Odpowiada dr hab. Joanna Smarż, prof. nadz. UTH Radom.
Zwracam się z prośbą o interpretację art. 29 ust. 1 pkt 27 Prawa budowlanego. Fragment przywołanego przepisu: „1. Pozwolenia na budowę nie wymaga budowa:
(…)
27) instalacji elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, klimatyzacyjnych i telekomunikacyjnych wewnątrz użytkowanego budynku;”.
Czy w trakcie prowadzenia prac budowlanych objętych prawomocną decyzją pozwolenia na budowę w zakresie zmiany sposobu użytkowania w budynku można bez zmiany pozwolenia na budowę wykonać prace polegające na dodatkowej budowie instalacji klimatyzacyjnej nieobjętej prawomocnym pozwoleniem na budowę.
Z zasady w czasie prowadzenia prac budowlanych w budynku wznoszony obiekt nie może być „użytkowany”, a taki warunek wskazuje właśnie ustawodawca jako konieczny, by można było wykonać (wybrane) prace instalacyjne bez uzyskania pozwolenia na budowę.
Komentowany przepis art. 29 ust. 1 pkt 27 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, dalej: Pb (Dz.U. z 2017 r. poz. 1332 z późn. zm.), ulegał częstym zmianom, które warto przytoczyć, aby wykazać, jak trudno uzyskać zakładany efekt w postaci jasnego i jednoznacznego przepisu, niebudzącego jakichkolwiek wątpliwości.
Do dnia 26 września 2005 r. budowa wszystkich instalacji wymagała uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę. Początkowo z obowiązku uzyskania takiej decyzji zwolniono wyłącznie budowę instalacji telekomunikacyjnych w obrębie budynków będących w użytkowaniu (por. Dz.U. z 2005 r. Nr 163, poz. 1364). Następnie z dniem 28 czerwca 2015 r. rozszerzono zakres instalacji niewymagających uzyskania pozwolenia na budowę o instalacje elektroenergetyczne, wodociągowe, kanalizacyjne i cieplne z zastrzeżeniem, że mają to być instalacje wewnątrz budynku (por. Dz.U. z 2015 r. poz. 443), bez zastrzeżenia, że ma być on użytkowany.
Obecna treść art. 29 ust. 1 pkt 27 Pb, zgodnie z którą pozwolenia na budowę nie wymaga budowa instalacji elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, klimatyzacyjnych i telekomunikacyjnych wewnątrz użytkowanego budynku, obowiązuje od dnia [2] stycznia 2017 r. Została ona wprowadzona przepisami ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (Dz.U. poz. 2255). Co istotne, rozszerzono jej zakres o instalacje klimatyzacyjne. Nowa treść przepisu miała też się przyczynić do rozwiania wątpliwości wynikających z wcześniejszego jego brzmienia przez doprecyzowanie, że zwolnieniu z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę i zgłoszenia podlegają jedynie instalacje w użytkowanych obiektach budowlanych, a nie nowo budowanych. Jak wynika z pytania, nowa treść komentowanego przepisu nadal budzi jednak wątpliwości, chociażby w zakresie możliwości skorzystania z tego przepisu w sytuacji dokonywania zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego.
W celu wyjaśnienia tego zagadnienia należy wyjść od pojęcia „użytkowanie obiektu budowlanego”. Przepisy ustawy Pb nie wprowadziły definicji tego pojęcia, określają natomiast moment, z którym można rozpocząć legalnie użytkowanie obiektu. Zgodnie z art. 54 Pb zasadą jest, że do użytkowania obiektu budowlanego, na którego wzniesienie było potrzebne uprzednie uzyskanie pozwolenia na budowę albo zgłoszenie budowy, można przystąpić dopiero po zawiadomieniu organu nadzoru budowlanego o zakończeniu budowy, jeżeli organ ten, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia zawiadomienia, nie zgłosi sprzeciwu w drodze decyzji. W przypadkach zaś określonych w art. 55 Pb ustawodawca wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie.
W przypadku opisanym w pytaniu mamy do czynienia z realizacją robót budowlanych objętych decyzją o pozwoleniu na budowę w zakresie zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego. A zatem obiekt ten nie jest jeszcze użytkowany zgodnie ze swoim przeznaczeniem, określonym w decyzji pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego. Nie zostaje więc spełniona dyspozycja przepisu wskazująca na zwolnienie z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę w przypadku budowy instalacji wewnątrz użytkowanego budynku. Wydaje się więc, że w takiej sytuacji przepis ten nie może mieć zastosowania.
Z uzasadnienia do rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (druk nr 994) wprowadzającego ostatnią zmianę w komentowanym przepisie podnosi się, że budowa tak prostych i powszechnych urządzeń, jak instalacje klimatyzacyjne, powinna się odbywać bez pozwolenia na budowę i zgłoszenia (s. 16).
Uwzględniając przedmiotowe uzasadnienie, trzeba wziąć pod uwagę jeszcze jedną możliwość, a mianowicie należy przeprowadzić postępowanie w sprawie kwalifikacji ewentualnego odstępstwa, polegającego na budowie nieuwzględnionej w projekcie instalacji klimatyzacji, jako istotnego lub nieistotnego odstąpienia od projektu. Jak wynika z art. 36a ust. 7 Pb, kwalifikacji zamierzonego odstąpienia od zatwierdzonego projektu budowlanego dokonuje projektant, który w przypadku uznania, że jest ono nieistotne, obowiązany jest zamieścić w projekcie budowlanym odpowiednie informacje (rysunek i opis) dotyczące tego odstąpienia. Nieistotne odstąpienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę nie wymaga uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia na budowę.
Powyższe znajduje uzasadnienie m.in. w związku z analizą kolejnego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z uproszczeniem procesu inwestycyjno-budowlanego (projekt z dnia 10 stycznia 2018 r.). Przewiduje on dalsze rozszerzenie komentowanego przepisu art. 29 ust. 1 pkt 27 Pb, przewidując zwolnienie z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę oraz zgłoszenia nie tylko budowy instalacji wewnątrz użytkowanego budynku, lecz także na zewnątrz. Wskazuje to na chęć dalszej liberalizacji zasad realizacji takich instalacji, co może potwierdzać celowość analizy omawianej sprawy pod kątem nieistotnego odstąpienia od projektu.
Przytoczona sprawa wymaga zatem indywidualnego podejścia i oceny ze strony właściwego organu administracji architektoniczno-budowlanej, który jako jedyny władny jest podjąć wiążącą decyzję w tym zakresie. Zasygnalizowany problem potwierdza jednak, że cel ustawodawcy w postaci uzyskania jednoznaczności przepisu nadal nie został osiągnięty.
