Prawo budowlane – zmiany, które wejdą w życie w 2023 roku

Przepisy nowelizacji, która weszła w życie 1 stycznia, są znane już od 26 lipca 2022 r., bowiem z tym dniem w Dzienniku Ustaw opublikowana została Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1557; dalej: nowelizacja). Trzeba jednakże pamiętać, że z całą pewnością nie będą to jedyne zmiany w prawie budowlanym, z jakimi będziemy mieli do czynienia w 2023 roku.

W założeniu ustawodawcy zmiany mają służyć rozwiązaniu kwestii:

1) dualizmu prawnego różnicującego budowę budynków mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni zabudowy poniżej i powyżej 70 m²;

2) nadmiernego obciążenia inwestorów w ramach procedury uzyskiwania pozwolenia na budowę, dokonywania zgłoszenia oraz oddawania obiektów budowlanych do użytkowania;

3) nadmiernego wydłużenia postępowań prowadzonych na podstawie ustawy Prawo budowlane;

4) nadmiernego formalizmu prawnego związanego z oddawaniem obiektów budowlanych do użytkowania;

5) nadmiernego obciążenia  organów administracji architektoniczno-budowlanej oraz organów nadzoru budowlanego, np. w postaci wydawania decyzji czy przekazywania dokumentów w formie papierowej pomiędzy tymi organami.

Prawo budowlane – w 2023 r. przewidywane są m.in. następujące zmiany:

1) umożliwienie budowy budynków mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni zabudowy powyżej i poniżej 70 m² na podstawie jednolitej procedury,

2) rozszerzenie katalogu obiektów budowlanych i robót budowlanych zwolnionych z obowiązku uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę oraz dokonania zgłoszenia,

3) utworzenie Bazy Projektów Budowlanych,

4) wprowadzenie kar za nieterminowe wydawanie decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę,

5) usprawnienie procedury oddawania do użytkowania obiektów budowlanych,

6) w zakresie odpowiedzialności zawodowej w budownictwie,

7) przywrócenie rzeczoznawstwa budowlanego jako samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie,

8) rozszerzenie systemu Elektronicznego Dziennika Budowy (dalej: system EDB),

9) rozbudowanie portalu e-Budownictwo.

Prawo budowlane 2023 – budowa domów o powierzchni poniżej i powyżej 70 m²

Podstawową zmianą jest wprowadzenie jednolitej procedury w przypadku budowy domów mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni zabudowy poniżej i powyżej 70 m². Rozwiązanie to wprowadzone jest z myślą o osobach indywidualnych, małżeństwach i rodzinach z dziećmi, czyli właściwie każdej osobie, która posiada własną działkę.

Celem nowych procedur jest ułatwienie Polakom realizacji marzeń o własnych czterech kątach. Zgłoszenia budowy domów powyżej 70 m² mają być realizowane na podstawie projektu z obowiązkowym kierownikiem budowy. Znacznemu uproszczeniu ma przy tym ulec procedura odbioru – to do kierownika budowy należeć będzie potwierdzenie gotowości do zamieszkania.

Jeśli chodzi o powierzchnię zabudowy, ustawodawca nie przewidział żadnych ograniczeń, będzie natomiast ograniczenie co do wysokości – budynki te będą mogły mieć maksymalnie dwie kondygnacje.

Fot. stock.adobe/Studio Harmony

Prawo budowlane 2023 – budowa na samo zgłoszenie

Jedną z ważniejszych zmian ma być także rozszerzenie katalogu inwestycji niewymagających decyzji o pozwoleniu na budowę, a wymagających jedynie dokonania zgłoszenia, oraz katalogu inwestycji niewymagających ani decyzji o pozwoleniu na budowę, ani zgłoszenia.

Lista inwestycji zwolnionych z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę, ale wymagających zgłoszenia poszerzy się o części budowlane wolno stojącej elektrowni wiatrowej, której całkowita wysokość jest większa niż 3 m i nie większa niż 12 m oraz której moc nie przekracza mocy mikroinstalacji. Co istotne, odległość usytuowania takiej elektrowni od granic działki nie może być mniejsza niż jej całkowita wysokość. Zgłoszenie tego rodzaju inwestycji będzie wymagało sporządzenia planu sytuacyjnego i projektu architektoniczno-budowlanego. Natomiast przy rozpoczynaniu robót budowlanych trzeba będzie sporządzić projekt techniczny oraz zapewnić udział kierownika budowy. Jeśli zaś taki obiekt będzie miał wysokość do 3 m, to będzie zwolniony zarówno z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę, jak i dokonania zgłoszenia.

