Rynek systemów stropowych w Polsce w latach 2015-2016 – analiza ogólna wybranych rozwiązań

Zadania i wymagania, jakie odbiorcy stawiają przed systemami stropowymi, wskazują, że wybór systemu wiąże się nie tylko z jego funkcją czysto konstrukcyjną, którą nazwać możemy ogólnobudowlaną, ale również z zaspokajaniem różnych innych potrzeb klientów rynku budowlanego.

W związku z powyższym stropy będą stanowić materiał badawczy nie tylko dla specjalistów z zakresu budownictwa, lecz także ekonomistów, czego przykładem jest badanie przeprowadzone przez Wydział Ekonomiczny Wielkopolskiej Wyższej Szkoły Społeczno-Ekonomicznej dotyczące wybranych aspektów rynku rozwiązań stropowych w Polsce. W niniejszym artykule zaprezentowane zostaną wybrane elementy wyników badań wraz z ich analizą^[1].

Fot. Konbet Poznań

Przegląd rozwiązań stropowych

Autorzy licznych opracowań z zakresu budownictwa ogólnego oraz szeroko pojętych konstrukcji budowlanych przytaczają różnie sformułowane definicje stropów, jakkolwiek ich elementami składowymi będą m.in. takie słowa klucze, jak: przegroda, element konstrukcyjny, kondygnacje. Dlatego przyjąć należy, że strop to przegroda, stanowiąca poziomy element konstrukcyjny budynku, dzięki któremu oddzielone są jego poszczególne kondygnacje. Każdy strop składa się z wielu elementów wzajemnie ze sobą powiązanych, których sposób połączenia będzie zależny od przyjętej technologii oraz rodzaju użytych materiałów. Stąd w rynkowej nomenklaturze budowlanej pojawił się termin „system stropowy”, którym obecnie posługuje się wielu zarówno lokalnych, jak i ogólnopolskich producentów prefabrykatów betonowych. Według [3] oraz [2] systemy stropowe muszą spełniać stawiane przez normy wymagania w zakresie nośności (wytrzymałości), sztywności, izolacyjności cieplnej, izolacyjności akustycznej, trwałości, ognioodporności. Ponadto w zakresie ekonomicznym z punktu widzenia inwestora systemy stropowe powinny się charakteryzować nie tyle najniższym kosztem, ile optymalną relacją między ceną, jakością wykonania oraz parametrami użytkowymi.

Jeżeli przez rodzaj stropu rozumieć będziemy rodzaj konstrukcji nośnej, to jak podają [4], rozróżnia się kryteria ich podziału ze względu na:

– rodzaj materiału konstrukcyjnego: drewniane, stalowe, stalowo-betonowe, stalowo-ceramiczne, żelbetowe, żelbetowo-ceramiczne, z betonu sprężonego;

– położenie w budynku: nadpiwniczne, międzypiętrowe, poddasza lub stropodachy;

– rodzaj konstrukcji: belkowe, na belkach, płytowe, płytowo-żebrowe, gęstożebrowe, rusztowe, kasetonowe, grzybkowe, prefabrykowane, monolityczno-prefabrykowane;

– ognioodporność: palne, niepalne.

Obecnie rynek producentów materiałów budowlanych skierowanych do budownictwa mieszkaniowego nie oferuje zbyt wielu innowacyjnych rozwiązań z zakresu żelbetowych systemów stropowych. Dynamika rynku jest niewielka i została na wiele lat opisana przez S. Pyraka w „Nowym poradniku majstra budowlanego”, gdzie czytamy: W obiektach małych, takich jak domy jednorodzinne, zazwyczaj ważne jest zapewnienie możliwości wykonania stropów bez użycia ciężkich dźwigów, co wymaga stosowania stropów wykonanych na miejscu wbudowania lub stropów z elementów prefabrykowanych, które można montować ręcznie. Dlatego do stosowania w tego rodzaju obiektach można zalecić stropy gęstożebrowe, zwłaszcza niewymagające wykonania deskowań, np. stropy zespolone ceramiczno-żelbetowe. Elementy prefabrykowane (belki i pustaki) tego rodzaju stropów są produkowane w wielu wytwórniach w kraju.

