Okapy balkonów i tarasów – błędy wykonawcze

Korozja to najczęstszy objaw destrukcji obróbek blacharskich, ale mogą się też pojawić problemy z odspajającymi się płytkami okapu lub wręcz z destrukcją tego fragmentu płyty. Niekiedy pierwszym objawem niepokojących zjawisk mogą być np. wykwity (fot. 5*).

Fot. 5. Skutki nieszczelności w strefie okapu

Ich przyczyna nie musi leżeć w samej obróbce blacharskiej, aczkolwiek w pewnych sytuacjach może to być głównym powodem tego zjawiska. Na zawilgocenie i destrukcję strefy okapu wpływ ma także sposób jej wykonania.

Na fot. 6 pokazano wyjątkowo niekorzystny sposób ułożenia płytek, montażu obróbki oraz skutki. Zapewnienie pełnego podparcia spodu płytki jest w takim przypadku może nie niemożliwe, ale wyjątkowo trudne i wymagające bardzo dużej staranności. Tych problemów (tzn. samej korozji oraz sposobu wykonania okapu) nie można jednak rozpatrywać osobno.

Fot. 6. Wyjątkowo niekorzystny sposób wykonania czoła połaci (fot. 6c – Renoplast)

Okapy balkonów – przykład nieprawidłowego montażu płytek

Diagnozowany balkon miał wymiary 5,40 x 2,42 m, warstwę użytkową stanowiły płytki ceramiczne o wymiarach 29,7 x 29,7 cm, szerokość spoiny wynosiła 4 mm. Odkrywkę wykonano w narożniku (fot. 7).

Fot. 7. Odkrywka w balkonie, okap wykonano w sposób analogiczny do pokazanego na fot. 5 b, c
(należy rozpatrywać łącznie z fot. 8 i 9, opis w tekście)

Stwierdzono obecność rozwarstwiającej się warstwy mokrego kleju. Zarówno sama warstwa kleju, jak i podłoże pod klejem było mokre. Nie stwierdzono obecności izolacji podpłytkowej ani taśmy wklejonej na krawędzi okapu. Oględziny zdjętej płytki okapu czoła balkonu wykazały zaawansowane procesy destrukcyjne w zaprawie klejowej (fot. 8).

Fot. 8. Zaawansowane procesy destrukcyjne w zaprawie klejowej pionowej płytki czoła balkonu (należy rozpatrywać łącznie z fot. 7 i 9, opis w tekście)

Wartość współczynnika pH na powierzchni tej płytki wynosiła pomiędzy 6 a 7. Wskazuje to na obecność w tym miejscu żywic polimerowych. Natomiast zdjęta przyległa płytka okapu boku balkonu wykazywała pH na poziomie 13 (fot. 9).

Fot. 9. Płytka zdjęta z pionowej części boku balkonu; zupełnie inna wartość pH wskazuje na znacznie mniejszą intensywność procesów destrukcyjnych (należy rozpatrywać łącznie z fot. 7 i 8, opis w tekście)

Pod płytką stwierdzono obecność mocnego jastrychu o grubości rzędu 5-5,5 cm. Pod jastrychem znajdowała się warstwa folii z tworzywa sztucznego, jastrych był zbrojony siatką ułożoną na folii. Sam jastrych był w przekroju mokry (wilgotność masowa powyżej 12%), jego pH wynosiło ok. 13, co wskazuje na brak zaawansowanych procesów korozyjnych. Pod folią stwierdzono obecność wykonanej z papy izolacji międzywarstwowej, która była zgrzana do próbki blacharskiej okapu balkonu.

Zobacz też:

• Kompleksowość prac hydroizolacyjnych na tarasach i balkonach – cz. I
• Kompleksowość prac hydroizolacyjnych na tarasach i balkonach – cz. II

Przyczyną wykwitów na obróbkach są przede wszystkim błędy w wykonaniu strefy okapowej. Pierwszy i podstawowy błąd to brak izolacji podpłytkowej, która z części poziomej połaci, przy takim kształcie tej strefy, powinna być za pomocą taśm wywinięta na część pionową okapu i połączona z istniejącą obróbką blacharską zamocowaną w płaszczyźnie izolacji z papy. Druga przyczyna to wyjątkowo niekorzystne rozwiązanie strefy okapowej.

