Bywa, że urzędnicy w specyfikacji istotnych warunków zamówienia wpisują nadmierne wymagania dotyczące uprawnień budowlanych, a następnie ich nie egzekwują. Jest to niezgodne z prawem.
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 907 z późn. zm.) nie podaje szczegółowych wymagań dotyczących kwalifikacji osób mających realizować zamówienia. Przepisy są bardzo ogólne.
W art. 22 ust. 1 pkt 3:
1. O udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wykonawcy, którzy spełniają warunki, dotyczące:
3) dysponowania odpowiednim potencjałem technicznym oraz osobami zdolnymi do wykonania zamówienia;
W art. 22 ust. 4:
4. Opis sposobu dokonania oceny spełniania warunków, o których mowa w ust. 1, powinien być związany z przedmiotem zamówienia oraz proporcjonalny do przedmiotu zamówienia.
W art. 22 ust. 5:
5. Warunki, o których mowa w ust. 1, oraz opis sposobu dokonania oceny ich spełniania mają na celu zweryfikowanie zdolności wykonawcy do należytego wykonania udzielanego zamówienia. W postępowaniu w sprawie udzielenia zamówienia, którego przedmiot stanowią dostawy wymagające wykonania prac dotyczących rozmieszczenia lub instalacji, usługi lub roboty budowlane, zamawiający może oceniać zdolność wykonawcy do należytego wykonania zamówienia w szczególności w odniesieniu do jego rzetelności, kwalifikacji, efektywności i doświadczenia.
Z przepisów wynika, że wymagania określone przez zamawiającego nie powinny być nadmierne. Powinny być takie, żeby można było przedmiot zamówienia wykonać.
Wyrok Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych z dnia 24 maja 2012 r., sygn. KIO 975/12:
1. Biorąc pod uwagę regulacje odnoszące się do procesu budowlanego związane z pełnieniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, wykonawca, który posiada 2 osoby dysponujące oddzielnie uprawnieniami dla telekomunikacji przewodowej i oddzielnie dla telekomunikacji radiowej jest w stanie zapewnić nadzór nad robotami w takim samym stopniu, jak wykonawca dysponujący jedną osobą posiadającą łącznie uprawnienia w tym zakresie.
2. Zamawiający, biorąc pod uwagę treść art. 104 p.b., winien uwzględnić w ramach formułowania warunku oraz oceny jego spełnienia przez wykonawcę okoliczność, iż w obiegu prawnym funkcjonują decyzje potwierdzające posiadanie uprawnień do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie – wydane w oparciu o nieobowiązujące akty prawne, w tym o ustawodawstwo z okresu II Rzeczypospolitej.
3. Żaden przepis prawa nie wyklucza możliwości objęcia funkcji inspektora nadzoru inwestorskiego w specjalności telekomunikacyjnej przez dwie osoby posiadające odrębne uprawnienia w zakresie infrastruktury przewodowej oraz infrastruktury radiowej.
4. Z treści art. 27 p.b. wynika, iż jedynym wymogiem w przypadku ustanowienia na budowie inspektorów nadzoru inwestorskiego w zakresie różnych specjalności jest obowiązek wyznaczenia przez inwestora jednego z nich jako koordynatora. Ponadto z tej normy prawnej wynika, że konieczność ustanowienia na budowie inspektorów nadzoru różnych specjalności jest pochodną rodzaju obiektu budowlanego (jego skomplikowania oraz infrastruktury), a zatem jeżeli w obiegu prawnym funkcjonują odrębne decyzje odnoszące się w specjalności telekomunikacyjnej do infrastruktury przewodowej oraz infrastruktury radiowej, dopuszczalne jest objęcie tej funkcji przez dwie osoby.
5. Niedopuszczalne jest stosowanie wykładni rozszerzającej m.in. w odniesieniu do warunków udziału w postępowaniu i doszukiwanie się dodatkowych, nieujętych w ich treści, wymagań, które spełnić winni wykonawcy. Niedopuszczalne jest zaostrzanie warunków w drodze ich wykładni na etapie oceny ich spełnienia.
Z wyroku tego wynika, że nie powinno się żądać od oferenta dysponowania osobami z uprawnieniami budowlanymi określonymi przez aktualne przepisy, jeżeli nie ma takiej potrzeby. Wymagane uprawnienia mogą być spełnione przez dwie osoby mające każda z nich część potrzebnego zakresu uprawnień.
Zamawiający nadużywają wymagania posiadania uprawnień bez ograniczeń.Przeważnie takie wymaganie nie ma uzasadnienia.
Żeby określić wymagania co do uprawnień osób mających realizować zamówienie i nie żądać za wiele, trzeba mieć dużą wiedzę.
Najprościej byłoby określić te wymagania w sposób ogólny, odwołać się do wymogów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2013 r. poz. 1409 z późn. zm.).
Uprawnień pilnują wtedy organy działające na podstawie ustawy – Prawo budowlane: zakresu uprawnień do projektowania – organy administracji architektoniczno-budowlanej, zakresu uprawnień do kierowania – organy nadzoru budowlanego. Są to organy, które mają ustawowy obowiązek kontrolować posiadanie odpowiednich uprawnień budowlanych przez osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie.
Jeżeli chcemy sami określić wymagania co do zakresu uprawnień budowlanych, musimy mieć odpowiednią wiedzę. Powszechną praktyką jest przepisywanie zakresu uprawnień budowlanych z obecnej ustawy.
Powoduje to często nieuzasadnione eliminowanie części osób posiadających uprawnienia budowlane.