Baza projektów budowlanych

W ramach nadchodzących nowelizacji ma powstać tzw. Baza Projektów Budowlanych, która będzie zapewniać organom administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego łatwy dostęp do projektów budowlanych i ich poszczególnych elementów (sporządzonych w postaci elektronicznej) w przypadku wniosków (np. o pozwolenie na budowę lub pozwolenie na użytkowanie), zgłoszeń i zawiadomień. Zamiast załączać projekt budowlany do wniosków, zgłoszeń czy zawiadomień, inwestor wskaże indywidualny numer projektu, który został umieszczony (przez np. inwestora lub projektanta) w Bazie Projektów Budowlanych. Obsługując wniosek, zgłoszenie czy zawiadomienie, organ nie będzie już musiał sprawdzać i weryfikować projektu w postaci papierowej. Organy administracji architektoniczno-budowlanej nie będą też musiały przekazywać projektów do organów nadzoru budowlanego.

Wszystko to będzie bowiem dostępne w bazie. Celem tej zmiany ma być usprawnienie działań organów administracji architektoniczno-budowlanej oraz organów nadzoru budowlanego.

Prawo budowlane 2023 – oddawanie obiektów do użytkowania

Rozszerzona zostanie także zasada oddawania do użytkowania obiektów budowlanych w drodze zawiadomienia o zakończeniu budowy przy jednoczesnym ograniczeniu wydawania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie.

Pozwolenie na użytkowanie ma być wymagane jedynie wówczas, gdy:

• przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego będzie następowało przed wykonaniem wszystkich robót budowlanych,
• sam inwestor dobrowolnie o to wystąpi, mimo że uzyskanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie nie jest wymagane.

We wszystkich innych przypadkach wystarczające będzie samo zawiadomienie o zakończeniu budowy.

Budynki mieszkalne jednorodzinne oraz obiekty budowlane kategorii III zwolnione zostaną z procedury formalnego oddawania do użytkowania. Oddanie do użytkowania tych obiektów ma następować już z chwilą złożenia przez kierownika budowy oświadczenia o zakończeniu budowy i możliwości przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego.

Jednakże przed przystąpieniem do użytkowania trzeba będzie dołączyć do dokumentacji budowy m.in.:

• projekt techniczny,
• protokoły badań i sprawdzeń: przyłączy i instalacji, zapewniających użytkowanie obiektu budowlanego zgodnie z przeznaczeniem,
• dokumentację geodezyjną zawierającą wyniki geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej,
• informację o zgodności usytuowania obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu albo odstępstwach od tego projektu.

Pozwolenia na rozbiórkę w prawie budowlanym w 2023 roku

Wprowadzone zostaną także regulacje przewidujące kary dla organów administracji architektoniczno-budowlanej za nieterminowe wydawanie decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę. Brak jasnej regulacji w tym zakresie budził dotychczas sporo wątpliwości po obu stronach procesu budowlanego.

Ustawodawca przewiduje jednocześnie doprecyzowanie dotychczasowych przepisów w zakresie rejestrów wniosków o pozwolenie na budowę i decyzji o pozwoleniu na budowę. Rejestry te mają obejmować również wnioski o pozwolenie na rozbiórkę i decyzje o pozwoleniu na rozbiórkę. Zmiana ta ma istotne znaczenie, bowiem jedynie taki rejestr daje możliwość sprawdzenia terminowości wydanych przez organ decyzji, a tym samym możliwość nałożenia nań kar w przypadku przekroczenia obowiązujących terminów.

Elektroniczny Dziennik Budowy od stycznia 2023 roku

Istotnym krokiem w procesie cyfryzacji budownictwa jest uruchomienie od 27 stycznia systemu Elektronicznego Dziennika Budowy (dalej: system EDB). Dziennik budowy jako najważniejszy dokument na budowie i podstawowe narzędzie pracy kierownika budowy, inspektora nadzoru inwestorskiego, oraz projektanta, powinien być prowadzony w określony sposób i przechowywany w bezpiecznym miejscu. Rejestruje się w nim przebieg robót budowlanych oraz wszelkich okoliczności i zdarzeń mających związek z ich wykonywaniem i mogących mieć znaczenie podczas technicznej oceny prawidłowości prowadzonych prac budowlanych, montażu czy rozbiórki.

