Minimum wymagań, jakie należy spełnić w zakresie bezpieczeństwa pracy podczas transportu i podawania mieszanki betonowej, znalazło się w opublikowanym w 2019 r. Standardzie BHP 14.8.
Praktyka podmiotowo dzieli budownictwo na wiodący sektor wykonawców obiektów oraz sektor producentów i dostarczycieli materiałów budowlanych, traktując je w rozliczeniu jako osobne linie biznesowe. A czy jest jakieś ogniwo, które je łączy, poza oczywistą relacją handlową: dostawca komponentu – odbiorca komponentu?
Fot. stock.adobe / Kara
Sojusz na rzecz bezpieczeństwa w wykonawstwie
Duże przedsiębiorstwa budowlane – zajmujące najczęściej pozycje generalnych wykonawców inwestycji rządowych, samorządowych czy też podejmujące się realizacji innych, prestiżowych obiektów – przed 10 laty zawiązały „Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie”. Postanowiły nie konkurować w obszarze BHP wręcz przeciwnie, podjąć wspólnie działania, by bezpieczeństwo pracy doskonalić.
Poddano analizie wszystkie stanowiska robocze, począwszy od pomocnika budowlanego, przez wykwalifikowanych murarzy, cieśli-dekarzy, zbrojarzy-betoniarzy, monterów instalacji, brygadzistów, a na maszyniście żurawia skończywszy. Określono poziomy ryzyka wypadku oraz sposoby jego minimalizacji. Z bagażem własnych doświadczeń sygnatariusze „Porozumienia…” przystąpili do ujednolicenia nie tylko strategii dalekosiężnej, ale przede wszystkim pojedynczych rozwiązań BHP wnosząc te najbardziej skuteczne wprost do rejestru pożądanych lub wymaganych praktyk, m.in. obowiązkowe specjalne ubranie robocze z doszywkami dla narzędzi, hełm, okulary ochronne, rękawice, specjalne obuwie z wkładkami zapobiegającymi przebiciu i podeszwą antypoślizgową, maski wychwytujące cząstki kurzu w strefie zapylenia, ochronniki słuchu. W zależności od rodzaju i stopnia zagrożenia poszczególnym stanowiskom pracy przypisano nakazy bezwzględnego stosowania środków zaradczych (np. tymczasowe bariery zabezpieczające wzdłuż piętra rusztowań czy krawędzi kondygnacji, osobista uprząż podczas prac na dużej wysokości, asekuracja podczas pracy w ciemnych, zamkniętych pomieszczeniach o małych gabarytach).
Tak więc na place budowy wprowadzono kompleksowe systemy ochrony, pozwalające ograniczać lub eliminować zagrożenia, ryzykowne zachowania i nawyki. Regulacje i procedury w tym zakresie zaczęły obowiązywać nie tylko własnych pracowników, ale także zatrudnionych podwykonawców. Egzekucją zajęli się etatowi inspektorzy BHR wchodzący w skład kierownictwa budowy.
Ale rodzi się pytanie, co z dostawcami materiałów, zaopatrującymi plac budowy? Jedni pojawiają się tu sporadycznie, inni częściej. Jak ich traktować? Czego od nich wymagać?
Bezpieczeństwo pracy w branży betonu towarowego
Dzięki pełnej mechanizacji i automatyzacji zarobu betonu z komputerowym sterowaniem zamkniętego procesu technologicznego oraz gospodarki surowcami w obrębie wytwórni, również dzięki transportowaniu masy betonowej specjalistycznymi ciężarówkami i mobilnymi pompami, podającymi plastyczną lub ciekłą mieszankę na deskowanie na placu budowy – bezpośredni dostęp do ruchomych części maszyn i wytwarzanego produktu jest dalece ograniczony i pod pełną kontrolą.
