. Pozwala on na wyspowe zasilanie urządzeń w układzie TN lub IT, zależnie od ich mocy.
Pomimo jednoznacznych wymagań dotyczących czasów samoczynnego wyłączenia podczas zwarć jednofazowych w układzie zasilania TT, a także możliwości stosunkowo prostego przejścia na układ zasilania TN, wciąż w niektórych spółkach dystrybucyjnych oraz sieciach elektroenergetycznych eksploatowany jest układ TT. W tab. 1 przedstawiono dopuszczalne czasy samoczynnego wyłączenia zasilania na potrzeby ochrony przeciwporażeniowej, zgodnie z normą PN-HD 60364-4-41:2009 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed porażeniem elektrycznym [1]1.
Fot. © Vladyslav Tykhonov – stock.adobe.com
W normie [1] nie określono czasów samoczynnego wyłączenia dla instalacji wykonanej w układzie zasilania IT. Wynika to ze specyfiki instalacji zrealizowanej w układzie zasilania IT, w której pojedyncze zwarcie nie stwarza zagrożeń, gdyż prądy zamykają się przez rezystancje oraz reaktancje o dużej wartości, występujące pomiędzy przewodami a ziemią.
Tab. 1. Dopuszczalne czasy samoczynnego wyłączenia w instalacjach elektrycznych nn określone w normie PN-HD 60364-4-41:2009 [4]
>>> Bezpieczeństwo pożarowe – czy starszy budynek trzeba dostosować?
>>> Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego
>>> Wpływ użytkowania na właściwości drzwi przeciwpożarowych
Obwód prądów zwarciowych przy pojedynczym zwarciu w obwodzie wykonanym w układzie IT przedstawiono na rys. 1.
Rys. 1. Obwód prądu zwarciowego w instalacji wykonanej w układzie zasilania IT przy pojedynczym zwarciu [4]
W przypadku podwójnych zwarć, w zależności od sposobu uziemienia (rys. 2) poszczególnych odbiorników, układ zasilania ulega samoczynnemu przekształceniu w układ TN lub TT.
Rys. 2. Sposoby uziemiania odbiorników zasilanych w układzie IT [4]
W przypadku uziemienia zbiorowego podwójne zwarcie w obwodzie o układzie IT zasilanym ze wspólnego źródła powoduje automatyczne przejście w układ zasilania TN. Podobna sytuacja zachodzi przy podwójnym zwarciu odbiorników objętych jedną sekcją uziemienia grupowego. Natomiast przy podwójnym zwarciu odbiorników z uziemieniem indywidualnym lub należących do osobnych sekcji uziemień grupowych układ zasilania IT automatycznie przechodzi w układ TT.
1 Dostępna jest nowsza wersja tej normy wydana w 2017 r. Nie została ona przywołana w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1225 ze zm.).
Dalsza część artykułu dostępna jest w numerze 4/2025 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
Julian Wiatr
elektro.info
Literatura
1. PN-HD 60364-4-41: 2017-09 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed porażeniem elektrycznym.
2. E. Musiał, Współistnienie układów TN oraz TT, www.epismo-aez.pl.
3. N SEP-E 005 Dobór przewodów elektrycznych do zasilania urządzeń przeciwpożarowych, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru.
4. J. Wiatr, M. Orzechowski, Poradnik projektanta elektryka, Grupa Medium, Warszawa 2023.
