Nowy JPK_VAT w branży budowlanej. Zmiany od października 2020 roku

Wraz z początkiem października 2020 r. wprowadzone zostały nowe zasady prowadzenia ewidencji VAT, a następnie przekazywania ich wraz z deklaracją organom podatkowym. Chodzi oczywiście o struktury JPK_V7M i JPK_V7K (JPK – jednolity plik kontrolny), które zastąpiły dotychczasowe JPK_VAT oraz składane odrębnie od informacji o ewidencji deklaracje VAT-7 i VAT-7K. Dla części podatników nowe przepisy niosą ze sobą istotne zmiany, u innych wpływ na bieżące funkcjonowanie jest mocno ograniczony. Niniejszy tekst dotyczy wybranych zagadnień, ważnych dla przedsiębiorców funkcjonujących w branży budowlanej.

Fot. stock.adobe / Studio Harmony

Charakter zmian dotyczących JPK_VAT

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że zmiany w regulacjach dotyczących VAT wprowadzone 1 października 2020 r., w tym przepisy rozporządzenia Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 15 października 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług (Dz.U. poz. 1988 z późn. zm.), dotyczą wyłącznie obowiązków o charakterze sprawozdawczym. W ramach takich prawodawca nie modyfikuje norm materialnych, które decydują o sposobie, terminie opodatkowania, zastosowaniu stawek VAT, odliczaniu podatku naliczonego, a nawet o stosowaniu procedury podzielonej płatności. Przepisy te określają zasady prowadzenia ewidencji VAT (pierwszy raz w historii polskiego VAT szczegółowo), sporządzania deklaracji (te od lat funkcjonowały). Faktyczna nowość to zamieszanie w ustawie o VAT i w przepisach wykonawczych podstawy prawnej comiesięcznego przesyłania administracji skarbowej ewidencji prowadzonych na potrzeby VAT w strukturze jednolitego pliku kontrolnego. Jednocześnie ustawodawca nakazał comiesięczne lub odpowiednio w cyklu kwartalnym przesyłanie deklaracji VAT w ramach jednolitego pliku kontrolnego.

Zaznaczyć przy tym trzeba, że (dwie pozostałe to część nagłówkowa) deklaracje przekazywane za okresy od października 2020 r. nieznacznie tylko się różnią w swojej treści od uprzednio składanych deklaracji. Nowością jest obowiązek przesyłania deklaracji w tym samym pliku JPK, jako jeden z czterech elementów struktury, wraz z ewidencją zawierającą dane podatnika składającego JPK. O ile podatnicy, rozliczając VAT miesięcznie za każdy miesiąc, w terminie do 25 dnia następnego miesiąca, przekazują zarówno ewidencję, jak i deklarację, o tyle podatnicy, którzy wybrali kwartał, za dwa pierwsze miesiące kwartału składają JPK bez deklaracji, a za trzeci przekazują plik zawierający ewidencję za trzeci miesiąc (nie za cały kwartał) i dodatkowo, ale w tym samym pliku, deklarację dotyczącą całego kwartału.

Istota zmiany to doprecyzowanie danych, które muszą być zamieszczone w ewidencji VAT, w tym wprowadzenie dodatkowych oznaczeń dla wybranych transakcji.

Zobacz:

• Wpływ epidemii na budownictwo w 2020 r.
• Rynek budowlany w Polsce w 2020 roku skurczy się o 3-5%

Oznaczenia GTU w nowym JPK_V7

Podmioty posiadające status czynnych podatników VAT i przekazujące ewidencje i deklaracje VAT w strukturze JPK_ V7M lub JPK_V7K muszą weryfikować przedmiot świadczeń w celu ewentualnego zastosowania symboli grup towarowo-usługowych (GTU).

Podkreślić przy tym należy, że numerami GTU nie są objęte wszystkie dostawy towarów i świadczone usługi realizowane przez podatników, ale podlegające opodatkowaniu polskim VAT. Treść przepisów nie pozostawia wątpliwości co do tego, że nie było celem prawodawcy obowiązku identyfikacji w ten sposób całej sprzedaży opodatkowanej. Stworzony został zamknięty katalog towarów i usług, przy, odpowiednio dostawie i świadczeniu, których zapisy w ewidencji muszą być oznaczone numerami GTU.

W specyfikacji takiej zamieszczonych jest dziesięć grup towarowych i trzy usługowe, do których prawodawca przypisał odpowiednie symbole GTU. W praktyce oznacza to, że w zdecydowanej większości przypadków sprzedaży czynność nie podlega przyporządkowaniu do jakiejkolwiek grupy GTU. To oznacza, że jeżeli nie jest możliwe przyporządkowanie towaru będącego przedmiotem dokonywanej przez podatnika dostawy czy świadczonej usługi do konkretnego GTU, to w ogóle nie dokonuje takiego oznaczenia. Wówczas pole JPK przeznaczone dla takiego oznaczenia pozostaje puste (jest to pozycja opcjonalna). Oczywiście, musi to być poprzedzone analizą, a sama decyzja o niestosowaniu GTU musi mieć charakter merytoryczny, a nie być wynikiem zaniedbania czy błędu podatnika. Ze względu na zamknięty charakter katalogu GTU niedopuszczalne jest poszerzanie zakresu stosowania oznaczeń przez wykładnię rozszerzającą czy odpowiednie zastosowanie.