W tej części na skutek termicznego oddziaływania (roczny gradient temperatury 100^oC, szokowa zmiana temperatury np. podczas burzy rzędu 50^oC) dochodzi do koncentracji naprężeń i ruchów termicznych, czego skutkiem jest uszkodzenie spoin i wykruszanie się zaprawy spoinującej. To z kolei otwiera wodzie opadowej, przy braku izolacji podpłytkowej i obróbek w płaszczyźnie płytek, bezpośrednią drogę do wnikania w podłoże (jastrych dociskowy, klej). Rezultatem są wykwity na obróbkach blacharskich. Woda wypłukuje zarówno znajdujące się w kleju polimery (świadczy o tym badanie pH-metrem pokazane na fot. 8 – wartość pH rzędu 6-7 wskazuje na obecność żywic polimerowych, pH podkładu cementowego powinno wynosić 13-14), jak i rozpuszczalne związki matrycy cementowej, głównie węglan wapnia.

Należy podkreślić, że jest to wybitnie niekorzystny wariant wykonania okapu i w zasadzie nie powinien być stosowany (problem rozwiązałaby obróbka w płaszczyźnie płytek połaci). Zwykle kolejnym etapem procesów destrukcyjnych jest odspajanie się płytek czoła okapu.

Jeżeli balkon byłby ocieplony z obu stron (co znacznie komplikuje układ warstw), to przecieki w obszarze okapu zazwyczaj doprowadzają do zawilgocenia spodu termoizolacji płyt balkonowych, co oprócz ewidentnych mankamentów wizualnych prowadzi do przyspieszonej destrukcji konstrukcji.

Fot. stock.adobe / Kara

Okapy tarasów – przykłady błędów wykonawczych

Dla tarasów sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej. Obecne wymogi dotyczące izolacji ciepłochronnej wymagają stosowania warstw termoizolacyjnych o grubości dwudziestu i więcej centymetrów zarówno na połaci tarasu, jak i ścianie pod tarasem. Obciążenie użytkowe tarasu oraz ciężar warstw użytkowych to ponad 6 kN/m² i to obciążenie jest przekazywane na termoizolację. Dlatego na termoizolację połaci należy stosować styropian min. klasy EPS 200, a najlepszym rozwiązaniem (i to z kilku przyczyn) jest polistyren ekstrudowany (XPS). Na ścianie stosowany jest styropian klasy min. EPS 70. W przypadku zbyt małej odporności mechanicznej termoizolacji połaci tarasu dochodzi do jej ściśnięcia, co może skutkować nawet spękaniem jastrychu dociskowego. Ale krawędź okapu tarasu wysunięta jest poza lico konstrukcyjnej części ściany o grubość termoizolacji ściany. Jastrych dociskowy znajdujący się na tym pasie jest czymś w rodzaju wspornika leżącego na termoizolacji poziomej, dla której podłożem jest paroizolacja i warstwa spadkowa. W pasie okapu podłożem dla niej jest jednak pas termoizolacji ściany, czyli materiał o zupełnie innych parametrach. A zatem krawędź jastrychu dociskowego okapu w rzeczywistości leży nie na podłożu cementowym, lecz ściśliwym, co przy obciążeniu jego powierzchni skutkuje powstawaniem naprężeń rozciągających w jego wierzchniej warstwie. Z tego powodu pierwsza warstwa płyt ocieplenia ściany powinna być wykonana z materiału przynajmniej tej samej klasy co termoizolacja połaci (optymalnym rozwiązaniem byłoby zastosowanie płyt z polistyrenu ekstrudowanego – XPS). Pokazuje to rys. 2.

