Koronawirus a obowiązki pracodawcy wynikające z kodeksu pracy

Jak się zabezpieczyć przed zakażeniem koronawirusem w miejscu pracy? Jakie są obowiązki pracodawcy podczas pandemii?

Koronawirus. Metody diagnozowania zakażenia

Test reakcji łańcuchowej polimerazy z odwróconą transkrypcją (rRT-PCR) wykonany z wymazu nosowo-gardłowego lub próbki plwociny – wyniki są dostępne od kilku godzin do dwóch dni.
Analiza przeciwciał z próbki surowicy krwi – wyniki dostępne w ciągu kilku dni.
Oceny kombinacji objawów, czynników ryzyka oraz wyniku badania tomografii komputerowej klatki piersiowej, wykazującego cechy zapalenia płuc.

Rozprzestrzenianie się choroby

1. Koronawirus SARS-CoV-2 wywołujący chorobę COVID-19 jest przenoszony drogą kropelkową:

a) gdy znajdująca się z pobliżu osoba zarażona kaszle, kicha i wydycha powietrze;

b) przez dotknięcie skażonej powierzchni, a następnie oczu, nosa lub ust (kropelki koronawirusa są cięższe od powietrza, więc szybko opadają na powierzchnie mebli, wyposażenia, podłóg…).

2. Światowa globalizacja i związana z nią migracja ludności ułatwia tworzenie się nowych źródeł zakażenia w miejscach mocno od siebie oddalonych.

koronawirus

Fot. stock.adobe / saravut

Zobacz: COVID-19 – jakie zmiany wprowadziła GDDKiA

Objawy choroby COVID-19

Każdy przypadek COVID-19 ma indywidualny przebieg, lecz w wielu przypadkach można zidentyfikować objawy:

Często występujące: gorączka, suchy kaszel, zmęczenie.
Rzadziej występujące: ból mięśni, ból gardła, biegunka, zapalenie spojówek, ból głowy, utrata smaku lub węchu, wysypka skórna lub przebarwienia palców u rąk i stóp.

Koronawirus. Ochrona przed zarażeniem

W celu zniszczenia koronawirusa SARS-CoV-2 zaleca się:

Mycie dłoni, które powinno trwać co najmniej 20 sekund i odbywać się:

– po każdej wizycie w toalecie,

– przed jedzeniem,

– kiedy dłonie są widocznie zabrudzone,

– po kichnięciu, kaszlu, wysiąkaniu nosa.

Dezynfekcję dłoni środkiem zawierającym co najmniej 60% alkoholu, gdy woda i mydło są niedostępne.

Mycie i dezynfekcję elementów wyposażenia (drzwi, klamki, poręcze, wyłączniki, przyciski) dotykanych przez różne osoby.

Aby utrudnić przedostanie się koronawirusa SARS-CoV-2 do organizmu człowieka, wskazane jest:

Unikanie dotykania oczu, nosa oraz ust przed dokładnym umyciem dłoni.
Zachowanie dystansu (1,5-2 m) od osób kaszlących lub kichających.
Zakrywanie ust i nosa podczas kichania lub kaszlu.
Noszenie maseczek lub przyłbic.
Stosowanie znaku ostrzegającego przed zagrożeniem.
Ograniczenie czasu przebywania w dużych skupiskach ludzkich (środki transportu zbiorowego, sklepy, kościoły, przychodnie zdrowia).
Ograniczenie lub zaniechanie bliskich kontaktów w trakcie powitań (np. podanie dłoni, przytulenie się), kontaktów z innymi ludźmi.

W celu ograniczenia rozprzestrzeniania się koronawirusa SARS-CoV-2 od osób zarażonych należy:

Zwracać uwagę osobom, które kichają lub kaszlą, aby zakrywały usta i nos.
Nakłaniać osoby posiadające objawy charakterystyczne dla COVID-19 lub grypy, aby pozostały w domu do ich ustąpienia, nawet jeśli objawy te są mało intensywne.
Przestrzegać zasad postępowania przyjętych w danym środowisku (kraj, zakład pracy).

Sprawdź: Renegocjacja umowy a COVID-19

Obowiązki pracodawcy wynikające z kodeksu pracy

Art. 222¹

§ 1. W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe – ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Działania prewencyjne

Zastosować rozwiązania techniczne (T):

Uniemożliwić lub ograniczyć styczność ze środowiskiem, w którym może się pojawić koronawirus, i osobami zarażonymi, np. przez zastosowanie pracy zdalnej (pracownicy zatrudnieni w biurach), stosowanie sprzętu elektronicznego (prowadzenie szkoleń).
Stosować ekrany oddzielające poszczególne osoby.
Zapewnić możliwość korzystania ze środków czystości i dezynfekcyjnych (zwłaszcza w toaletach, jadalniach, szatniach).
Zapewnić warunki bezpiecznego zbierania, przechowywania oraz usuwania odpadów, z zastosowaniem bezpiecznych i oznakowanych pojemników.
Umożliwić obowiązkową dezynfekcję rąk przy bramie wejściowej.
Wprowadzić pomiar temperatury osób wchodzących na teren (zakładu, budowy).
Zapewnić maty dezynfekujące przy głównych wejściach do budynków.
Wprowadzić zasadę korzystania z własnych lub jednorazowych sztućców i naczyń.
Zapewnić możliwość hermetycznego przechowywania pożywienia.

