Kable i przewody – klasy reakcji na ogień

Pytanie od Czytelnika:

Rzecz dotyczy dyrektywy UE nr 305/2011. Dyrektywa zaleca (nakazuje?) stosowanie przewodów/kabli zgodnie ze znajdującą się w niej instrukcją. Problem, z jakim się spotykam, jak zwykle dotyczy zwiększonych znacznie kosztów wykonania instalacji elektrycznych w budynkach, np. mieszkalnych wielorodzinnych i innych użyteczności publicznych.

Dla przykładu w roku 2018/2019 zostało wydane pozwolenie na budowę budynku wielorodzinnego z zastosowaniem przewodów i kabli w klasie E_ca, jakie w tym czasie były stosowane (YDYżo, YKYżo itd.), pod koniec 2019 r. nastąpiło przeprojektowanie aneksem pewnych elementów dokumentacji wykonawczej elektrycznej i przy okazji zmieniono klasyfikację przewodów i kabli na kategorię B_2ca – pomieszczenia ogólne, i D_ca – pomieszczenia mieszkalne.
1. Jeżeli pierwotny projekt budowlany i wykonawczy przewidywał przewody kategorii E_ca, czy inwestor może odmówić zmiany kategorii stosowanych przewodów w dokumentacji aneksowanej?
2. Czy dyrektywa UE nr 305/2011CPR jest już zatwierdzona przez PKN do stosowania i od kiedy?

Przed przystąpieniem do odpowiedzi na pierwsze pytanie koniecznie trzeba udzielić odpowiedzi na drugie z nich. Oba wymagają szerszego wyjaśnienia.

Kable, przewody – przepisy, rodzaje i sposoby ich prowadzenia w budynku

W 2011 r. Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły rozporządzenie PE i Rady (UE) nr 305/2011 [1]. Jedną z objętych nim grup wyrobów, o kodzie 31, są kable zasilania, sterujące i komunikacyjne (prawidłowo powinno być kable i przewody elektroenergetyczne, kable sterownicze, kable i przewody telekomunikacyjne). Tego rodzaju akty prawne nie podlegają zatwierdzeniu przez Polski Komitet Normalizacyjny.

Rozporządzenie UE zostało wdrożone do polskiego porządku prawnego ustawą o wyrobach budowlanych [2]. Przepisem wykonawczym do niej jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych [3]. Przepisy te stosuje się do wyrobów wprowadzanych na rynek po 1 lipca 2017 r.

Terminologia dotycząca kabli i przewodów w polskim tłumaczeniu dyrektywy CPR, w rozporządzeniu MIiB, a także w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (WT) [4], jest niespójna i stosowana niekonsekwentnie. Dodatkowo w normach powołanych w WT występuje pojęcie „oprzewodowanie”, o znaczeniu szerszym niż „kable i przewody”.

Oznacza ono zestaw składający się z gołych lub izolowanych przewodów, kabli lub szyn zbiorczych wraz z elementami mocującymi i w razie potrzeby osłonami przewodów, kabli lub szyn. Przy czym osłony, które występują także w rozporządzeniu MIiB, to systemy rur, listew, korytek lub drabinek instalacyjnych służące do układania i ochrony kabli i przewodów.

A zatem mówiąc o oprzewodowaniu, mówimy nie tylko o rodzaju kabli czy przewodów, ale także sposobie ich prowadzenia w budynku.

Zapisy ustawy o wyrobach budowlanych i rozporządzenia wykonawczego do niej nie mają zastosowania do oprzewodowania (w tym kabli i przewodów) stosowanego poza obiektami budowlanymi lub wbudowanego do urządzeń, a także przewodów do odbiorników ruchomych lub układanych tymczasowo (niewbudowywanych trwale) i nie podlegają wymaganiom dotyczącym reakcji na ogień. To samo dotyczy przewodów gołych, szyn i szynoprzewodów niewymienionych w rozporządzeniu.

