Zamawiający nie może narzucać wykonawcy systemu kosztorysowego.
Celem systemu zamówień publicznych jest przede wszystkim stworzenie mechanizmów pozwalających na efektywne wykorzystanie środków publicznych przy realizacji założonych zadań i zapewnienie ich maksymalnej ochrony.Istotnym elementem tego systemu są przepisy, gwarantujące wykonawcom dokonywanie wyboru ofert na podstawie kryteriów merytorycznych i przestrzeganie zasad uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców bezwzględnie wymagane przy przygotowywaniu i przeprowadzaniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego – przywołane w art. 7 ust. 1 ustawy – Prawo zamówień publicznych (Pzp).
Wyrazem takiego stanowiska jest przyjęcie w ustawie – Prawo zamówień publicznych zapisów dotyczących m.in.:
– trybu przetargu nieograniczonego i ograniczonego jako trybów podstawowych i w pełni konkurencyjnych (pozostałe tryby mogą być zastosowane przy wystąpieniu określonych przesłanek), które pozwalają na zainteresowanie przetargiem jak największej grupy wykonawców;
– wytycznych, odnoszących się do opisu przedmiotu zamówienia, według których zamawiający zobowiązany jest opisać przedmiot zamówienia i jego cechy w sposób jednoznaczny i wyczerpujący za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na proces sporządzania oferty (art. 29 ust. 1 Pzp). Dodatkowo przedmiotu zamówienia nie można opisywać przez wskazanie znaków towarowych, patentów lub pochodzenia (np. nazw producentów), chyba że jest to uzasadnione jego specyfiką i zamawiający nie może opisać przedmiotu zamówienia za pomocą dostatecznie dokładnych określeń, a wskazaniu takiemu towarzyszą wyrazy „lub równoważny” (art. 29 ust. 3 Pzp).
W praktyce jednak postanowienia te nie są w pełni respektowane przez zamawiających, co jaskrawo uwidacznia się w dziedzinie budownictwa. Tutaj realizacja przedsięwzięć przebiega najczęściej dwuetapowo:
– pierwszy etap to postępowanie o udzielenie zamówienia na opracowanie dokumentacji projektowej, kosztorysu inwestorskiego, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót;
– drugi etap to postępowanie o udzielenie zamówienia na roboty budowlane.
W drugim etapie przedmiot zamówienia w postaci robót budowlanych opisany jest przez wykonane wcześniej składniki dokumentacji projektowej, a więc: projekt budowlany, projekty wykonawcze, przedmiary robót, a także specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót. Podstawą określenia wartości zamówienia staje się sporządzony na pierwszym etapie, kosztorys inwestorski.
Zarówno on, jak i przedmiary przekazywane wykonawcy jako podstawa do sporządzenia oferty opracowywane są powszechnie za pomocą informatycznych systemów kosztorysowania. Systemów takich spotyka się obecnie na rynku sporo, a wśród nich wyróżnić można kilka szerzej stosowanych. Te ostatnie funkcjonujące od lat sprawdzone zostały pod względem merytorycznym przez licznych użytkowników. Każdy z tych systemów pozwala przeprowadzić poprawną kalkulację kosztorysową w obranym stopniu szczegółowości i przedstawić wyniki kalkulacji w pożądanej formie prezentacji.
Zaznaczyć należy, że dzięki dostępnym programom wymiany danych kosztorysowych możliwe jest przekazywanie niezbędnych informacji pomiędzy poszczególnymi systemami.
Oczywiście systemy te, jak każde oprzyrządowanie, mają swoich zwolenników bądź oponentów, co wynika z indywidualnych upodobań użytkownika – np. co do sposobu obsługi programu bądź wizualizacji procedur, nie znajduje jednak uzasadnienia od strony merytorycznej przy korzystaniu z określonego systemu.
Dlatego też nieuzasadnione i niezrozumiałe jest formułowanie przez zamawiających w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ), zarówno w pierwszym, jak i w drugim etapie postępowania, wymagań dotyczących stosowania przez wykonawców konkretnego wymienionego z nazwy systemu kosztorysowego.
To samo dotyczy narzucania przez zamawiających warunku stosowania podstaw cenowych z publikacji wskazanego przez siebie ośrodka badań rynku budowlanego, przy sporządzaniu kosztorysu inwestorskiego. Wydaje się to co najmniej dziwne wobec istnienia kilku takich ośrodków, w tym również działających od ponad 20 lat!