Rys. 1 Charakterystyka respondentów ankiety dotyczącej systemów stropowych (opracowanie własne)

Analizując przytoczony fragment tekstu, można dojść do wniosku, że rynek zachowuje się statycznie, co pod wieloma względami rzeczywiście ma miejsce od wielu lat i jest efektem skali, tzn. dużej liczby stosunkowo małych wytwórców. Wzmożona konkurencja wśród wielu drobnych producentów oferujących głównie stropy gęstożebrowe (wytwórców belek i pustaków stropowych) przejawia się przede wszystkim w wojnach cenowych, które siłą rzeczy odbijają się na parametrach jakościowych, a nierzadko technicznych oferowanych przez nich wyrobów. Taka sytuacja sprawia, że Polska jest jedynym w Europie krajem o tak dużej popularności stropów gęstożebrowych, stosunkowo rzadko stosowanych w krajach zachodnich ze względu na wysokie koszty pracy oraz niskie parametry techniczno-użytkowe. Nakłady na badania i rozwój produktów w gronie często rodzinnych betoniarni w zasadzie nie występują, oprócz odtwórczego naśladownictwa dość rzadko mamy do czynienia z innowacjami, które w sposób istotny mogłyby zmienić rynkową ofertę. Niemniej jednak i tu zdarzają się wyjątki, są rozwiązania, które wpisują się w najnowsze trendy budownictwa na świecie, a ich popularność systematycznie wzrasta. Jednak bez współpracy ze środowiskami inżynierów praktyków oraz ośrodkami akademickimi propagowanie najnowszych technologii w zakresie systemów stropowych postępować będzie w wolnym tempie. Istnieje potrzeba dialogu między poszczególnymi uczestnikami rynku, m.in. inwestorami, konstruktorami, architektami, dystrybutorami i wykonawcami – stąd próba podjęcia takiego dialogu, której rezultatem jest niniejszy projekt badawczy.

Wybór odpowiedniego stropu jest ważną decyzją, wiąże się bowiem z przewidywaną wielkością inwestycji w chwili obecnej oraz parametrami odgrywającymi ważną rolę w jego późniejszym użytkowaniu. Dzięki dobrej decyzji inwestor może zaoszczędzić nie tylko pieniądze i czas w czasie budowy, ale też energię zużywaną podczas eksploatacji domu oraz komfort użytkowania.

Należy podkreślić, że w przypadku budownictwa mieszkaniowego inwestor może zasugerować projektantowi rozwiązanie dla niego najbardziej odpowiednie. W obiektach małych, takich jak domy jednorodzinne, ważne jest zapewnienie możliwości wykonania stropu bez użycia ciężkiego dźwigu. Dobrym pomysłem może się okazać zastosowanie elementów prefabrykowanych, które da się zamontować przy użyciu lekkich dźwigów typu HDS, w które wyposażone są samochody ciężarowe, jakimi powszechnie dysponują podmioty obecne na rynku budowlanym. Podobnych kryteriów jest wiele, a ich szczegółowa analiza powinna być w centrum zainteresowania całej branży.

Wybrane wyniki badań i ich analiza

Prezentowane badanie zostało przeprowadzone w ramach autorskiego projektu „Polski rynek systemów stropowych” od września 2015 do lutego 2016 r., a jego organizatorem był Wydział Ekonomiczny Wielkopolskiej Wyższej Szkoły Społeczno-Ekonomicznej w Środzie Wielkopolskiej. Podstawowe narzędzie badawcze stanowił kwestionariusz ankietowy składający się z pytań obejmujących:

– kryteria o charakterze techniczno-ekonomicznym związane z doborem/wyborem systemu stropowego;

– parametry techniczne istotne w procesie wyboru systemu stropowego;

– popularność wybranych systemów stropowych.