Sam beton ma rodowód mineralny. Pod względem chemicznym jest więc neutralny dla środowiska. Nie zagraża ani powierzchni ziemi, ani kopalinom, ani wodzie, atmosferze, światu roślin czy zwierząt, nie wywiera też presji na naturę przez zanieczyszczenia stałe, ciekłe, lotne czy emisje o charakterze energetycznym. Pozostałości po domieszkach chemicznych – dozowanych w ilości zaledwie do 5% masy cementu, po to by zmodyfikować konsystencję, przyspieszyć lub opóźnić twardnienie, uodpornić na działanie mrozu lub inną agresję środowiskową – są w całości wiązane przez matrycę cementową. W myśl europejskiego rozporządzenia REACH zarób betonu zaliczany jest do kategorii „preparat” (wg definicji: mieszanina lub roztwór składający się z dwóch lub większej liczby substancji) z kodem R36/37/38, co wskazuje na właściwości lekko drażniące w przypadku zetknięcia ze śluzówką, rogówką oka lub z naskórkiem. I mimo że ta niedogodność zanika w miarę zaawansowania procesu hydratacji cementu, tzn. już po kilku godzinach, to producent betonu jest zobowiązany do rejestracji produktu w Europejskiej Agencji Chemikaliów – wprost lub za pośrednictwem jej polskiego przedstawicielstwa, a w karcie charakterystyki wyrobu musi uprzedzić odbiorcę betonu o możliwości podrażnienia.
Statystyka mówi wyraźnie, że wypadki z udziałem pracowników na terenie wytwórni, skutkujące zazwyczaj drobnymi urazami czy kontuzją, występują rzadziej aniżeli w fazie wywozu na zewnątrz i zabudowy betonu w deskowania. Tu też o wiele częściej odnotowuje się zdarzenia z cięższymi następstwami.
Świadomy tych realiów zarząd Stowarzyszenia Producentów Betonu Towarowego (SPBT) postanowił skoncentrować siły i środki na profilaktyce. Powołano Grupę Projektową SPBT ds. BHP do której firmy członkowskie oddelegowały swoich najlepszych specjalistów. Za priorytet uznano potrzebę uporządkowania zasad bezpieczeństwa właśnie w fazie transportu technologicznego. Przyjęto, że regulacja powinna m.in. pokrywać się z oczekiwaniami wykonawców budowlanych.
Transport i podawanie mieszanki betonowej. Wspólnota celu w pracy nad Standardem BHP 14.8
W listopadzie 2017 r. Stowarzyszenie zawarło w sojusz z „Porozumieniem dla Bezpieczeństwa w Budownictwie”. Już w lipcu 2018 r. opublikowano wspólnie wypracowany Standard BHP 14.8: Maszyny do transportu i podawania betonu – wymagania minimalne, poświęcony bezpośrednio kierowcom/operatorom betonowozów i mobilnych pomp mieszanki betonowej. Oprócz zwięzłego sformułowania wymogów i nakazów dla osób (m.in. środki ochrony indywidualnej, wymagany zestaw dokumentów uprawniających) oraz zwrócenia uwagi na elementy wyposażenia samochodów ciężarowych – istotne dla bezpieczeństwa – konspekt wzbogacony jest licznymi, czytelnymi ilustracjami, dodatkowo wyjaśniającymi istotę profilaktyki. Tam też sformułowano wymagania pod adresem budowy, np. stabilna trasa dojazdu do miejsca rozładunku, minimalna powierzchnia dla rozstawienia podpór pompy.
Wiadomo powszechnie, że przedsiębiorcy zatrudniają coraz więcej pracowników zza wschodniej granicy. Dlatego Standard BHP 14.8 w formie 5-stronicowej ulotki wydrukowany został także w języku rosyjskim i ukraińskim. Obecnie druk ten kolportowany jest zarówno wśród członków SPBT, jak i kierownictwa budów, realizowanych przez sygnatariuszy „Porozumienia…”. Standard BHP 14.8 jest dostępny na:
Zobacz też:
Znak SPBT „Dobry Transport”
W ślad za opublikowaniem Standardu BHP 14.8 opracowany został „Regulamin przyznawania znaku SPBT – „Dobry Transport” dla potrzeb wyodrębnienia kampanii pod tą samą nazwą – z dotychczas prowadzonej – 16-letniej kampanii „Dobry Beton”. Za wyodrębnieniem przemawiało też stopniowe przejmowanie troski o jakość betonu przez certyfikację zakładowej kontroli produkcji, w przyszłości (co jest planowane) obligatoryjną z mocy rozporządzenia właściwego ministra.