Zastosować rozwiązania organizacyjne (O):

Prowadzić prace (np. budowlane) w małych grupach, o stałym składzie, w oddzielnych pomieszczeniach.
Ustalić czas rozpoczynania i kończenia pracy o różnych godzinach, co zmniejszy liczbę osób jednocześnie się przebierających w pomieszczeniu szatni.
Ustalić przerwy na spożycie posiłków o różnych godzinach, co ograniczy liczbę osób jednocześnie spożywających posiłek w pomieszczeniu jadalni.
Wyznaczyć osoby, których zadaniem jest kontaktowanie się z osobami spoza zakładu (np. dostawcami towaru, kurierami).
Ograniczyć liczbę bram wjazdowych na teren (zakładu, budowy) do jednej.

Wprowadzić rozwiązania ludzkie (L):

Wyposażyć w środki ochrony indywidualnej (maseczki, rękawice, przyłbice).
Zapoznać z instrukcjami eksploatacji, konserwacji i magazynowania stosowanych środków ochrony indywidualnej.
Wprowadzić możliwość skorzystania z pomocy psychologicznej.
Informować o badaniach lekarskich, z których można skorzystać po ustaniu pandemii.
Informować o liczbie osób zatrudnionych w zakładzie, które uległy zarażeniu koronawirusem SARS-CoV-2.
Poinformować właściwego inspektora sanitarnego o zaistniałych przypadkach zarażenia koronawirusem SARS-CoV-2.
Zapewnić osobom, które miały kontakt z osobą zarażoną, możliwość przeprowadzenia testu na obecność koronawirusa SARS-CoV-2 w organizmie.

Czytaj: Prawo zamówień publicznych: COVID-19 a zmiana umowy

Art. 226. Pracodawca:

1. ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;

2. informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Koronawirus w pracy. Działania prewencyjne:

Dokonać aktualizacji oceny ryzyka zawodowego z uwzględnieniem oddziaływania:

czynnika biologicznego (korona- wirus SARS-CoV-2), który może wywołać chorobę COVID-19,
czynników chemicznych wykorzystywanych do dezynfekcji rąk i powierzchni elementów wyposażenia,
czynników uciążliwych polegających na konieczności stosowania środków ochrony indywidualnej (maseczki, przyłbice),
czynników psychospołecznych polegających na powstaniu psychozy zarażenia się wirusem, ograniczenia spotkań, wprowadzenia restrykcyjnych zasad postępowania.

Zapoznać osoby zatrudnione w zakładzie ze zmianami wprowadzonymi w ocenie ryzyka zawodowego na zajmowanym przez nie stanowisku pracy.

Art. 227

§ 1. Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, w szczególności:

1) utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników.

Działania prewencyjne:

Zapewnić cykliczną dezynfekcję elementów wyposażenia (klamki, poręcze) przez wyznaczone osoby.
Zapewnić cykliczne wietrzenie pomieszczeń.
Zapewnić podciśnienie w pomieszczeniach pracy w stosunku do bezpośredniego otoczenia.
Wprowadzić zasadę dokonywania pomiaru temperatury osób wchodzących na teren (zakładu, budowy).
Zorganizować pomieszczenia do izolacji w sytuacji podejrzenia zakażenia (z dodatkowym zapasem środków ochrony indywidualnej i środków dezynfekujących).

Art. 233. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej.

Działania prewencyjne:

Zapewnić stały dostęp do bieżącej wody i mydła umożliwiający umycie rąk.
Zapewnić możliwość korzystania ze środków dezynfekcyjnych.
Wydzielić osobne toalety osobom spoza zakładu (dostawcy, kurierzy).

Art. 236. Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.

Działania prewencyjne:

Dokonać analizy okoliczności, w jakich doszło do zarażenia osoby zatrudnionej w zakładzie koronawirusem SARS-CoV-2.
Ustalić wykaz osób, które kontaktowały się z osobą zarażoną.
Ustalić środki zapobiegawcze kolejnemu zarażeniu koronawirusem SARS-CoV-2 i rozprzestrzenianiu się zarażenia na terenie zakładu.

Art. 237⁴

§ 1. Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.

Działania prewencyjne:

Dokonać aktualizacji programów szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (wstępnych ogólnych i wstępnych stanowiskowych oraz okresowych) z uwzględnieniem możliwości zarażenia się koronawirusem SARS-CoV-2.

Zapoznać osoby zatrudnione w zakładzie z:

możliwością zarażenia się koronawirusem SARS-CoV-2,
objawami zarażenia się koronawirusem SARS-CoV-2,
sposobami postępowania w przypadku zarażenia się koronawirusem SAR- S-CoV-2 (ogólnymi i zakładowymi),
przyjętymi w zakładzie metodami i środkami zabezpieczającymi przed możliwością zarażenia się koronawirusem SARS-CoV-2.