Zobacz:

Przewody i izolacje nierozprzestrzeniające ognia – co klasyfikacja NRO oznacza w praktyce?

Jak szkło wpływa na bezpieczeństwo pożarowe budynku w szkielecie drewnianym?

Sygnalizatory pożarowe – co warto o nich wiedzieć?

Fot. stock.adobe/Africa Studio

Klasy reakcji na ogień

Określenia klas reakcji na ogień nie jest wymagane dla kabli i przewodów, ich osłon oraz zespołów kablowych wraz z zamocowaniami do zastosowań podlegających wymaganiom dotyczącym odporności ogniowej.

Ustawa o wyrobach budowlanych i rozporządzenie dotyczą wprowadzania wyrobów budowlanych na rynek i zobowiązują producentów, importerów oraz dystrybutorów do spełnienia określonych wymagań wobec m.in. kabli i przewodów oraz osłon ze względu na ich reakcję na ogień. Nie nakazują natomiast wprowadzania jakichkolwiek nowych jakościowo wyrobów w tym zakresie i nie określają, w jakich sytuacjach wyroby o danej klasie reakcji na ogień powinny być stosowane.

Przepisem, który określa zasady, jakie się stosuje przy projektowaniu, budowie i przebudowie i zmianie użytkowania budynków oraz budowli spełniających funkcje użytkowe budynków, są WT wraz z powołanymi w nich normami. Zawierają one także wymagania dotyczące reakcji na ogień.

W warunkach technicznych stosowane są opisowe określenia dotyczące palności elementów budynku i rozprzestrzeniania ognia. Nie ma w nich powiązania określeń opisowych dla kabli i przewodów i ich osłon z ich klasami reakcji na ogień, jak ma to miejsce dla innych wyrobów budowlanych. W warunkach technicznych i powołanych w nich normach jedyne określenie opisowe dotyczące palności lub rozprzestrzeniania ognia odnoszące się do oprzewodowania to „nierozprzestrzeniające ognia” lub równoznaczne „nierozprzestrzeniające płomieni”. W tym zakresie podano w nich wymagania dotyczące reakcji na ogień.

Powiązanie określenia opisowego występującego w WT z klasami reakcji na ogień dla kabli i przewodów wg normy [5] przedstawiono w publikacji Instytutu Techniki Budowlanej [6]. Zgodnie z nią tę cechę posiadają wszystkie kable i przewody wszystkich klas i podklas reakcji na ogień poza klasą F_ca. Nie oznacza to, że WT nie dopuszczają stosowania kabli i przewodów tej klasy. Mogą być one trwale wbudowywane w obiekty budowlane, pod warunkiem że są całkowicie osłonięte przez ułożenie ich w osłonach, takich jak systemy rur, listew, korytek i drabinek instalacyjnych nierozprzestrzeniających ognia, lub przez obudowanie materiałami niepalnymi, lub przez wbudowanie w materiały niepalne.

Polecamy:

Niepalne izolacje kabli i przewodów elektrycznych

Wymagania w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Rozporządzenie

Pierwsze pytanie odnosi się do podanego w liście Czytelnika następującego przykładu. W projekcie budowlanym projektant wskazał na zastosowanie kabli YKYżo i przewodów typu YDYżo mających klasę E_ca i nierozprzestrzeniających ognia. Takie też zaprojektował w projekcie wykonawczym, a następnie w aneksie do projektu wykonawczego zmienił wymaganą klasę kabli i przewodów na B_2ca w pomieszczeniach ogólnych i D_ca w pomieszczeniach mieszkalnych.

Warunki techniczne określają wymagania minimalne. Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego [7] do podstawowych obowiązków projektanta należy opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z wymaganiami ustawy, ustaleniami określonymi w decyzjach administracyjnych dotyczących zamierzenia budowlanego, obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej. 1 to właśnie na podstawie zasad wiedzy technicznej projektant ma prawo w konkretnej sytuacji podjąć decyzję o zastosowaniu wymagań ponadnormatywnych i on ponosi za tę decyzję odpowiedzialność.