Jasne jest, że przy dostępności na rynku wielu równoważnych informatorów cenowych, jak też systemów kosztorysowania stawianie w SIWZ żądań zamawiającego co do korzystania z konkretnych podstaw i systemów do sporządzenia kosztorysu inwestorskiego czy też wymaganie od wykonawcy złożenia swojej oferty kalkulacyjnej w systemie X stanowi naruszenie przepisów ustawy mówiącej o przygotowaniu i przeprowadzeniu postępowania w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców.
Wskazywanie bowiem konkretnych podstaw i systemu kalkulacji dyskryminuje i w konsekwencji eliminuje z rynku inne jednostki zajmujące się tworzeniem podstaw i instrumentów kosztorysowania, prowadząc do ustanowienia monopolisty na omawianym odcinku. Postępowanie takie zmusza też jednostki projektowe i wykonawców budowlanych do ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z koniecznością zakupu wymaganego w SIWZ licencjonowanego oprzyrządowania oraz podstaw cenowych, jeżeli na co dzień posługują się innymi.
Renata Niemczyk
Orgbud-Serwis
Zob. też niżej: Opinia Urzędu Zamówień Publicznych.
URZĄD ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH
Departament Prawny
UZP/O-JBE/977/1572/12
Warszawa, dnia 13.02.2012 r.
W odpowiedzi na pismo z dnia 4 stycznia 2012 r. w sprawie interpretacji przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.), dalej Pzp, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
Zamawiający zobowiązany jest opisać przedmiot zamówienia i jego cechy w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na proces sporządzania oferty (arg. z art. 29 ust. 1 Pzp).
Opisu przedmiotu zamówienia nie można przy tym dokonywać w sposób, który mógłby utrudnić uczciwą konkurencję (art. 29 ust. 2 Pzp) lub poprzez wskazanie znaków towarowych, patentów lub pochodzenia (nazw producentów), chyba że jest to uzasadnione jego specyfiką i zamawiający nie może opisać przedmiotu zamówienia za pomocą dostatecznie dokładnych określeń, a wskazaniu takiemu towarzyszą wyrazy „lub równoważny” (art. 29 ust. 3 Pzp). Tym samym, choć zamawiający samodzielnie decyduje o opisie przedmiotu zamówienia, to opis ten musi być zgodny z regulacją zawartą w ustawie Pzp.
Mając na względzie powyższe, również w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego na opracowanie kosztorysu inwestorskiego, dokumentacji projektowej i specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych zamawiający jest zobowiązany do opisu przedmiotu zamówienia w sposób odpowiadający normie art. 29 Pzp, a także uwzględniający naczelną zasadę systemu zamówień publicznych wynikającą z art. 7 ust. 1 Pzp, tj. zasadę przygotowania i przeprowadzenia postępowania z zachowaniem uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców. Tym samym wprowadzenie wymogu nakazującego sporządzenie kosztorysu inwestorskiego w systemie kosztorysowym marki X prowadzi do ograniczenia konkurencji wśród wykonawców, bowiem wykonawcy nieposiadający żądanego systemu mają utrudniony dostęp do udziału w prowadzonym postępowaniu. Postawienie takiego wymogu bowiem stanowi naruszenie art. 29 ust. 3 Pzp poprzez powołanie się na znak własny (znak towarowy) w opisie przedmiotu zamówienia. Wydaje się jednakże, iż zamawiający może zamieścić w specyfikacji istotnych warunków zamówienia zastrzeżenie, iż kosztorysy inwestorskie sporządzone przez wykonawców powinny być złożone w systemie kosztorysowym umożliwiającym zamawiającemu ingerowanie w ich treść, jeżeli będzie to rzeczywiście uzasadnione potrzebami zamawiającego w zakresie dysponowania modyfikowalnym kosztorysem inwestorskim. Jak bowiem zaznaczyła Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 29 kwietnia 2011 r., KIO 821/11: celem opisu przedmiotu zamówienia jest bowiem umożliwienie zaspokojenia uzasadnionych potrzeb zamawiającego w warunkach konkurencji, nie zaś umożliwienie wzięcia udziału w postępowaniu wszystkim wykonawcom działającym w danym segmencie.
Ponadto jako sprzeczne z zasadami zamówień publicznych ocenić należy wymaganie zamawiającego, aby wykonawcy sporządzali stosowne dokumenty w oparciu o cenniki publikowane przez konkretny podmiot. Nie jest bowiem uzasadnione odwoływanie się do konkretnego publikatora, w sytuacji gdy na rynku funkcjonują inne publikatory w przedmiotowym zakresie.
Powyższa opinia stanowi ogólną interpretację przepisów prawa. Urząd Zamówień Publicznych, nie znając wszystkich okoliczności sprawy ani nie mając podstaw prawnych do ich pełnego wyjaś-nienia, nie może doradzać w kwestii indywidualnego stosowania przepisów prawa.
