Prace elewacyjne. Roboty zanikające i ulegające zakryciu

Istotę robót zanikających i ulegających zakryciu przedstawiono w artykule >>>>>

Roboty ulegające zakryciu to są roboty, których efekty pozostają w obiekcie, lecz po wykonaniu kolejnych robót przestają być widoczne; robotami zanikającymi nazywane są prace, które są konieczne do wykonania robót podstawowych, mają jednak charakter tymczasowy i po wykonaniu robót podstawowych są demontowane (zgodnie z [2])

Fot. stock.adobe / Studio Harmony

Bezsporne jest stwierdzenie, że rzetelna kontrola ww. robót pozwala na podniesienie jakości robót elewacyjnych. Niestety, roboty zanikające oraz ulegające zakryciu nie zawsze są wyszczególniane wprost w [3, 4, 5]. Dlatego często dochodzi do sytuacji, kiedy wykonawcy prac oskarżają nadzór o nieuzasadnione szczegółowe kontrole powodujące wydłużenie odbiorów lub odwrotnie – inwestorzy (w przypadku wykrycia usterek) oskarżają nadzór o nierzetelne wykonywanie swoich obowiązków. Przedstawiony zostanie zakres robót zanikających oraz ulegających zakryciu w przypadku prac elewacyjnych: elewacji wentylowanych, systemów ETICS (bezspoinowych systemów ociepleń, ang. External Thermal Insulation Composite System) oraz Veture wynikających z [3, 4, 5] opracowanych przez ITB.

Polecamy: Roboty ulegające zakryciu i zanikające

Roboty zanikające podczas prac elewacyjnych

Klasycznym przykładem robót zanikających podczas prac elewacyjnych są prace związane z montażem i demontażem rusztowań. Najczęściej elewacje wentylowane, ETICS, Veture wykonywane są z rusztowań. Przed przystąpieniem do bezpośredniego wykonywania prac elewacyjnych należy odebrać rusztowania. Odbioru rusztowań należy dokonać według zasad przedstawionych w rozdziale 8 rozporządzenia [6].
Kolejnym typowym przykładem robót zanikających podczas wykonywania prac elewacyjnych są także roboty zabezpieczające. W większości przypadków przedmiotowe elewacje wykonywane są po zamontowaniu okien i drzwi. Procesy technologiczne występujące podczas wykonywania elewacji ETICS i Veture przewidują zastosowanie materiałów budowlanych mających negatywny wpływ na okna i drzwi: wykorzystywane podczas tych robót zaprawy klejowe, tynki, farby mogą na trwale zabrudzić i uszkodzić powłoki malarskie na ramach metalowych oraz drewnianych, szyby, uszczelki, okucia, zapchać kanały odwadniające lub szczeliny wentylacyjne w nawiewnikach. Z tego względu przed rozpoczęciem prac elewacyjnych należy zabezpieczyć okna i drzwi.
W przypadku termomodernizacji lub remontu elewacji istniejących budynków oprócz stolarki w wielu przypadkach konieczne jest zabezpieczenie parapetów, metalowych ogrodzeń balkonów i portfenetrów etc.
W przypadku elewacji wentylowanych oraz Veture przewidujących zastosowanie okładzin ceramicznych, barwionych w masie okładzin betonowych, okładzin z kamienia naturalnego bardzo istotne jest mieszanie lub segregacja okładzin (w przypadku elewacji Veture – bloków) pochodzących z różnych partii lub zakładów produkcyjnych. Czynność ta pomoże uniknąć występowania wyraźnych różnic w odcieniu kolorów na elewacji po zamontowaniu okładzin (w przypadku elewacji wentylowanych) lub bloków Veture.
Podczas wykonywania wszystkich rodzajów robót elewacyjnych w ramach kontroli robót zanikających bardzo istotna jest kontrola stanu istniejącego podłoża, do którego będzie mocowana elewacja. Sprawdzana jest zgodność podłoża z założeniami projektu pod względem: równości, odchyłek od pionu i poziomu, braku odpadających i luźnych części, braku trwałego zawilgocenia, występowania zagrzybienia. W przypadku konieczności przyklejenia warstwy dociepleniowej do ściany należy sprawdzić, czy podłoże zostało oczyszczone również z kurzu.

W przypadku mechanicznego mocowania elementów elewacji do podłoża (zawsze w przypadku elewacji wentylowanych oraz Veture) bardzo istotne jest sprawdzenie nośności podłoża. Określana jest odporność na ścinanie i wyrywanie łączników mechanicznych stosowanych do mocowania: podkonstrukcji (w przypadku elewacji wentylowanej), bloków Veture – termoizolacji (w przypadku elewacji wentylowanych oraz ETICS).
W ramach kontroli robót zanikających należy sprawdzać sposób rozładunku i transportu wewnętrznego elementów elewacyjnych. Ma to szczególne znaczenie w przypadku okładzin elewacji wentylowanych w postaci metalowych kasetonów oraz wykonanych ze szkła.

Roboty ulegające zakryciu przy pracach elewacyjnych

Zakres podlegających sprawdzeniu robót ulegających zakryciu jest w dużym stopniu uzależniony od konstrukcji konkretnego systemu elewacyjnego. Największe różnice w czynnościach sprawdzających występują w elewacjach wentylowanych oraz w elewacjach typu Veture, najmniejsze zaś w systemach elewacyjnych typu ETICS. Ze względu na dużą różnorodność współczesnych systemów elewacyjnych przedstawiony wykaz robót nie wyczerpuje katalogu robót ulegających zakryciu, jednak przedstawia wykaz podstawowych robót, mających wpływ na bezpieczeństwo użytkowania i trwałość systemów elewacyjnych. W przypadku wszystkich rodzajów elewacji przed przystąpieniem do prac należy sprawdzić poprawność:

• wykonania szczelin dylatacyjnych w ścianach budynku;
• osadzenia i uszczelnienia okien, drzwi, bram oraz ich funkcjonalność;
• wykonania rynhaków i innych wsporników przechodzących przez systemy elewacyjne.

Podczas wykonywania elewacji wentylowanych w ramach kontroli robót ulegających zakryciu zawsze należy sprawdzić poprawność wykonania podkonstrukcji. W większości systemów elewacyjnych sprawdza się:

• zgodność z projektem oraz krajową oceną techniczną (KOT) lub europejską oceną techniczną (EOT) przekładek termicznych stosowanych pod stopkami konsoli;
• liczbę konsoli przypadającą na metr kwadratowy fasady (powinna być zgodna z założeniami projektu oraz KOT i EOT);
• typy zastosowanych konsoli (pod jedną łatą powinny występować konsole stałe i wiatrowe);
• wysięg konsoli (nie może przekraczać wartości wskazanych w KOT lub EOT i w projekcie);
• sposób mocowania konsoli do ściany (np. niedopuszczalne jest mocowanie łączników mechanicznych w spoinach murów);
• odchyłki od pionu i poziomu łat;
• poprawność połączenia konsoli z łatą (połączenie konsoli wiatrowej z łatą powinno umożliwiać przesuwanie się łaty, śruby powinny być zgodne z KOT lub EOT).

W przypadku elewacji wentylowanych z okładzinami kamiennymi w ramach kontroli robót ulegających zakryciu szczególną uwagę należy poświęcić przygotowaniu gniazd w okładzinach.

W przypadku metalowych kasetonów należy sprawdzić, czy wyrób zamontowano w sposób umożliwiający kompensację rozszerzenia termicznego.

Dodatkowo w elewacjach wentylowanych z metalową podkonstrukcją sprawdza się poprawność wykonania uziemienia.

W przypadku elewacji wentylowanych oraz systemów ETICS zakres sprawdzenia poprawności wykonania termoizolacji jest bardzo zbliżony. Należy sprawdzić:

