Mikroinstalacja fotowoltaiczna w kontekście przepisów budowlanych

Na wstępie należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 29 ust. 4 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane [1] nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę oraz zgłoszenia, o którym mowa w art. 30, wykonywanie robót budowlanych polegających na instalowaniu: pomp ciepła, wolno stojących kolektorów słonecznych oraz urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW z zastrzeżeniem, że do urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 6,5 kW stosuje się obowiązek uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej (dalej: uzgodnienie pod względem ochrony przeciwpożarowej) projektu tych urządzeń oraz zawiadomienia organów Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w art. 56 ust. 1a Prawa budowlanego.

>>> Pożary paneli fotowoltaicznych – przyczyny, zapobieganie

>>> Bezpieczne instalacje fotowoltaiczne

Tym samym obowiązkiem inwestora (oprócz zapewnienia zgodności z przepisami prawa, w tym prawem miejscowym, i sztuką budowlaną, o czym będzie mowa dalej) w przypadku realizacji inwestycji mikroinstalacji fotowoltaicznej będzie dokonanie stosownego uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej projektu tych urządzeń oraz zawiadomienia organów Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w art. 56 ust. 1a Prawa budowlanego. Prawo budowlane niestety nie precyzuje, jaki zakres projektu powinien zostać uzgodniony z rzeczoznawcą, ani też nie wskazuje modelowego systemu zabezpieczeń.

Fot. pixabay/lucascgouvea0

W świetle przywołanych przepisów budowa mikroinstalacji fotowoltaicznych nie jest reglamentowana przepisami Prawa budowlanego, tj. nie wymaga dokonania zgłoszenia zamiaru wykonania określonych robót budowlanych ani uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę. Nie oznacza to jednak, że może ona naruszać przepisy szeroko rozumianego prawa budowlanego czy aktów prawa miejscowego.

Jak wiadomo, do robót i obiektów budowlanych, które nie wymagają uzyskania pozwolenia na budowę i nie są objęte obowiązkiem zgłoszenia, mogą być stosowane przepisy art. 50 ust. 1 pkt 2 lub pkt 4 in fine Prawa budowlanego, a także art. 51 ust. 7 tej ustawy, jeżeli roboty budowlane zostały wykonane w sposób, o którym mowa w art. 50 ust. 1 pkt 2 lub pkt 4 in fine [2]. Jak słusznie zaznaczył NSA w przywołanej uchwale, inwestycje niereglamentowane przepisami Prawa budowlanego należy oceniać przez pryzmat „art. 5 ust. 1 Prawa budowlanego, zgodnie z którym każdy obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi, należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych określonych w załączniku I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r., ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz.Urz. UE L 88 z 04.04.2011 r., str. 5, ze zm.). Jak wynika natomiast z załącznika I do powyższej dyrektywy, obiekty budowlane jako całość oraz ich poszczególne części muszą nadawać się do użycia zgodnie z ich zamierzonym zastosowaniem, przy czym należy w szczególności wziąć pod uwagę zdrowie i bezpieczeństwo osób mających z nimi kontakt przez cały cykl życia tych obiektów”.

Ustawodawca w art. 50 ust. 1 pkt 4 Prawa budowlanego wprowadził podstawę do wstrzymania robót budowlanych prowadzonych w sposób istotnie odbiegający od ustaleń i warunków określonych w pozwoleniu na budowę, projekcie budowlanym lub w przepisach. Określając zatem przedmiotowy zakres zastosowania powyższego przepisu, nie ograniczono się jedynie do robót budowlanych prowadzonych w sposób niezgodny z wydanym pozwoleniem na budowę albo zgłoszeniem, ale także do robót budowlanych prowadzonych w sposób istotnie odbiegający od ustaleń i warunków określonych w przepisach. Chodzi tu przede wszystkim o przepisy techniczno-budowlane oraz przepisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W art. 7 ust. 1 Prawa budowlanego do przepisów techniczno-budowlanych zaliczono warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i ich usytuowanie, uwzględniające wymagania, o których mowa w art. 5 ust. 1–2b Prawa budowlanego, oraz warunki techniczne użytkowania obiektów budowlanych.

>>> Rynek fotowoltaiki w Polsce 2023. RAPORT

>>> Ustawa o odnawialnych źródłach energii – zmiany wprowadzone w 2023 roku

Odnosząc się natomiast do kwestii zgodności realizowanych obiektów i robót budowlanych, niewymagających uzyskania pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, z ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego należy przywołać m.in. wyrok NSA z dnia 19 lutego 2015 r. [3], w którym zwrócono uwagę, że przepisami prawa są także przepisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Plan miejscowy jest bowiem aktem prawa miejscowego. Zgodnie zaś z art. 87 ust. 2 Konstytucji RP [4] źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego. Budowa obiektu budowlanego lub prowadzenie robót budowlanych, nawet niewymagających pozwolenia na budowę lub zgłoszenia, wbrew postanowieniom planu miejscowego jest innym przypadkiem samowoli budowlanej polegającym na realizacji tego obiektu niezgodnie z przepisami (art. 50 ust. 1 pkt 4 Prawa budowlanego). W wypadku wybudowania takiego obiektu wbrew postanowieniom miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego odpowiednie zastosowanie ma – jak podkreślono w przywołanym wyroku – m.in. przepis art. 51 ust. 1 pkt 1 w zw. z ust. 7 Prawa budowlanego, dający podstawę do orzeczenia nakazu rozbiórki obiektu, gdy nie można doprowadzić go do stanu zgodnego z prawem.

