Odpowiada Ewa Sender, główny księgowy – zastępca dyrektora Biura Zarządu Głównego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce.
Proszę uprzejmie o prawidłową wykładnię sporządzenia rachunku zapłaty za wykonanie projektu budowlanego, ponieważ instytucje samorządowe różnie interpretują wystawiane rachunki.
Osoby, które nie prowadzą działalności gospodarczej, ale posiadają uprawnienia do projektowania obiektów budowlanych, świadczą swoje usługi (w ramach posiadanych kompetencji) na rzecz jednostek zlecających dokonanie prac projektowych najczęściej na podstawie umów o dzieło.
Umowa o dzieło jest umową cywilnoprawną uregulowaną przepisami art. 627–646 kodeksu cywilnego. Przez tę umowę przyjmujący zmówienie (zleceniobiorca – tu: osoba wykonująca projekt) zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła, a zamawiający zobowiązuje się ze swej strony do zapłaty wynagrodzenia. Wykonawca ma obowiązek wydać ukończone dzieło zamawiającemu, który zobligowany jest do jego odebrania (jeśli jest wykonane w sposób zgodny z umową), i dokonania wypłaty określonego w umowie wynagrodzenia. Wynagrodzenie przysługuje więc zleceniobiorcy za osiągnięty rezultat, a w przypadku niewykonania dzieła przysługuje tylko w przypadku, gdy przyjmujący zamówienie gotów był je wykonać, ale nie mógł tego zrobić, bo doznał przeszkody z przyczyn dotyczących zamawiającego.
Wysokość wynagrodzenia za wykonanie dzieła można określić albo w stałej kwocie (ryczałt), albo przez wskazanie podstaw do jego ustalenia (tzw. wynagrodzenie kosztorysowe). Ustalona na postawie sposobu określonego w umowie wartość wynagrodzenia płatna jest zleceniobiorcy na podstawie wystawionego przez niego rachunku. Wystawiający taki rachunek wykonawca dzieła powinien odnieść się do kilku ważnych kwestii determinujących jego treść.
Przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy o dzieło zaliczane są do przychodów z działalności wykonywanej osobiście (art. 13 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z póź. zm. – zwana dalej updof). W konsekwencji (na podstawie art. 41 ust. 1 updof) osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne lub jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują świadczeń (zapłat), jako zleceniodawcy, pobierają zaliczki na podatek dochodowy, stosując do dokonywanego świadczenia, pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów, najniższą stawkę podatkową – w 2009 r. 18%. Na wniosek wykonawcy dzieła może być obliczona i pobrana zaliczka obliczona przy zastosowaniu wyższej stawki podatkowej. Płatnikowi, który przyjmuje dzieło do realizacji, przysługują koszty uzyskania przychodów w wysokości 50% przychodu – jeżeli przedmiotem umowy są dzieła chronione prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (art. 22 ust. 9 pkt 3 updof), lub 20% w pozostałych przypadkach (art. 22 ust. 9 pkt 4 updof).