Kwestionariusz ankietowy skierowany został do czterech głównych grup odbiorców/decydentów: projektantów (konstruktorów), wykonawców, dystrybutorów oraz inwestorów. Ankiety zostały skierowane do 972 wyselekcjonowanych respondentów. Patronat medialny nad badaniem objął „Inżynier Budownictwa”, zamieszczając ankietę na swojej stronie internetowej www.inzynierbudownictwa.pl. Informacja o badaniu została trzykrotnie zamieszczona w newsletterze tego serwisu. Ostatecznie uzyskano 27,26 proc. zwrotów wypełnionych ankiet, a najliczniejszą grupę respondentów wynoszącą 80 proc. ogółu uczestników badania stanowili projektanci/ konstruktorzy. Szczegółowy rozkład grupy badawczej został zaprezentowany na rys. 1.

Celem badania było dokonanie próby diagnozy polskiego rynku systemowych rozwiązań stropowych, ze szczególnym uwzględnieniem postrzegania określonych systemów oraz kryteriów wyboru, jakimi kierują się różne grupy osób partycypujących w procesie projektowania oraz decyzji zakupowych.

Pierwsze pytanie, jakie przedstawiono respondentom, dotyczyło opinii, jakimi kryteriami o charakterze techniczno-ekonomicznym kierują się przy wyborze systemu stropowego. Wśród wielu obiegowych opinii, niepotwierdzonych żadnymi badaniami, obecne jest przekonanie, że decydujące przy wyborze systemu stropowego będą ostateczne koszty wykonania, tymczasem kategoria ta zyskała 16% odpowiedzi, zajmując drugą pozycję. Podkreślenia wymaga również fakt, że pytanie dotyczyło ostatecznego kosztu wykonania, tj. zarówno zakupu materiałów, jak i kompleksowej robocizny. Kategoria ta, szczególnie dla drobnego inwestora, bywa utożsamiana z zakupem materiałów oraz podstawową robocizną (często pomijane są dodatkowe usługi oraz materiały uzupełniające, np. szalowanie, zbrojenie i wylewanie podciągów, zakup lub wypożyczenie stempli).

Rys. 2 Kryteria o charakterze techniczno-ekonomicznym, którymi kierują się ankietowani przy wyborze systemu stropowego (opracowanie własne)

Najważniejszym kryterium, którym się kierują badani w procesie wyboru systemu stropowego, są zdecydowanie parametry konstrukcyjne (25% badanych). Szczegółowe dane, przedstawione na rys. 2, wskazują, że zasadniczymi czynnikami w procesie wyboru systemu stropowego są także czas montażu (15%) i łatwość wykonania (14%). To ważne cechy zwłaszcza z punktu widzenia oczekiwań inwestorów, których zasadniczo interesuje jak najkrótszy cykl robót budowlanych, i samych wykonawców ze względu na coraz mniejszą dostępność wykwalifikowanych pracowników budowlanych oraz wysokie koszty pracy.

Z podobnej perspektywy należy ocenić kolejną kategorię, jaką była możliwość minimalizacji błędów na budowie (11%), co można osiągnąć tylko poprzez korzystanie z elementów prefabrykowanych o możliwie wysokim stopniu przetworzenia, redukując prace fizyczne na miejscu budowy, eliminując tym samym możliwość popełnienia błędów.

Tylko 9% badanych jako istotne kryterium przy wyborze systemu stropowego podaje jego zgodność z Eurokodami, taki wynik można uznać tylko pozornie za zaskakujący. Jeżeli weźmie się pod uwagę fakt, że w Polsce zdecydowana większość producentów stropów gęstożebrowych, wykorzystując aktualne przepisy, oferuje je na dokumentacjach niezgodnych z Eurokodami, uzyskana odpowiedź nie będzie zaskoczeniem. Pozostaje tylko retoryczne pytanie, dlaczego taki stan jest prawnie akceptowany?