Szczególnie dużym zaskoczeniem dla podatników było i jeszcze cały czas jest to, że prawodawca nie przewidział żadnego numeru GTU dla robót budowlanych i innych świadczeń powiązanych z tzw. budowlanką (np. projektowych). Niejednokrotnie podatnikom trudno jest w to uwierzyć, zwłaszcza jeżeli uwzględni się to, jak do tej pory była traktowana branża usług budowlanych, jak wyglądały często działania organów podatkowych, a także rozwiązania prawne. Przecież jeszcze nie tak dawno podatnicy funkcjonujący w tej branży musieli stosować odwrotne opodatkowanie VAT, a obecnie zobowiązani są do regulowania zobowiązań w mechanizmie podzielonej płatności. Trudno jest zatem się dziwić pewnej nieufności podatników. Faktycznie jednak nie został przewidziany żaden symbol GTU dla robót budowlanych, projektowych itp. Trzeba jedynie pamiętać, że oznaczenie GTU_12 ma zastosowanie m.in. do usług doradztwa i zarządzania, a zatem ewentualnie gdyby jakieś świadczenia miały taki charakter, to konieczne jest wówczas zastosowanie takiego numeru (są tam również inne, ale te zdają się najbardziej zbliżać branżowo do budowlanki). Podkreślić trzeba, że nie uzasadnia to jednak w żaden sposób oznaczania kodem GTU_10 robót budowlanych, co niekiedy próbują robić podatnicy. Numer GTU_10 zarezerwowany został dla dostaw budynków, budowli i gruntów (prawodawca zapomniał albo celowo nie wymienił w przepisach wprowadzających takiego numeru części budynków, czyli lokali).

Wobec powyższego należy stwierdzić, że podatnik wykonujący usługi budowlane czy projektowe, a także nadzoru budowlanego (jeżeli nie jest on elementem usług doradczych czy zarządczych) nie stosuje żadnego oznaczenia GTU. Takie usługi, jak nadzór (autorski, inwestorski), wykonywanie opinii i ekspertyz technicznych czy projektów napraw będących wynikiem ekspertyz i opinii technicznych, nie stanowią same w sobie świadczeń oznaczanych GTU. W każdym jednak przypadku należy dokonać oceny indywidualnej świadczenia, gdyż o konieczności zastosowania znacznika GTU może zadecydować doradczy charakter danego konkretnego świadczenia (np. usługi doradztwa w zakresie projektowania).

Split payment a oznaczenie w ewidencji VAT

Oznaczenia GTU nie są jedyną rzeczywistą nowością pośród przepisów wprowadzających zasady ewidencjonowania sprzedaży i zakupów na potrzeby VAT, a następnie przekazywania ich organom podatkowym. Kolejne to tzw. oznaczenia literowe. Prawodawca wprowadza kilkanaście rodzajów takich oznaczeń, ale moim zdaniem dla branży budowlanej szczególnie istotne są dwa z nich. Pierwszy to znacznik MPP. Jak już zaznaczyłem, nowe regulacje dotyczące JPK_V7 nie wpływają w żaden bezpośredni sposób na prawa i obowiązki podatnika w zakresie stosowania mechanizmu podzielonej płatności. Tak więc podatnik w dalszym ciągu może stosować split payment w każdym tym przypadku, w którym dokonuje zapłaty na podstawie faktury wystawionej przez innego podatnika VAT, a płatność dotyczy świadczenia podlegającego opodatkowaniu VAT. Cały czas nic nie stoi na przeszkodzie temu, by świadczący zamieszczał na fakturach adnotację „mechanizm podzielonej płatności”, nawet wówczas gdy obowiązek taki nie wynika z przepisów ustawy o VAT. Przypomnieć bowiem trzeba, że zarówno płatność w MPP, jak i zamieszczanie adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”, nawet wówczas gdy nie występuje obowiązek w tym zakresie, pozwalają na ograniczanie zagrożeń sankcją podatkową i karnoskarbową za ewentualne uchybienia w stosowaniu MPP a także chronią przed wyłączeniami kosztowymi w związku z tzw. białą listą.

Jednak od października 2020 r., podatnicy muszą badać, czy w danym konkretnym przypadku ma zastosowanie obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności, czy taki nie występuje. Obowiązek badania spoczywa zarówno na sprzedawcy, jak i nabywcy. Wynika to z faktu, że obecnie obie strony zobligowane są do oznaczania w ewidencji VAT (odpowiednio sprzedaży i zakupu) transakcji objętych obowiązkiem podzielonej płatności. Wyraźnie podkreślić trzeba, że zarówno sprzedawca, jak i nabywca muszą oznaczać wpis jako MPP tylko i wyłącznie wtedy, gdy zastosowanie ma obowiązkowy split payment. Tak więc całkowicie bez znaczenia jest to, czy wystawca faktury zamieścił w jej treści stosowną adnotację.

