Wentylacja mechaniczna w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych

W jaki sposób przygotować i prowadzić inwestycję w zakresie prac związanych z branżą wentylacyjną, aby finalnie przekazać klientowi produkt, który spełni jego oczekiwania i nie będzie powodował w trakcie użytkowania problemów? Składa się na to wiele aspektów, które należy uwzględnić już na etapie opracowania koncepcji projektu. Im większy nakład pracy poświęcony będzie we wstępnej fazie przygotowania inwestycji, tym przy kolejnych etapach realizacji będzie można skupić się na bieżących działaniach.

Fot. 1. Instalacja wentylacji mechanicznej na dachu zielonym komponującym się z otoczeniem

Wentylacja mechaniczna w budynkach mieszkalnych – wymagania formalne

Realizując instalacje wentylacji mechanicznej w budynkach mieszkalnych, nieodzowna jest znajomość przepisów [1], [2]. Na przestrzeni lat wprowadzono wiele aktów nowelizujących te przepisy, publikowano kolejne teksty jednolite. Nowelizacje warunków technicznych (WT) bardzo często odnosiły się do działu IV dotyczącego wyposażenia technicznego budynków, gdzie regulowane są wymagania w zakresie instalacji wentylacji. Wynika to głównie z dynamicznego rozwoju branży, coraz bardziej powszechnego odejścia od wentylacji grawitacyjnej oraz podwyższenia kryteriów dotyczących oszczędności energii. Poza działem IV WT należy wskazać również dział VI rozporządzenia, czyli „Bezpieczeństwo pożarowe”. Wiele przepisów tego działu dotyczy bezpośrednio instalacji wentylacji zarówno tej zapewniającej potrzeby bytowe, jak i pożarowej warunkującej możliwość ewakuacji, ograniczenia rozprzestrzeniania się ognia i dymu oraz bezpieczeństwa ekip ratowniczych.

Załącznik 1 do WT stanowi zestawienie Polskich Norm powołanych w rozporządzeniu. Mimo że część wskazanych dokumentów ma status „wycofany”, to przy realizacji inwestycji należy opierać się na wskazanych przepisach. Tak jest również z normą PN-B-03430:1983/Az3:2000 [3].

Mimo upływającego czasu od daty powstania i wycofania normy w roku 2015 oraz zmian w przepisach jest to najczęściej przywoływany w rozporządzeniu dokument w zakresie instalacji wentylacji. Poza aktami ustawodawczymi oraz dokumentami normalizacyjnymi przy realizacji instalacji wentylacji należy kierować się wiedzą techniczną opartą m.in. na literaturze fachowej. Na rynku polskim popularną i wartą polecenia pozycją w tym zakresie jest zeszyt 5 COBRTI INSTAL [4]. Publikacja ta wskazuje sposób prowadzenia badań, sprawdzeń i odbiorów w trakcie poszczególnych etapów procesu budowlanego. Jednak biorąc pod uwagę datę wydania (2002 r.), należy mieć na względzie fakt, że duża część przywołanych w niej przepisów i norm jest już nieaktualna. I tak np. badając wydajność instalacji wentylacji, nie możemy już mówić o dopuszczalnej niepewności parametru strumienia objętości powietrza w pojedynczym pomieszczeniu rzędu 20%. Warunek ten wynikający z wymagań PN-EN 12599:2002 [5] został zmieniony przy nowelizacji normy w 2013 r. i ograniczony do wartości 15%. Przy prowadzeniu regulacji i sprawdzeń instalacji taka korekta w widełkach znacząco utrudnia i wydłuża proces nastawiania akcesoriów i urządzeń wentylacyjnych. Jest to o tyle uciążliwe, że prace te można zrealizować dopiero na samym końcu budowy, tuż przed zgłoszeniem obiektu do służb i wystąpieniem z wnioskiem o pozwolenie na użytkowanie. Wyregulowanie instalacji w budynku jest wtedy walką z upływającym czasem, a sukces uzależniony jest od determinacji osób zaangażowanych w ten proces. Wymieniając opracowania, na podstawie których realizujemy inwestycję, nie sposób pominąć aprobat technicznych czy też krajowych ocen technicznych oraz instrukcji montażu i dokumentacji techniczno-ruchowych stosowanych elementów instalacji czy urządzeń. To w tych dokumentach zawarte są informacje na temat przeznaczenia, zakresu stosowania oraz warunków gwarancji wbudowywanych produktów. Ma to szczególne znaczenie przy instalacjach wentylacyjnych i ich elementach związanych z bezpieczeństwem pożarowym budynków. To właśnie w aprobacie technicznej znajdziemy wymagania dotyczące sposobu montażu danego elementu z uszczegółowieniem do najdrobniejszych detali. W przypadku wystąpienia pożaru w budynku, w wyniku którego może dojść do śmierci człowieka, uszczerbku na zdrowiu czy też strat materialnych, niespełnienie wymagań zapisów aprobat technicznych może mieć poważne skutki prawne dla osób będących uczestnikami procesu budowlanego.

Zobacz: Wentylacja z funkcją chłodzenia

Wentylacja w budunkach mieszkalnych wielorodzinnych – wykonawstwo i odbiory

Rzetelna realizacja robót musi opierać się na wskazanych wymaganiach oraz dokumentacji projektowej stanowiącej podstawę do prowadzenia prac. Większość uchybień przy budowie instalacji wentylacji w budynkach wielorodzinnych wynika z nieznajomości tych zasad, a także niewystarczającej koordynacji międzybranżowej zarówno w fazie projektowej, jak i wykonawczej. Mając na względzie opisane problemy, odbiory należy prowadzić w sposób analityczny, weryfikując poszczególne elementy. Przystępując do sprawdzenia prac, korzystnie jest przygotować schemat postępowania uwzględniający specyfikę realizowanych robót.

I tak przy budowie instalacji wentylacji możemy wyróżnić następujące elementy, jakie należy skontrolować:

• zgodność z dokumentacją projektową; w tym zakresie sprawdzamy wymiary przewodów, przebieg tras, lokalizację i typy urządzeń, rodzaj zastosowanych materiałów;
• zgodność zastosowanych materiałów z przepisami (m.in. ustawą o wyrobach budowlanych [6]);
• zgodność realizacji z umową zawartą między zamawiającym i wykonawcą;
• zgodność wykonanej instalacji z przepisami technicznymi [2];
• rodzaj materiału, z jakiego wykonane są instalacje (np. grubość blachy, rodzaj łączenia poszczególnych elementów, zastosowanie siodeł czy też trójników);
• sposób i rodzaj zamocowania instalacji;
• rodzaj i parametry techniczne zastosowanej izolacji przewodów;
• wysokość wyprowadzeń pod poszczególne punkty wyciągowe oraz ich odległości od przegród budowlanych i pozostałych instalacji;
• poprawność zamontowania materiałów i urządzeń z wymaganiami zawartymi w dokumentach producentów;
• wydajność i poziom dźwięku wszystkich punktów pomiarowych;
• poprawność i kompletność opracowanej dokumentacji powykonawczej uwzględniającej wprowadzone w trakcie budowy zmiany, stanowiącej również podstawę do późniejszej obsługi obiektu.

Z każdego odbioru oprócz wpisu do dziennika budowy warto przygotować osobny protokół, w którym opiszemy, jakie elementy zostały sprawdzone, jakie usterki należy usunąć i w jakim terminie.

Protokół powinien być podpisany przez kierownika robót oraz inspektora nadzoru inwestorskiego. W trakcie realizacji błędy, jakie powstają, można podzielić na dwie zasadnicze grupy. Pierwszą z nich są nieprawidłowości wynikające z przyczyn formalnych, tzn. niewystraczającej znajomości przepisów, projektu oraz instrukcji producentów. Drugą grupą są błędy montażowe wynikające z nieodpowiedniego przygotowania i znajomości sztuki budowlanej z zakresu branży.

Wentylacja w budynkach mieszkalnych – przykładowe błędy (fot. 2-7).

Fot. 2. Montaż pionu na obejmę z prętem gwintowanym niedostosowanym do ciężaru mocowanych elementów
Fot. 3. Montaż regulatora przepływu powietrza z wysuniętą z gniazda membraną, uniemożliwiający późniejszą regulację wydajności

Fot. 4. Montaż króćca instalacji wentylacji mechanicznej wywiewnej w mieszkaniu zlokalizowany za blisko ścianki działowej, co uniemożliwi na późniejszym etapie zamontowanie kratki regulacyjnej

Fot. 5. Uszkodzony w trakcie prowadzenia robót tłumik elastyczny na kanale wywiewnym. Nieszczelność spowodowała przedostanie się granulatu izolacji termicznej komina do instalacji. Na zdjęciu widoczne ziarna izolacji wyrzucane w atmosferę w wyniku wytworzenia ciągu kominowego

Fot. 6 Niewłaściwie zamontowany wentylator oraz wyrzutnia powietrza wyprowadzona bezpośrednio w osłonę komina

Fot. 7. Klapa zwrotna w obudowie wentylatora podtynkowego, zamontowana w niewłaściwej pozycji uniemożliwiającej zamknięcie pod wpływem własnego ciężaru

Odbiory należy prowadzić ze szczególną starannością, tak aby wyeliminować ewentualne błędy, jakie mogą powstać w trakcie realizacji robót. Równie ważnym elementem jest przemyślany wybór wykonawcy. W dużym stopniu to właśnie zlecenie prac firmie odpowiednio przygotowanej i zaangażowanej w budowę, zatrudniającej fachowców na każdym stanowisku, zarówno montera, brygadzisty, jak i kierownika robót, stanowi o sukcesie zadania.

Przy rosnących cenach materiałów i usług budowlanych jest to szczególnie istotne, zwłaszcza że gdy popatrzymy na branżę wentylacyjną w okresie ostatnich dwóch lat, można stwierdzić, że w tej dziedzinie skok wartości robót jest dużo niższy niż w pozostałych sektorach rynku. Analizując kolejno realizowane i kontraktowane identyczne budynki na jednym z osiedli w Trójmieście, gdzie powstają obiekty wielorodzinne w zabudowie niskiej z wentylacją mechaniczną wywiewną i halą garażową wentylowaną mechanicznie (bez konieczności oddymiania), można powiedzieć, że wzrost cen kształtuje się na poziomie ok. 5% rocznie. Wpływ na taką sytuację może mieć jednak specyfika pomorskiego rynku, gdzie panuje duża konkurencja w branży wentylacyjnej i często się zdarza, że do przetargu przystępuje kilkanaście firm.

Uwzględniając przedstawione w artykule aspekty formalne i wykonawcze, stawiając na wykwalifikowaną firmę wykonawczą oraz prowadząc staranny nadzór nad procesem inwestycyjnym, można osiągnąć zamierzony cel i zrealizować instalację, która zapewni komfort użytkowania mieszkania. Dobrze przygotowany obiekt wymaga jednak później właściwej eksploatacji, tak aby nie zniweczyć poniesionego w trakcie budowy trudu, ale to już temat na zupełnie inną historię.

Literatura

1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane.
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
3. PN-B-03430:1983/Az3:2000 Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej – Wymagania.
4. S. Pykacz, E. Buczyńska, „Wymagania Techniczne COBRTI INSTAL’, zeszyt 5 Warunki techniczne wykonania i odbioru instalacji wentylacyjnych, 2002 r.
5. PN-EN 12599:2002 Wentylacja budynków – Procedury badań i metody pomiarowe dotyczące odbioru wykonanych instalacji wentylacji i klimatyzacji.
6. Ustawa o wyrobach budowlanych z dnia 16 kwietnia 2004 r.

mgr inż, Paweł Dolatowski
Zdjęcia autora

Czytaj też: Izolacja cieplna i przeciwwilgociowa przewodów wentylacyjnych