Dzięki systemowi EDB wszystkie te czynności będzie można zrealizować online. Najważniejsze zalety elektronicznego dziennika budowy to:

• występowanie z wnioskiem o wydanie dziennika budowy oraz jego składanie wraz z wnioskiem o pozwolenie na używanie inwestorzy zrealizują 100% online w systemie EDB,
• zarządzanie procesem budowlanym, dodawanie uczestników procesu i wyznaczanie czasu pracy będzie dokonywane z poziomu aplikacji,
• wszyscy uczestnicy procesu budowlanego otrzymają możliwość wglądu do wpisów dokonywanych w dzienniku budowy z dowolnego miejsca,
• aplikacja w systemie EDB będzie działać także w trybie offline,
• dostępna będzie wersja webowa uruchamiana za pomocą dowolnej przeglądarki internetowej i (w pełni bezpłatna) wersja mobilna do pobrania ze sklepów Apple Store i Google Play.

Obowiązek udostępnienia dziennika budowy innym uczestnikom procesu budowlanego spoczywać będzie na inwestorze jako osobie odpowiedzialnej za przeprowadzenie procesu inwestycyjnego. Również kierownik budowy udostępnia elektroniczny dziennik m.in. organom uprawnionym do kontroli budowlanej. Inwestorowi będzie też przysługiwać prawo pozbawienia uczestników procesu dostępu do dziennika budowy prowadzonego w postaci elektronicznej. Ma to jednak dotyczyć wyłącznie sytuacji, gdy pozbawienie dostępu nie utrudni czy uniemożliwi uczestnikom wykonywanie ich przepisowych praw i obowiązków.

Prawo do przeglądania wpisów w systemie EDB przysługiwać będzie:

• organom administracji architektoniczno-budowlanej,
• organom nadzoru budowlanego,
• innym organom uprawnionym do kontroli przestrzegania przepisów na terenie budowy.

Elektroniczny dziennik budowy ma być udostępniany w systemie EDB na stronie Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Biuletynie Informacji Publicznej. Będzie możliwy do odnalezienia na stronie dzięki indywidualnemu numerowi.

System EDB można uruchomić bez żadnego specjalistycznego sprzętu, a nawet bez stałego dostępu do Internetu. Korzystanie z elektronicznego dziennika nie będzie też wymagało instalowania na komputerze dodatkowego oprogramowania.

System ma być obsługiwany w sposób prosty i intuicyjny, także za pomocą smartfonu czy tabletu. Aplikacja mobilna EDB dostępna będzie na większości urządzeń mobilnych zarówno tych z systemem Android, jak i iOS (czyli na iPhone’y oraz iPady).

Stworzenie zdalnego wpisu w Elektronicznym Dzienniku Budowy będzie możliwe dla każdego uczestnika procesu budowlanego. W tym celu trzeba będzie utworzyć tzw. konto, czyli zarejestrować się w systemie EDB.

Inwestor będzie mógł wybrać sposób prowadzenia dziennika budowy – w postaci papierowej bądź w systemie EDB. Dziennik budowy w postaci papierowej będzie mógł być kontynuowany w formie elektronicznej, natomiast dziennik budowy prowadzony w systemie EDB – wyłącznie w postaci elektronicznej. A zatem, jeśli inwestor zdecyduje się na elektroniczną wersję dziennika, nie będzie już mógł z niej zrezygnować na rzecz formy papierowej.

System C-KOB

Ważną nowością, będącą jednocześnie kolejnym krokiem w procesie cyfryzacji budownictwa, będzie wprowadzenie Cyfrowej Książki Obiektu Budowlanego. Ma to być aplikacja, w której każdy właściciel lub zarządca będzie mógł dokonywać wpisów w zakresie:

• informacji o obiekcie budowlanym,
• informacji o właścicielach i zarządcach obiektu budowlanego,
• informacji o przeprowadzanych kontrolach,
• ekspertyz i opinii technicznych dotyczących obiektu budowlanego,
• robót budowlanych związanych z obiektem budowlanym po oddaniu do użytkowania,
• katastrof budowlanych,
• decyzji, postanowień, zaświadczeń i innych dokumentów wydanych przez organy administracji publicznej, dotyczących obiektu budowlanego.

Portal e-Budownictwo

W 2023 r. przewidywana jest też rozbudowa obecnie funkcjonującej i coraz bardziej popularnej strony https://e-budownictwo.gunb.gov.pl/. Za pośrednictwem portalu e-Budownictwo inwestorzy mają łatwy i szybki dostęp do ujednoliconych formularzy (wniosków i zgłoszeń) w procesie inwestycyjno-budowlanym. Istnieje też możliwość sprawdzenia statusu swojego wniosku. Portal ma ponadto służyć jako narzędzie komunikacji z urzędem w razie trudnej sytuacji pandemicznej.