Odnośnie do określenia odpowiedniej wartości procentowej kosztów uzyskania przychodów w przypadku umowy o dzieło, która dotyczy wykonania projektów budowlanych, należałoby postawić pytanie, czy projekt budowlany można uznać za przedmiot prawa autorskiego. Obecnie obowiązująca ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (z dnia 4 lutego 1994 r. – Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) nie rozstrzyga szczegółowo kwestii uznawania za utwory chronione prawami autorskimi prac projektowych (ogółem), jednak szczegółowo wskazuje projekty architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne jako dzieła chronione prawem autorskim – art. 1 ust. 2 pkt 6 ww. ustawy. Aczkolwiek użyty w konstrukcji przytaczanego artykułu zwrot „w szczególności” wskazuje na otwarty charakter wyliczenia rodzajowych kategorii utworów oraz na potencjalną możliwość dopuszczenia do tego katalogu innych niewymienionych tam prac, jeśli tylko zasadne jest stwierdzenie, iż stanowią one ustalony w jakiejkolwiek postaci przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze – art. 1 ust. 1 wspomnianej ustawy. Pogląd ten potwierdził niejednokrotnie Sąd Najwyższy, m.in. w wyroku z dnia 30 czerwca 2005 r. (sygn. akt IV CK 763/04), zgodnie z którym: okoliczności, że tzw. dzieła techniczne są rezultatem uzyskiwanym w ramach stałej działalności autora, nie wyklucza ich z kręgu utworów w rozumieniu (…) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Kolejną sprawą kształtującą treść rachunku do umowy o dzieło jest określenie kwestii, czy umowa o dzieło rodzi obowiązek ubezpieczeń społecznych. W omawianym przypadku (gdy umowa o dzieło nie jest zawarta z własnym pracodawcą) jednoznaczne jest stwierdzenie, że umowy takie nie podlegają składkowaniu ubezpieczeniami społecznymi (umowa o dzieło nie jest wymieniona w katalogu zawartym w art. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.), ponadto w świetle przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 210, poz. 2135 ze zm.) nie stanowi ona tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego.
Reasumując, istotą wystawionego przez zleceniobiorcę rachunku do umowy o dzieło, na podstawie którego następuje wypłata wynagrodzenia, jest sprostanie obowiązkom podatkowym, gdyż pobraną (wskazaną w rachunku) zaliczkę płatnik (tj. zleceniodawca) zobowiązany jest przekazać na rachunek urzędu skarbowego − właściwego według siedziby, miejsca zamieszkania lub prowadzenia działalności – płatnika, w terminie do 20 dnia następnego miesiąca za miesiąc, w którym została ona pobrana. Obowiązkiem płatnika jest także przesłanie do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika oraz podatnikowi imiennej informacji o wysokości dochodu oraz o pobranych zaliczkach (PIT-11).
Nie istnieje jeden standardowy, konkretny wzór rachunku do umowy o dzieło, aczkolwiek minimalną treść rachunku potwierdzającego wykonanie usługi definiuje paragraf 14 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz.U. z 2005 r. Nr 165, poz. 1373). Praktyka wskazuje również na istotne elementy, które taki rachunek powinien zawierać, aby zabezpieczać interesy każdej ze stron umowy:
– dokładne określenie stron umowy (nazwa, adres, NIP) oraz wskazanie na numer, przedmiot, datę zawartej wcześniej umowy (w tym także tej wynikającej z umowy kwotę wynagrodzenia brutto);
– datę i miejsce wystawienia, a także numer kolejny rachunku;
– opatrzone podpisem zamawiającego stwierdzenie, że dzieło zostało wykonane zgodnie z warunkami zawartej umowy;
– rachunek właściwy, czyli arytmetyczne obliczenie wynagrodzenia netto (w tym jego wskazanie słowne);
– miejsce na podpisy ze strony zamawiającego osoby zatwierdzającej rachunek;
– pokwitowanie (podpis) zleceniobiorcy dotyczące m.in. odbioru wyliczonej uprzednio kwoty netto.
Wykonawca dzieła powinien dostarczyć (oprócz swego imienia i nazwiska) następujące dane: nazwisko rodowe, obywatelstwo, PESEL, datę i miejsce urodzenia, serię i numer dowodu tożsamości, adres zamieszkania, nazwę i adres urzędu skarbowego, pod który podlega, a także numer rachunku bankowego (nazwa banku), jeżeli zapłata ma być zrealizowana bezgotówkowo. Informacje takie zawarte są na tzw. oświadczeniu podatkowym, które jest składane zleceniodawcy.
Wiele jednostek posiada gotowe wzory takich rachunków, które przedstawiane są do akceptacji i podpisu osobom wykonującym dzieło, są one traktowane, jakby były wystawiane przez zleceniobiorców.
Zobacz też wzory: umowy o dzieło, rachunku do niej oraz informacji podatkowej.