Znam przypadki, w których gmina chce wybudować sieć wodociągową i kanalizacyjną. Żąda uprawnień bez ograniczeń w specjalności określonej w art. 14 ust. 1 pkt 4 ustawy – Prawo budowlane:
4) instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych.
Eliminuje to osoby posiadające uprawnienia do kierowania w zakresie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych. Takie uprawnienia, wystarczające do realizacji tego zamówienia, były wydawane na podstawie ustawy – Prawo budowlane z 1974 r. Jest jeszcze wiele osób czynnych zawodowo wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie na podstawie decyzji o stwierdzeniu przygotowania zawodowego wydanej w latach 1975–1994.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. (Dz.U. Nr 8, poz. 46 z późn. zm.) w § 13 ust. 1 pkt 4 lit. a przewiduje uprawnienia w zakresie sieci sanitarnych, natomiast w § 13 ust. 1 pkt 4 lit. b przewiduje uprawnienia w zakresie instalacji sanitarnych. Czyli można było uzyskać uprawnienia tylko do sieci albo tylko do instalacji, i to niekoniecznie do wszystkich sieci i instalacji wymienionych w rozporządzeniu.
Aby samodzielnie określić wymagania co do uprawnień, powinniśmy mieć pewną wiedzę.
Zakres uprawnień jest określony w decyzji. Jednak niektóre określenia używane w decyzjach, wzięte z przepisów, są powszechnie zrozumiałe.
Zakres uprawnień wydanych na podstawie ustawy – Prawo budowlane z 1994 r. nie budzi wątpliwości. Wystarczy dokładnie przeczytać decyzję o nadaniu uprawnień.
Zgodnie z art. 104 Prawa budowlanego osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy uzyskały uprawnienia budowlane lub stwierdzenie posiadania przygotowania zawodowego do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, zachowują uprawnienia do pełnienia tych funkcji w dotychczasowym zakresie.
Zakres uprawnień budowlanych należy odczytywać zgodnie z ich treścią, opierając się na przepisach stanowiących podstawę ich nadania.
1. Zakres uprawnień wydanych na podstawie rozporządzenia Prezydenta z 1928 r. jest bardzo szeroki. Ponieważ dziś bardzo mało osób posiadających te uprawnienia jest aktywnych zawodowo, nie będę się nimi zajmował.
2. Uprawnienia wydane na podstawie ustawy – Prawo budowlane z 1961 r.
Najwięcej wątpliwości budzą używane w decyzjach pojęcia: prosta architektura, skomplikowana konstrukcja, skomplikowane instalacje i urządzenia sanitarne, skomplikowane instalacje i urządzenia elektryczne. Odpowiedzi należy szukać w rozporządzeniu Przewodniczącego Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury z dnia 10 września 1962 r. w sprawie kwalifikacji fachowych osób wykonujących funkcje techniczne w budownictwie powszechnym (Dz.U. Nr 53, poz. 266).
3. Uprawnienia wydane na podstawie ustawy – Prawo budowlane z 1974 r. Najwięcej wątpliwości budzą używane w decyzjach pojęcia „powszechnie znane rozwiązania konstrukcyjne i schematy techniczne”. Ustawodawca nie zdefiniował tego pojęcia. Nie ma również orzecznictwa na ten temat. Wyjściem jest próba zrozumienia intencji ustawodawcy. W piśmie ówczesnego Ministerstwa Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 2 czerwca 1975 r., zawierającym opracowanie Jana Czernego i Zofii Wysockiej z Departamentu Urbanistyki, Architektury i Nadzoru Budowlanego, zatytułowane „Samodzielne funkcje techniczne w budownictwie – komentarze i wyjaśnienia”, znajduje się wyjaśnienie, które można przyjąć jako intencję ustawodawcy.
Informacje na ten temat znalazły się też w „Inżynierze Budownictwa” nr 10/2007 w artykule Franciszka Szyplińskiego sekretarza Okręgowej Komisji Kwalifikacyjnej Kujawsko-Pomorskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa. Kryteria zastosowane w tym opracowaniu mogą być dziś trudne do zastosowania.
Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa w piśmie z dnia 30 kwietnia 1992 r. kierowanym do Urzędu Wojewódzkiego w Elblągu odsyła, na zasadzie analogii, do nieobowiązującego rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury z dnia 10 września 1962 r. w sprawie kwalifikacji fachowych osób wykonujących funkcje techniczne w budownictwie powszechnym (Dz.U. Nr 53, poz. 266). A zatem powszechnie znane rozwiązania konstrukcyjne i schematy techniczne to konstrukcje, instalacje i urządzenia nieskomplikowane w rozumieniu tego rozporządzenia. Na pewno nie można się zgodzić z ustalaniem zakresu tych uprawnień na podstawie obecnie obowiązujących przepisów dla uprawnień w ograniczonym zakresie.
Następny problem to używane w decyzjach pojęcie budownictwa osób fizycznych. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 18 lipca 1991 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. Nr 69, poz. 299) zlikwidowało pojęcie budownictwa osób fizycznych. Rozporządzenie to dotyczy wszystkich decyzji wydanych na podstawie ustawy – Prawo budowlane z 1974 r. podaje również dokładną instrukcję, jakim terminem w konkretnym przypadku należy to pojęcie zastąpić.
mgr inż. Andrzej Stasiorowski
przewodniczący Okręgowej Komisji Kwalifikacyjnej Warmińsko-Mazurskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa
