Roboty ulegające zakryciu i zanikające

W celu zapewnienia należytej jakości prac budowlano-montażowych oraz bezpieczeństwa obiektów budowlanych bardzo istotna jest kontrola robót zanikających oraz ulegających zakryciu (niekiedy nazywanych ukrytymi). Rozumiejąc znaczenie robót zanikających i ulegających zakryciu, ustawodawca w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Pb) nakłada na uczestników procesu budowlanego wiele obowiązków związanych z wykonywaniem tego typu robót:

• do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających (art. 22 ust. 7 Pb);
• do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należy sprawdzanie i odbiór robót budowlanych ulegających zakryciu lub zanikających (art. 25 ust. 3 Pb);
• inspektor nadzoru inwestorskiego ma prawo wydawać kierownikowi budowy lub kierownikowi robót polecenia potwierdzone wpisem do dziennika budowy, dotyczące: usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń, wykonania prób lub badań, także wymagających odkrycia robót lub elementów zakrytych, przedstawienia ekspertyz odnośnie do prowadzonych robót budowlanych oraz informacji i dokumentów potwierdzających zastosowanie przy wykonywaniu robót budowlanych wyrobów, które zostały wprowadzone do obrotu lub udostępnione na rynku krajowym zgodnie z przepisami odrębnymi (a w przypadku wyrobów budowlanych – również zgodnie z zamierzonym zastosowaniem), a także informacji i dokumentów potwierdzających dopuszczenie do stosowania urządzeń technicznych (art. 26 ust. 1 Pb).

Polecamy też: Odbiór robót remontowych. Zalecenia dla małych przedsiębiorstw wykonawczych

W polskim prawie nie ma ustawowej definicji pojęć „roboty ulegające zakryciu” oraz „roboty zanikające”. Definicje takie możemy znaleźć w podręcznikach akademickich oraz publikacjach w prasie branżowej.

Roboty ulegające zakryciu (zgodnie z [1]) można zdefiniować jako roboty, których efekty pozostają w obiekcie, lecz po wykonaniu kolejnych robót przestają być widoczne (jak zbrojenie konstrukcji po jej zabetonowaniu, izolacje po wykonaniu warstw zabezpieczających czy malowanie rur instalacji po zamontowaniu np. izolacji termicznej).

Robotami zanikającymi (wg [1]) nazywane są te prace, które są konieczne dla wykonania robót podstawowych, lecz mają charakter tymczasowy i po wykonaniu robót podstawowych są demontowane (jak np. deskowania czy rusztowania).

Odbiór robót zanikających i ulegających zakryciu wg [2] to zamknięcie jakiegoś elementu robót, po którym nie jest możliwe otworzenie faktycznego stanu ich wykonania.

Stock.adobe / Dmitrii

W celu zapewnienia należytej jakości robót umowy o roboty budowlane, specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych bardzo często nakładają obowiązek przeprowadzenia odbioru robót zanikających i ulegających zakryciu. Odbiór robót zanikających i ulegających zakryciu wiąże się z oceną ilości i jakości wykonywanych robót, które w dalszym procesie realizacji ulegną zakryciu. Niestety, w wielu przypadkach wymagania zawarte w specyfikacjach są bardzo ogólne i nieprecyzyjne. Nierzadko powoduje to sytuacje konfliktowe między uczestnikami procesu budowlanego. Znane są liczne przypadki, kiedy inwestorzy niezadowoleni z jakości robót budowlanych oskarżali inspektorów nadzoru budowlanego o niedopełnienie swoich obowiązków przez niewystarczającą ich zdaniem ilość czynności kontrolno-sprawdzających powodujących obniżenie jakości prac budowlano-montażowych. Niekiedy dochodzi do odwrotnej sytuacji, kiedy przez zbyt szeroki (zdaniem wykonawców) zakres sprawdzeń wykonawcy obwiniają nadzór inwestorski o narażenie ich na dodatkowe koszty związane ze sprawdzeniami, nieuzasadnione przeciąganie odbiorów skutkujące wydłużeniem terminów realizacji prac.

W wielu przypadkach uczestnicy opisanych wyżej sporów zwracają się do ITB z pytaniami:

• czy istnieje wykaz robót podlegających zakryciu/zanikających podlegających sprawdzeniu dla poszczególnych robót budowlano-montażowych?;
• jakie są metody i kryteria oceny robót podlegających zakryciu/zanikających?;
• kiedy należy zgłosić do odbioru roboty zanikające/podlegające zakryciu oraz kiedy należy przystąpić do ich odbioru?

Obecnie w ustawodawstwie polskim nie ma sprecyzowanego katalogu robót zanikających oraz ulegających zakryciu podlegających sprawdzeniu podczas wykonania robót budowlano-montażowych. Dawniej w wycofanych już ze zbiorów PKN normach krajowych, dotyczących wymagań stawianych najbardziej rozpowszechnionym robotom budowlanym (np. PN-B-10020:1968 Roboty murowe z cegły – Wymagania i badania przy odbiorze; PN-B-10100:1970 Roboty tynkowe – Tynki zwykłe – Wymagania i badania przy odbiorze; PN-B-10735:1992 Kanalizacja – Przewody kanalizacyjne – Wymagania i badania przy odbiorze etc.), można było znaleźć zakres i kolejność sprawdzeń podczas oceny tych robót. Należy zaznaczyć, że w wielu przypadkach normy te nie wyszczególniały wprost robót zanikających i ulegających zakryciu, jednak jednoznacznie przedstawiona w normach kolejność sprawdzeń umożliwia ich wytypowanie. W przypadku wielu robót budowlano-montażowych współczesne specyfikacje techniczne często się powołują na wycofane ze zbiorów PKN normy. Warto zauważyć, że w wielu przypadkach normy te ze względu na duży postęp technologiczny w budownictwie, pojawianie się nowych technik wykonywania robót (np. zastosowanie pianek do spoinowania elementów murowych) i wyrobów budowlanych (np. zestawy do wykonywania elewacji Venture) straciły swoją aktualność i nie mogą być wprost wykorzystane we współczesnym budownictwie.

Najbardziej pełny i precyzyjny wykaz robót zanikających oraz ulegających zakryciu podlegających ocenie podczas wykonania robót budowlano-montażowych (w tym robót wcześnie nieujętych w Polskich Normach typu PN-B) przedstawiono w serii wydawniczej ITB „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych”. Warunki techniczne obejmują bardzo szeroki zakres robót budowlano-montażowych (opublikowano 49 zeszytów ITB ich dotyczących). Są to m.in. roboty:

• Ziemne i konstrukcyjne (roboty ziemne, pale i mikropale, konstrukcje murowe, drewniane, betonowe i żelbetowe, zbrojenie konstrukcji żelbetowych, lekkie ściany działowe, lekkie ściany osłonowe metalowo-szklane, lekka obudowa z płyt warstwowych, roboty spawalnicze).
• Wykończeniowe (tynki, posadzki z drewna i materiałów drewnopochodnych, posadzki mineralne i żywiczne, powłoki malarskie zewnętrzne i wewnętrzne, okładziny i posadzki z płytek ceramicznych, montaż okien i drzwi balkonowych, posadzki z wykładzin włókienniczych i polichlorku winylu, posadzki betonowe utwardzane powierzchniowo preparatami proszkowymi, bramy garażowe segmentowe z napędem elektromechanicznym, kraty zwijane żaluzjowe z napędem elektromechanicznym, szlabany z napędem elektromechanicznym i urządzeniami sterującymi, podłogi sportowe w obiektach krytych, boiska sportowe z nawierzchnią z trawy syntetycznej, elewacje wentylowane, nawierzchnie syntetyczne na niekrytych obiektach sportowych i rekreacyjnych).
• Izolacyjne (pokrycia dachowe, zabezpieczenia ogniochronne konstrukcji budowlanych, zabezpieczenia przeciwkorozyjne, izolacje wodochronne tarasów, izolacje przeciwwilgociowe i wodochronne części podziemnych budynków, zabezpieczenia wodochronne pomieszczeń „mokrych”, izolacje cieplne, bezspoinowy system ocieplania ścian zewnętrznych budynków, naprawy konstrukcji żelbetowych przy użyciu kompozytów z żywic syntetycznych, izolacje cieplne instalacji sanitarnych i sieci ciepłowniczych, pokrycia dachowe z dachówek ceramicznych i cementowych, części podziemne budynków wykonanych z betonu wodoszczelnego. Uszczelnianie miejsc newralgicznych, przekrycia dachowe i tarasowe wykonywane w odwróconym układzie warstw).
• Instalacyjne elektryczne (instalacje elektryczne, piorunochronne i telekomunikacyjne w budynkach mieszkalnych, instalacje elektryczne i piorunochronne w budynkach użyteczności publicznej, instalacje elektryczne i piorunochronne w budynkach przemysłowych, linie kablowe niskiego i średniego napięcia).
• Instalacyjne sanitarne (węzły ciepłownicze, instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne, instalacje ogrzewcze, instalacje wodociągowe, sieci ciepłownicze z rur i elementów preizolowanych, wentylacja grawitacyjna w budynkach).

Dokładny spis opracowanych warunków technicznych dostępny jest na stronie internetowej: https://www.itb.pl/warunki-techniczne-wykonania-i-odbioru-robot-budowlanych.html.

Seria wydawnicza ITB „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych” nie obejmuje wszystkich robót budowlanych i nie zawiera wyczerpującego katalogu robót ulegających zakryciu i zanikających.

W przypadku robót budowlano-montażowych nieobjętych już wycofanymi normami lub ww. warunkami technicznymi w ocenie autora należy kierować się zasadami wiedzy technicznej: robotę budowlano-montażową należy podzielić na podstawowe procesy składowe, następnie określić, które z tych procesów mają wpływ na finalną jakość prac oraz ulegają zakryciu/zanikają oraz uwzględnić je w umowie/specyfikacji technicznej. W zeszytach serii wydawniczej ITB „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych” nie podano konkretnych terminów zgłaszania do odbioru i przystąpienia do odbioru robót zanikających/ukrytych. Terminów tych również nie wskazywano w normach krajowych typu PN-B dotyczących oceny jakości robót budowlano-montażowych. W ocenie autora najlepiej się kierować zasadą sformułowaną w wielu specyfikacjach technicznych wykonania i odbioru robót: Odbiór robót zanikających powinien być dokonany w czasie umożliwiającym wykonanie korekt i poprawek, bez hamowania ogólnego postępu robót. Gotowość danej części robót do odbioru zgłasza wykonawca wpisem do dziennika budowy i jednoczesnym powiadomieniem inspektora nadzoru. Odbiór będzie przeprowadzony niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu X dni od daty zgłoszenia wpisem do dziennika budowy (zapis się powtarza w wielu specyfikacjach technicznych, nieznane jest źródło pierwotne).

Literatura

1. J. Dylewski, Obowiązki i prawa inspektora nadzoru inwestorskiego (cz. 2), „Rynek Instalacyjny” nr 4/2009.

2. Praca zbiorowa pod red. A. Kaczora, „Leksykon nieruchomości”.

Polecamy też: Kto decyduje – kierownik budowy czy inżynier kontraktu?