Mikroinstalacja fotowoltaiczna w pobliżu placu zabaw

Odpowiedzi na postawione na wstępie pytanie należałoby szukać w treści Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [5], które, co do zasady, reguluje kwestie dotyczące odległości usytuowania inwestycji od innych obiektów (inwestycji) na terenie działki, a w omawianym przypadku od placu zabaw. Ustawodawca nie zdecydował się jednak na wprowadzenie przepisu do warunków techniczno-budowlanych, który regulowałby kwestie odległości instalacji fotowoltaicznej (w tym mikroinstalacji) od terenu placu zabaw. Takie przepisy obowiązują w zakresie odległości od miejsc postojowych (§ 19 ust. 1), miejsc do gromadzenia odpadów stałych (§ 23 ust. 1 pkt 3) czy wylotu przewodów powietrznych i spalinowych (§ 175 ust. 2).

Również sam § 40 dotyczący usytuowania, nasłonecznienia czy odległości placów zabaw i miejsc rekreacyjnych nie zawiera regulacji dotyczących zapewnienia minimum w zakresie odległości od omawianych instalacji. Podobnie procedowana nowelizacja ww. rozporządzenia (nr w wykazie prac: 100 [6]) nie przewiduje w tym zakresie jakichkolwiek nowych przepisów. Zgodnie z § 40 ust. 2 nasłonecznienie placu zabaw dla dzieci powinno wynosić co najmniej 4 godziny liczone w dniach równonocy, w godzinach 10:00–16:00. W zabudowie śródmiejskiej dopuszcza się nasłonecznienie nie krótsze niż 2 godziny. Z kolei zgodnie z § 40 ust. 3 odległość placów zabaw, boisk dla dzieci i młodzieży oraz miejsc rekreacyjnych od linii rozgraniczających ulicę, okien pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz miejsc gromadzenia odpadów powinna wynosić co najmniej 10 m przy zachowaniu wymogów § 19 ust. 1¹. Oznacza to, że usytuowanie instalacji fotowoltaicznej powinno ewentualnie uwzględniać kwestie zacieniania nieruchomości sąsiedniej.

Warto również zwrócić szczególną uwagę, że ewentualna odległość instalacji od granicy działki czy placu zabaw (miejsca rekreacji indywidualnej) może być także określona w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Należy też pamiętać o zasadach wynikających z przepisów Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny [7], które nakazują korzystanie z własnej nieruchomości zgodnie z zasadami współżycia społecznego, a także powstrzymywanie się od działań, które zakłócałyby ponad przeciętną miarę korzystanie z nieruchomości sąsiednich. Niemniej, jak pokazuje praktyka, wydaje się, że w przypadku mikroinstalacji fotowoltaicznych z taką uciążliwością nie będziemy mieli do czynienia.

¹ „Odległość stanowisk postojowych, w tym również zadaszonych, oraz otwartych garaży wielopoziomowych od: placu zabaw dla dzieci, boiska dla dzieci i młodzieży, okien pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi w budynku opieki zdrowotnej, w budynku oświaty i wychowania, w budynku mieszkalnym, w budynku zamieszkania zbiorowego, z wyjątkiem hotelu, motelu, pensjonatu, domu wypoczynkowego, domu wycieczkowego, schroniska młodzieżowego i schroniska, nie może być mniejsza niż:

1) dla samochodów osobowych:

a) 7 m – w przypadku parkingu do 10 stanowisk postojowych włącznie,

b) 10 m – w przypadku parkingu od 11 do 60 stanowisk postojowych włącznie,

c) 20 m – w przypadku parkingu powyżej 60 stanowisk postojowych;

2) dla samochodów innych niż samochody osobowe:

a) 10 m – w przypadku parkingu do 4 stanowisk postojowych włącznie,

b) 20 m – w przypadku parkingu powyżej 4 stanowisk postojowych”.

Joanna Maj
radca prawny, ekspert Komitetu ds. Nieruchomości Krajowej Izby Gospodarczej

Literatura

1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 682 ze zm.).
2. Uchwała NSA z dnia 3 października 2016 , sygn. akt II OPS 1/16.
3. Wyrok NSA z dnia 19 lutego 2015 , sygn. akt II OSK 1743/13.
4. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 (Dz.U. z 1997 r. nr 78 poz. 483).
5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1225).
6. https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12371900.
7. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93, ze zm.).