Z przesłanego listu nie wynika, czym się kierował projektant, przyjmując takie rozwiązania. Prawdopodobnie właśnie zasadami wiedzy technicznej. Obawiam się, że wiedza, z której skorzystał, może pochodzić z zatrutego źródła. Mam tu na myśli normę N SEP-E-007:2017-09 [8], a także wydawnictwo Instytutu Techniki Budowlanej [6]. Mimo że w obu napisano, iż zawierają one wymagania w zakresie reakcji na ogień, które kable i przewody instalowane lub stosowane w budynkach powinny spełniać (co bezpodstawnie sugeruje taki obowiązek), to należy podkreślić, że nie ma żadnych podstaw prawnych nakazujących korzystanie z nich. Można najwyżej uznać je za zalecenia, i to z zastrzeżeniami.

Obie dezinformują Czytelnika. Pominięto w nich całkowicie ustawę o wyrobach budowlanych wraz z rozporządzeniem wykonawczym w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych wdrażające rozporządzenie CPR w krajowym obrocie prawnym. Obie publikacje są oderwane od przepisów warunków technicznych i powołanych w nich norm, a w niektórych przypadkach są wręcz z nimi sprzeczne. Obie odnoszą się wyłącznie do kabli i przewodów, a pomijają oprzewodowanie. Nie uwzględniono w nich sposobu układania, zastosowania osłon, obudów lub wbudowania, przez co wykluczono stosowanie kabli i przewodów klasy F.

W normie SEP klasy reakcji na ogień kabli i przewodów przypisano do całych budynków oraz oddzielnie dla dróg ewakuacyjnych w nich występujących, na zasadzie jedna klasa (wraz z pod- klasą jeżeli występuje) dla jednego typu charakterystyki budynku. W publikacji ITB wymagane klasy reakcji na ogień określono podobnie, z tym że nie w odniesieniu do całych budynków, ale do stref pożarowych. Przy tym w ani w [6], ani [8] nie uzasadniono, dlaczego kable i przewody danej klasy reakcji na ogień przypisano do określonego rodzaju budynku lub strefy pożarowej.

Kable o wyższej klasie reakcji na ogień są, z różnych powodów, droższe niż te klasy E_ca czy F_ca. Wymóg ich stosowania w całym budynku lub strefie pożarowej niezależnie od sposobu układania przewodów podnosi bezpieczeństwo pożarowe ponad wymagania wynikające z przepisów w sposób nieproporcjonalny do poniesionych nakładów finansowych. Obciążają one inwestora, a w efekcie ostatecznym końcowego nabywcę. Dlatego inwestor ma prawo zapytać projektanta o uzasadnienie takiej decyzji i do niej się odnieść.

Bibliografia

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz.Urz. UE L 88/5, tom 54, 4.4.2011).
2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 215 z późn. zm.).
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz.U. z 2016 r. poz. 1966 z późn. zm.).
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1065 z późn. zm.).
5. PN-EN 13501-6:2014-04 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków – Część 6: Klasyfikacja na podstawie wyników badań reakcji na ogień kabli elektrycznych.

PN-EN 13501-6:2019-02 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków – Część 6: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień kabli elektroenergetycznych, sterowniczych i telekomunikacyjnych (wersja angielska).

6. Borowy, A. Kolbrecki, K. Kaczorek-Chrobak, Kable elektryczne stosowane w budynkach. Wymagania dotyczące reakcji na ogień,ITB, Warszawa 2020.
7. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1133 z późn. zm.).
8. N SEP-E-007:2017-09 Instalacje elektroenergetyczne i teletechniczne w budynkach. Dobór kabli i innych przewodów ze względu na ich reakcję na ogień.

Odpowiadał mgr inż. Łukasz Gorgolewski rzeczoznawca budowlany

Sprawdź: Produkty budowlane