Regulamin przewiduje, że zainteresowany wyróżnieniem, zanim zgłosi akcesję, dokona najpierw samooceny, autokontroli własnych środków transportu pod względem BHP, po czym przedstawi ich wykaz, podając m.in. typ nadbudowy, markę i typ podwozia, nr rejestracyjny wozu, rok budowy. Następnie SPBT deleguje tam niezależnych audytorów, zlecając weryfikację wyników kontroli wewnątrzzakładowej na określonej liczbie jednostek transportowych wnioskodawcy, zgromadzonej na terenie jego parku ciężarówek.
W listopadzie 2019 r. uruchomiono pierwszy nabór do konkursu. Zgłoszono 153 betonomieszarki oraz 53 mobilne pompy mieszanki betonowej, zabudowane na podwoziu ciężarowym. Audyt obejmował 20 losowo wybranych jednostek transportowych (pojazdów) łącznie z ich obsługą w dziewięciu lokalizacjach. Po wstępnej analizie wyników, dokonanej przez Grupę Projektową SPBT ds. BHP, dokumentacja poaudytowa trafiła na forum honorowego Komitetu Doradczego (przedstawiciele profesury, samorządów inżynierskich budownictwa – w tym PIIB, zarządu dużych przedsiębiorstw wykonawstwa budowlanego, centrali krajowego związku przemysłu motoryzacyjnego), a w końcu – pod ostateczne rozstrzygnięcie zarządu SPBT W ramach I edycji wszyscy pretendujący uzyskali wyróżnienie „Dobry Transport” – po wyeliminowaniu niewielkich usterek, niedociągnięć formalnych, drobnych zaniedbań. To zrozumiałe, gdyż na pierwszy rzut wnioskodawcy wystawili swój najlepszy sprzęt transportowy i kompetentny personel. Emblematem „Dobry Transport” oznaczonych jest dziś ok. 5% krajowej floty wykorzystywanej do dowozu świeżego betonu i/lub przystosowanej do podawania betonu układanego w deskowaniu.
Uroczystemu wręczeniu certyfikatów i winiety znaku „Dobry Transport” (z przytoczeniem numeru rejestracyjnego pojazdu i daty ważności wyróżnienia), które miało zamknąć tegoroczną edycję kampanii, przeszkodziła pandemia koronawirusa.
Standard BHP 14.8 i znak SPBT „Dobry Transport”. Podsumowanie
Standard BHP 14.8 i znak SPBT „Dobry Transport” to w zamyśle wyższy, zintegrowany poziom ochrony pracowników przed zagrożeniami. To odpowiedź branży betonu towarowego na oczekiwanie wykonawców odnośnie do bezpieczeństwa osób oraz bezpieczeństwa ruchu betonowozów lub mobilnych pomp na placu budowy. Współpraca SPBT z „Porozumieniem.” będzie nadal kontynuowana i rozwijana, gdyż inicjatywę wspomaga silna wspólnota interesu.
Odznaczenie „Dobry Transport” ma mieć również swoje przełożenie praktyczne. Uzgodniono z „Porozumieniem.”, że w przyszłości dostawa ekspediowana z wytwórni betonu towarowego z certyfikatem „Dobry Transport” miałaby wolny wjazd, zielone światło otwarcia bramy na plac prestiżowej budowy w celu rozładunku, bez dodatkowych kontroli technicznych, szkoleń, instruktażu czy sprawdzania kompetencji z zakresu BHP – tak jak to często ma miejsce dotychczas.
Zarząd SPBT liczy na rozpowszechnienie, popularyzację znaku „Dobry Transport” wśród szerszego grona dysponentów wozów do transportu mieszanki betonowej czy wozów wyposażonych w urządzenia pompujące ją w szalunki. Służyć ma temu kontynuacja kampanii „Dobry Transport” w kolejnych latach.
dr inż. Zdzisław B. Kohutek, kohutek@spbt.pl
Stowarzyszenie Producentów Betonu Towarowego w Polsce