Opracować i wydać szczegółowe instrukcje, np.:

zakładania i zdejmowania środków ochrony indywidualnej wydanych pracownikom (maseczki, rękawice, przyłbice),
zasad prowadzenia dezynfekcji,
postępowania z odpadami skażonymi,
korzystania z przestrzeni wspólnych (podczas przejazdów, przebierania się, spożywania posiłków).

Zapewnić kontrole w zakresie przestrzegania zaleceń epidemiologicznych i zakładowych.

Art. 237⁶

§ 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami.

§3 . Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.

Działania prewencyjne:

Wyposażyć w środki ochrony indywidualnej (maseczki, rękawice, przyłbice).
Zapoznać z instrukcjami eksploatacji, konserwacji i magazynowania stosowanych środków ochrony indywidualnej.

Art. 237⁷

§ 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze spełniające wymagania określone w Polskich Normach:

2) ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Działania prewencyjne:

Wyposażyć w odzież i obuwie robocze.
Zapewnić pranie i dezynfekcję odzieży i obuwia roboczego.

Art. 237⁸

§ 1. Pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne, oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.

Działania prewencyjne:

Opracować tabele norm przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej.
Dokonać aktualizacji istniejących norm przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej z uwzględnieniem możliwości zarażenia się koronawirusem SARS-CoV-2.

Art. 237¹⁰

§ 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym.

Działania prewencyjne:

Wyznaczyć miejsce przechowywania odzieży i obuwia roboczego skażonego koronawirusem SARS-CoV-2.
Zapewnić możliwość utylizacji odzieży i obuwia roboczego skażonego koronawirusem SARS-CoV-2.
Wyznaczyć osoby odpowiedzialne za wycofanie z użytkowania odzieży i obuwia roboczego skażonego koronawirusem SARS-CoV-2.

Art. 237^11a

§ 1. Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące:

1) zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji chemicznych i ich mieszanin, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników;

2) oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku;

4) przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego;

5) szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 2. Pracownicy lub ich przedstawiciele mogą przedstawiać pracodawcy wnioski w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych.

§ 3. Pracodawca zapewnia odpowiednie warunki do przeprowadzania konsultacji, a zwłaszcza zapewnia, aby odbywały się w godzinach pracy. Za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach pracownicy lub ich przedstawiciele zachowują prawo do wynagrodzenia.

Działania prewencyjne:

Wyłonić z grona pracowników osoby cieszące się zaufaniem załogi, które będą:

uczestniczyły w opracowywaniu ocen ryzyka zawodowego,
członkami zespołu ustalającego okoliczności i przyczyny wypadków przy pracy,
przekazywały informacje pomiędzy pracodawcą a załogą.

Zorganizować forum internetowe, na którym pracownicy mogą wyrażać swoje obawy, zadawać pytania, a także zachęcać pracowników do udzielania sobie wzajemnego wsparcia, np. przez kontakty telefoniczne lub w mediach społecznościowych.

Art. 283

§ 1. Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto:

4) wbrew obowiązkowi dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności.

Art. 304

§ 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

§ 3. Obowiązki określone w art. 207 § 2 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:

1) na innej podstawie niż stosunek pracy;

2) prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.

§ 4. W razie prowadzenia prac w miejscu, do którego mają dostęp osoby niebiorące udziału w procesie pracy, pracodawca jest obowiązany zastosować środki niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia tym osobom.

Praca w czasie epidemii koronawirusa. Podsumowanie

Środki masowego przekazu każdego dnia zasypują nas informacjami o liczbie osób zarażonych koronawirusem SARS-CoV-2. Warto więc podjąć zdecydowane działania, by nie być jedną z nich. A jak jest w rzeczywistości?

Moje doświadczenia dotyczące działań profilaktycznych wyniesione z kilku małych firm budowlanych na północnym Mazowszu nie są pocieszające. Porównanie wymienionych działań prewencyjnych, jakie powinny być wdrożone, z tymi, które na tym obszarze zostały wprowadzone, nie przedstawia się zbyt optymistycznie. W nielicznych zakładach są stosowane maski lub przyłbice chroniące układ oddechowy, rękawice lateksowe i płyny do dezynfekcji oraz zachowywane odstępy między pracownikami w czasie ich pracy, spożywania posiłków, dojazdów do pracy. Większość właścicieli tych firm zakupiła kilka masek i płyn do dezynfekcji rąk na początku rozprzestrzeniania się pandemii, ale pracownicy nadal witają i żegnają się ze sobą, podając dłoń, wspólnie dojeżdżają do pracy bez zakrywania ust, pracują w bezpośrednim sąsiedztwie, spotykają się przy spożywaniu posiłków i na wspólnym paleniu papierosów. Jak widać, można traktować pandemię koronawirusa SARS-CoV-2 mniej lub bardziej poważnie.

Obowiązujące przepisy

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320).
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami oraz z 2011 r. Nr 173, poz. 1034).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. Nr 81, poz. 716 ze zmianami z 2008 r. Nr 48, poz. 288).

Janusz Bednarczyk
specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy
Mazowiecka OIIB

Wyszukaj: Produkty budowlane