Rys. 2. Poprawny układ termoizolacji strefy okapu: 1 – strop, 2 – ściana, 3 – styropian fasadowy, 4, 4* – styropian klasy EPS 200 lub wyższej lub polistyren ekstrudowany (XPS), 5 – jastrych dociskowy (rys. autora)

Inny skutek mają przecieki w opisywanej strefie. W zależności od miejsca wnikania wody (co jest bezpośrednią pochodną błędów w uszczelnieniu tej strefy) problemy mogą się pojawić zarówno na zewnątrz (fot. 10), jak i wewnątrz.

Fot. 10. Problemy ze szczelnością w strefie okapu mogą mieć znacznie dalej idące skutki

Zawilgocenie strefy styku stropu i ściany skutkuje powstaniem mostka termicznego i ryzykiem rozwoju grzybów pleśniowych w tym obszarze.

W płaszczyźnie izolacji podpłytkowej można zatem stosować jedynie systemowe profile, które:

• są odporne na procesy chemiczne i elektrochemiczne, na jakie narażone są obróbki krawędziowe pojawiające się trakcie ekspozycji materiałów w określonych warunkach;
• są odporne na korozję, warunki atmosferyczne oraz długotrwałe oddziaływanie promieniowania UV;
• są odpowiednio sztywne, tak aby ewentualne dopuszczalne nierówności podłoża nie doprowadziły do deformacji samego profilu i/lub uszkodzenia okładziny;
• zapewniają szczelność zespolenia z hydroizolacją, także na tarasach/balkonach o zaokrąglonych lub nieregularnych kształtach (jeżeli występują);
• pozwalają na wykonanie narożników, dylatacji itp. elementów;
• pozwalają na montaż orynnowania (systemowego lub montowanego oddzielnie).

Doświadczenie pokazuje, że pod względem antykorozyjnym sprawdzają się profile aluminiowe malowane powłokami proszkowymi. Są to termoutwardzalne substancje na bazie polimerów, mające w swoim składzie żywice epoksydowe lub poliestrowe, pigmenty, wypełniacze i dodatki uszlachetniające. W celu zapewnienia bardzo dobrej jakości i trwałości powłok proszkowych na wyrobach przeznaczonych do stosowania w budownictwie zostały opracowane, przez działające w Szwajcarii Stowarzyszenie Firm Wykonujących Obróbkę Powierzchni Aluminium, wymagania techniczne znaku jakości QUALICOAT dla farb, lakierów i powłok proszkowych na aluminium. Dotyczą one przygotowania powierzchni aluminium, wykonania powłoki konwersyjnej i nawierzchniowej powłoki proszkowej (fot. 11) oraz badania i oceny właściwości powłok.

Fot. 11. Profil w kolejnych etapach zabezpieczenia antykorozyjnego (od góry): profil surowy, pokryty warstwą konwersyjną, pokryty powłoką poliestrową (fot. Renoplast)

Są to m.in. badania grubości powłoki; przyczepności na sucho i na mokro; badanie twardości; próba tłoczności; próba zginania; próba udarności; próba odporności na wilgotną atmosferę zawierającą dwutlenek siarki; próba odporności na działanie kwaśnej mgły solnej; test starzenia przyspieszanego; próba odporności na działanie zaprawy cementowej czy test odporności na naturalne wpływy atmosferyczne [7].

Drugi problem do rozwiązania to odpowiedni sposób montażu. Proszę zwrócić uwagę, że profile przeznaczone są albo układowi z powierzchniowym odprowadzeniem wody (warstwa użytkowa z płytek), albo wariantowi drenażowemu. Dlatego ważne jest dopasowanie systemowego profilu do rodzaju warstwy użytkowej, dodatkowe kształtki (narożne, dylatacyjne, odbojniki, haki i rynny) oraz możliwość wariantowania rozwiązania okapu. Także kształt i faktura powierzchni ułatwiają poprawne uszczelnienie tego newralgicznego elementu. Nie bez znaczenia jest również bardzo estetyczny wygląd profilu i samego okapu. Profile dedykowane okładzinom ceramicznym wymagają wykonania uskoku w podłożu w miejscu montażu (służy do tego specjalny szablon, który zapewnia odpowiednią głębokość i szerokość uskoku). Pozwala to na zachowanie jednolitego spadku na całej połaci. Samo uszczelnienie realizowane jest przez zastosowanie taśmy uszczelniającej wtopionej w izolację podpłytkową.