Nie można oznaczać sprzedaży czy zakupu w ewidencji VAT jako MPP jeżeli strony tylko dobrowolnie, na podstawie autonomicznej decyzji, stosują split payment (czy to jeżeli chodzi o fakturę czy o płatność).

Jest to jedyny w regulacjach dotyczących zasad sporządzania JPK_V7 przypadek dwustronnej prezentacji*. To, że taką konstrukcję zastosował prawodawca, powoduje, iż każda rozbieżność w tym zakresie między rejestrem VAT sprzedawcy i nabywcy może skutkować szybką reakcją organów i podejmowanymi czynnościami sprawdzającymi.

Oznaczenia TP – żadne limity nie mają znaczenia

Drugi znacznik literowy, który moim zdaniem może być szczególne ważny w branży budowlanej, to symbol TP. Jednak ten, w przeciwieństwie do oznaczenia MPP prezentowany jest wyłącznie w ewidencji sprzedaży (organ nie może zatem w tym zakresie porównać JPK_V7 sprzedawcy i nabywcy). W taki sposób oznaczane są w ewidencji sprzedaży wpisy dokumentów dotyczące transakcji występujących między podmiotami powiązanymi. Zaznaczyć należy, że chodzi wyłącznie o jedną konkretną grupę powiązań, wskazaną w art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT W przepisach tych mowa jest o powiązaniach w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT i odpowiednio w art. 11 a ust. 1 pkt 5 ustawy o CIT. W przepisach powołanych ustaw o podatkach dochodowych powiązanymi są:

a) podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot, lub

b) podmioty, na które wywiera znaczący wpływ:

• ten sam inny podmiot lub
• małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot, lub

c) spółki niemające osobowości prawnej i jej wspólnicy, lub

d) podatnik i jego zagraniczny zakład, a w przypadku podatkowej grupy kapitałowej – spółka kapitałowa wchodząca w jej skład i jej zagraniczny zakład.

Z kolei na podstawie art. 23m ust.

2 ustawy o PIT oraz odpowiednio art. 11a ust. 2 ustawy o CIT przez wywieranie znaczącego wpływu rozumie się:

1 ) posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25%:

a) posiadanie udziałów w kapitale lub

b) prawa głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub

c) udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych, lub

2) faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, lub

3) pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.

Obowiązek w tym zakresie może być o tyle uciążliwy, że oznaczane są dokumenty dotyczące transakcji między podmiotami powiązanymi niezależnie od tego, czy do sprzedaży mają zastosowanie regulacje art. 32 ustawy o VAT wskazujące na szacowanie podstawy opodatkowania VAT, jak również to, czy transakcje są objęte obowiązkiem sporządzania dokumentacji cen transferowych. Wystarczy, że występują powiązania, o których mowa jest (przez odesłanie) w art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT. Szczególna trudność wynika z tego, że oznaczenia TP są stosowane bez względu np. na niską wartość transakcji (tj. nieprzekroczenie transakcyjnych progów ustawowych) czy powiązania podatkowe wynikające z powiązań z jednostką samorządu i powodowany tym brak obowiązku sporządzania dokumentacji cen transferowych.

Dla stosowania takich oznaczeń należy poddać analizie różnego rodzaju relacje, w tym nie tylko profesjonalne, ale również osobiste. Wystarczy przypomnieć, że w ramach pokrewieństwa czy powinowactwa do drugiego stopnia powiązane są nie tylko takie osoby (np. szwagier), ale również kontrolowane przez nie podmioty (np. spółka, w której taka osoba ma ponad 25% udziałów).

Pikanterii całej sprawie dodaje fakt, że relacje powinowactwa nie ustają wraz z rozwiązaniem małżeństwa (wyjątkiem jest jego unieważnienie).

Podsumowanie

Ponad wszelką wątpliwość nowe zasady prowadzenia ewidencji VAT i przekazywania ich wraz z deklaracjami organom podatkowym, szczególnie w trudnych czasach pandemii, stanowią dla polskich podatników poważne wyzwanie. Jest to zmiana ewolucyjna, a nie rewolucyjna, bo już wcześniej przekazywane były JPK_VAT, jednak dla niektórych podatników zmiana ta może mieć istotny charakter. W niniejszym tekście zostało opisanych tylko kilka – szczególnie ważnych dla branży budowlanej – zagadnień, jednak nowych obowiązków może być znacznie więcej, a niektóre z nich są niezwykle trudne do realizacji.

*Dwustronna prezentacja to taka, gdy weryfikacja i prezentacja tego samego dokumentu jest dokonywana przez sprzedawcę i nabywcę; sytuacja, w której obie strony, w swoim JPK, muszą odpowiednio oznaczyć lub nie ten sam dokument – brak spójności świadczy o tym, że ktoś popełnił błąd.

Radosław Kowalski
doradca podatkowy

Sprawdź: Produkty budowlane