• typ (np. wełna mineralna lub styropian), gęstość (w przypadku wełny mineralnej) i grubość warstwy termoizolacyjnej zastosowanej na konkretnym fragmencie elewacji;
• poprawność zamocowania listew startowych w systemach ETICS;
• poprawność mocowania warstwy termoizolacyjnej do ściany: sprawdza się poprawność przyklejenia (dotyczy przede wszystkim systemów ETICS), liczbę oraz typ łączników mechanicznych wykorzystanych do mocowania termoizolacji do ściany, zabezpieczenie warstwą termoizolacyjną wierzchniej części łącznika mechanicznego;
• sposób uszczelnienia styków między elementami termoizolacji; między elementami termoizolacyjnymi nie powinno być pustek; w żadnym przypadku nie wolno ich wypełniać zaprawą klejącą; szczeliny między płytami termoizolacyjnymi powinny być wypełniane klinami wykonanymi z tego samego materiału co płyta termoizolacyjna lub materiałami przewidzianymi w KOT lub EOT; w przypadku wykonania termoizolacji dwuwarstwowo (najczęściej wykonywane są w taki sposób termoizolacje w elewacjach wentylowanych) trzeba sprawdzić, czy styki między elementami termoizolacyjnymi nie nakładają się;
• przyleganie wełny mineralnej do konsoli (dotyczy przede wszystkim elewacji wentylowanych z konsolami aluminiowymi);
• w przypadku elewacji wentylowanych poprawność wykonania folii wiatroizolacyjnej układanej na wełnie mineralnej (sprawdza się ciągłość, wielkości zakładów, sposób mocowania arkuszy);
• w przypadku elewacji wentylowanych (w momencie mocowania okładzin) zachowanie ciągłości szczeliny między tylną stroną okładziny a warstwą termoizolacyjną;
• zgodność z projektem pod względem płaskości i równości płaszczyzny tworzonej przez elementy termoizolacyjne, przy czym kontrola ta ma szczególne znaczenie w przypadku systemów ETICS.

Polecamy: Mechaniczne mocowanie systemów ocieplania ścian ETICS

Podczas wykonania warstwy zbrojącej oraz tynkowania w systemach ETICS należy sprawdzić grubości nakładanych warstw (klejącej i tynkarskiej). Grubość składowych wierzchniej warstwy powinna być zgodna ze wskazówkami KOT lub EOT. Podczas wykonania warstwy zbrojącej powinno się sprawdzić wielkości zakładów na stykach siatek, zweryfikować zastosowanie siatek zbrojących w narożnikach okien i drzwi. Siatka zbrojąca powinna być całkowicie zatopiona w kleju. Zakłady siatek powinny być nie mniejsze niż 10 cm. Na krawędziach ścian siatka musi być zawinięta co najmniej na 10 cm. Zakłady siatki nie powinny się pokrywać ze stykami płyt termoizolacyjnych.

Polecamy też: Odbiór robót remontowych. Zalecenia dla małych przedsiębiorstw wykonawczych

W przypadku elewacji systemu Veture w ramach kontroli robót ulegających zakryciu należy sprawdzić:

• poprawność osadzenia listwy startowej oraz listew podtrzymujących bloki Veture (jeśli takie występują);
• zgodność z zaleceniami KOT lub EOT sposobu łączenia bloku Veture ze ścianą, w tym: materiałów klejących, poprawność klejenia (np. czy klej został rozprowadzony po bloku lub zastosowano metodę punktowo-obwodową), typy oraz liczbę przypadających na jeden blok łączników mechanicznych;
• zgodność z zaleceniami KOT lub EOT wykonania zabezpieczeń przecinanych krawędzi bloków Veture;
• poprawność wykonania uszczelnienia przestrzeni między blokami Veture (jeżeli KOT albo EOT przewiduje takie uszczelnienie).

Wyniki sprawdzenia robót zanikających oraz ulegających zakryciu należy udokumentować, sporządzając protokoły, raporty z badań (na przykład w przypadku określenia wytrzymałości na wyrwanie ze ściany łączników mechanicznych), dokumentację fotograficzną. W celu uniknięcia nieporozumień dotyczących zakresu i sposobu kontroli robót zanikających oraz ulegających zakryciu trzeba opisać te prace w specyfikacjach technicznych wykonania i odbioru robót.

Literatura

1. O. Kopyłow, Roboty ulegające zakryciu i zanikające, „Inżynier Budownictwa” nr 10/2019.
2. J. Dylewski, Obowiązki i prawa inspektora nadzoru inwestorskiego (cz. 2), „Rynek Instalacyjny” nr 4/2009.
3. O. Kopyłow, Elewacje wentylowane, seria „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych”, część B, zeszyt 14, ITB, Warszawa 2018.
4. R. Zamorowska, J. Sieczkowski, Złożone systemy ocieplania ścian zewnętrznych budynków (ETICS) z zastosowaniem styropianu lub wełny mineralnej i wypraw tynkarskich, seria „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych”, część C, zeszyt 8, ITB, Warszawa 2019.
5. O. Kopyłow, Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych, część B „Roboty wykończeniowe”, zeszyt 16 Elewacje Veture, ITB, Warszawa 2019.
6. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401).

dr inż. Ołeksij Kopyłow
Instytut Techniki Budowlanej