W założeniu ustawodawcy docelowo w ramach portalu e-Budownictwo mają zostać uruchomione:

• bramka dostępu do wszystkich systemów Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego,
• interaktywny przewodnik analizujący potrzeby i prowadzący użytkownika „za rękę” do konkretnej usługi lub wniosku,
• rozbudowana sekcja pytań i odpowiedzi,
• formularz kontaktowy/infolinia/automatyczny helpdesk,
• konto użytkownika,
• jedno logowanie do wszystkich usług GUNB za pośrednictwem gov.pl,
• lista polecanych stron/linków związanych z budownictwem,
• opcjonalnie konto dla organów (inny widok portalu i treści dla organów).

Nowe systemy elektroniczne

Jednym z kolejnych kroków w cyfryzacji procesu budowlanego jest nowa elektroniczna wersja wyszukiwarki Rejestru Wniosków, Decyzji i Zgłoszeń w sprawach budowlanych (dalej: RWDZ). System ten może pobierać dane z innych systemów w pełni automatycznie. Nowy RWDZ ma zostać zintegrowany m.in. z programem dziedzinowym do obsługi procesów budowlanych wykorzystywanym w starostwach powiatowych, serwisem e-Budownictwo i innymi, powstającymi w przyszłości rozwiązaniami IT.

Wdrożono także nowy elektroniczny System Nadzoru Rynku Wyrobów Budowlanych (e-SNRWB). Ma on wbudowany moduł analityczny i raportowy, dzięki czemu ma usprawniać czynności kontrolne i przekazywać informacje pomiędzy jednostkami Wojewódzkiego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego oraz do Głównego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego.

GUNB rozpoczął również prace nad nowym projektem informatycznym: Systemem do Obsługi Postępowań Administracyjnych w Budownictwie (SOPAB), czyli systemem IT, w ramach którego organy administracji architektoniczno-budowlanej oraz organy nadzoru budowlanego prowadzić będą elektroniczne postępowania administracyjne.

Ponadto wraz z nowelizacją ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów powołana została Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków (dalej: CEEB). CEEB jest systemem informacji o źródłach ogrzewania budynków w Polsce. Jego celem jest wspieranie działań zmierzających do wymiany tzw. kopciuchów, a tym samym walki ze smogiem. Baza CEEB ruszyła 1 lipca 2021 r. Spis źródeł ciepła jest obowiązkowy. Za niezgłoszenie sposobu ogrzewania domu w terminie będą grozić kary pieniężne.

System e-CRUB

Nowelizacja Ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw wprowadziła również przepisy dotyczące elektronicznego Centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane (dalej: system e-CRUB). Zastąpił on dotychczasowy rejestr osób posiadających uprawnienia budowlane oraz rejestr ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie (CRUB) i działa już on od 1 sierpnia 2022 r. Decyzja o wpisie do rejestru została zautomatyzowana – dane w e-CRUB mają się pojawiać zaraz po zdanym egzaminie.

Podstawą do zarządzania systemem mają być dane z izb zawodowych odpowiedzialnych za nadawanie uprawnień w budownictwie, czyli Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa i Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej.

Dzięki wyszukiwarce e-CRUB każdy inwestor zatrudniający danego inżyniera czy projektanta będzie mógł szybko sprawdzić jego kwalifikacje i uprawniania. Rejestr umożliwi też osobom zdającym egzamin w jednej z izb szybsze korzystanie ze swoich uprawnień, bowiem decyzja o wpisie do rejestru zostanie zautomatyzowana.

Wśród najważniejszych zalet nowego systemu e-CRUB należy wymienić następujące:

• obywatele korzystający z usług osób posiadających uprawienia budowlane będą mogli szybko sprawdzić ich uprawnienia,
• organy będą mogły w prosty sposób zweryfikować w aplikacji dane osób pełniących samodzielne funkcje techniczne,
• osoby ubiegające się o uprawniania budowlane nie będą czekać na decyzję Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego.

Publiczna wyszukiwarka e-CRUB dostępna jest pod adresem https://e-crub. gunb.gov.pl. Obecnie rejestr zawiera dane około 130 tys. uprawnionych – inżynierów i architektów. Aplikacja e-CRUB zawiera też informacje o ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie, dzięki czemu urzędnicy będą widzieć kary, które mają wpływ na możliwość wykonywania zawodu.

Rejestr umożliwia też szybsze rozpoczęcie procesu budowlanego przez uprawnionych do wykonywania samodzielnych    funkcji technicznych w budownictwie i docelowo ma być zintegrowany z innymi systemami, wymagającymi potwierdzania posiadania uprawnień budowlanych.

Katarzyna Czajkowska-Matosiuk

Podstawa prawna

1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 – Prawo budowlane (t.j.: Dz.U. z 2021 r. poz. 2351 ze zm.).
2. Ustawa z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1557).