Zgodnie z rozporządzeniem [5] projektant ma dowolność w wyborze podstawy wykonania projektu budowlanego budynku. Zastosować może zarówno normy aktualne (Eurokody), jak i wycofane (PN-B). Do momentu zmiany rozporządzenia w zakresie powołanych Polskich Norm taki dualizm będzie obowiązywał Na ostatnich miejscach znalazły się dwie odpowiedzi korespondujące z kategorią „koszt ostateczny wykonania stropu”, a mianowicie niższe koszty pracy, przez eliminację części prac dzięki zastosowaniu innych technologii (7% ankietowanych), oraz koszt samego prefabrykatu, jeżeli taki występuje (4% ankietowanych). Uzyskane odpowiedzi mogą wskazywać zarówno na brak wyraźnych prerogatyw wyboru technologii faktycznie redukujących koszty inwestycyjne, jak i na stosunkowo niską świadomość możliwości dokonywania takich wyborów. Szczególnie w tym drugim przypadku istotnego znaczenia nabiera rzetelna i skuteczna komunikacja marketingowa samych producentów z różnymi segmentami rynku.

Rys. 3 Parametry techniczne mające znaczenie w procesie wyboru systemu stropowego (opracowanie własne na podstawie badań)

Wśród parametrów technicznych istotnych w procesie wyboru systemu stropowego kluczową kategorią dla ankietowanych okazała się dźwiękoizolacyjność (wskazało na nią 35% badanych). Cecha ta wydaje się mieć podstawowe znaczenie dla wielokondygnacyjnych obiektów deweloperskich. Kolejnym ważnym parametrem według respondentów jest wykończenie powierzchni dolnej stropu – wybór dokonany przez 25% badanych. Takie wskazanie może być zaskoczeniem, zwłaszcza że w Polsce, w odróżnieniu na przykład od Niemiec, podstawowym wykończeniem stropu jest tynk cementowo-wapienny lub gipsowy. Następnymi w kolejności (równoważnymi) parametrami okazały się termoizolacyjność oraz możliwość redukcji błędów na budowie (po 23% badanych). Termoizolacyjność w erze budownictwa wysokoenergooszczędnego i pasywnego jest wyraźnym trendem, któremu nie opierają się również systemy stropowe. Na rynku polskim dostępne są liczne rozwiązania w tym zakresie, m.in. wielokomorowe pustaki w stropach gęstożebrowych, stropy z elementami styropianowymi, jak np. stropy styropianowe Sukiennik czy stropy Terna Light, systemowe stropy z betonu komórkowego czy silikatów. W dalszej kolejności jako ważne parametry techniczne w procesie wyboru systemu stropowego znalazły się ochrona zdrowia – 8% wskazań, oraz czynniki ekologiczne – 6% (zaskakująco niskie rezultaty wobec często podnoszonej kwestii ochrony środowiska w budownictwie – parametry te powinny zostać poddane osobnym badaniom). Natomiast najniżej oceniono nośność (2%) oraz odporność ogniową (tylko 1%), przyczyna tak niskich wskazań może oznaczać, że większość dostępnych na rynku systemów stropowych ma w tym zakresie podobne właściwości techniczne, tak jednak nie jest. Z tego względu dużego znaczenia nabierają działania edukacyjne prowadzone przez czołowych producentów. Wśród odpowiedzi dopisywanych przez samych respondentów na uwagę zasługują także logistyka oraz uniwersalność systemu stropowego. Obie te cechy mają wpływ m.in. na proces projektowy, ostateczne koszty oraz organizację prac na miejscu budowy. Pozycje te z powodu niewielkiej liczby odpowiedzi nie zostały ujęte na wykresie 3.