Brak kontrspadku i „progu” w miejscu montażu profilu jest szczególnie istotny dla układu drenażowego. Profile pozwalają na zastosowanie izolacji rolowych bitumicznych (te potrafią mieć grubość nawet 8-9 mm) i z tworzyw sztucznych jak również bezspoinowych i różnego rodzaju warstwy użytkowej. Dlatego tak istotne jest poprawne dobranie i obsadzenie profilu. Otwory odpływowe nie mogą zostać zasłonięte przez hydroizolację. Należy mieć na względzie również ewentualną obecność zanieczyszczeń. Mogą one utrudniać usunięcie wody z połaci, a w skrajnym przypadku wręcz spowodować utworzenie się zatoru wodnego. Dlatego w tego typu wariantach dobrze jest, gdy profil okapowy ma „awaryjne odprowadzenie wody”. O tym, że jest ono potrzebne, świadczą fot. 12-14.

Fot. 12–14. Zanieczyszczenia mogą utrudniać usunięcie wody z połaci, dlatego profil okapowy powinien mieć „awaryjne odprowadzenie wody” (fot. Renoplast)

Przykładowy sposób montażu profili pokazano na rys. 3-5.

Rys. 3 12 Montaż i uszczelnienie prefabrykowanego profilu okapowego przeznaczonego dla tarasów z uszczelnieniem zespolonym z rynną odprowadzającą wodę z połaci. Dodatkowo zabezpiecza krawędź płytki przed uszkodzeniem mechanicznym: 1 – okładzina ceramiczna,
2 – klej do okładzin ceramicznych, 3 – izolacja podpłytkowa, 4 – taśma uszczelniająca,
5 – systemowy profil okapowy, 6 – otwór odprowadzający wilgoć, 7 – elastyczna masa dylatacyjna, 8 – sznur dylatacyjny, 9 – rynna, 10 – jastrych dociskowy, 11 – izolacja międzywarstwowa (np. samoprzylepna membrana bitumiczna) lub warstwa rozdzielająca (np. folia PE), 12 – termoizolacja Sposób obsadzenia i uszczelnienia profilu okapowego (5) zależy od rodzaju materiału wodochronnego (3). (rys. Renoplast)

Rys. 4. Montaż i uszczelnienie prefabrykowanego profilu okapowego przeznaczonego dla balkonów/tarasów z drenażowym odprowadzeniem wody i warstwą użytkową z płyt ułożonych na kruszywie: 1 – płyty kamienne/betonowe, 2 – płukane, mrozoodporne kruszywo, 3 – mata drenażowa, 4 – powłoka wodochronna, 5 – systemowy profil okapowy, 6 – otwór odprowadzający wodę, 7 – rynna, 8 – elastyczna masa uszczelniająca, 9 – jastrych dociskowy, 10 – izolacja międzywarstwowa, 11 – termoizolacja Sposób obsadzenia i uszczelnienia profilu okapowego (5) zależy od rodzaju materiału wodochronnego (4). (rys. Renoplast)

Rys. 5. Montaż i uszczelnienie prefabrykowanego profilu okapowego przeznaczonego dla balkonów/tarasów z drenażowym odprowadzeniem wody i warstwą użytkową z płyt ułożonych na podstawkach dystansowych: 1 – płyty kamienne/betonowe, 2 – podkładka dystansowa z możliwością regulowania wysokości, 3 – powłoka wodochronna, 4 – systemowy profil okapowy, 5 – otwór przelewowy, 6 – otwór odprowadzający wodę, 7 – jastrych dociskowy, 8 – izolacja międzywarstwowa, 9 – termoizolacja Sposób obsadzenia i uszczelnienia profilu okapowego (4) zależy od rodzaju materiału wodochronnego (3). (rys. Renoplast)

*Numeracja ilustracji i przykładów jest kontynuacją z artykułu >>> Obróbki blacharskie balkonów i tarasów – główne problemy