Fotowoltaika w Polsce RAPORT - Inżynier Budownictwa

Rynek fotowoltaiki (PV) rozwija się najszybciej ze wszystkich sektorów OZE w Polsce. Łączna moc zainstalowana w źródłach fotowoltaicznych na koniec 2019 roku wynosiła prawie 1500 MW, a w maju 2020 r. przekroczyła 1950 MW. Największy przyrost nowych mocy obserwowany jest w segmencie mikroinstalacji, oznacza to dużą aktywność prosumentów indywidualnych i biznesowych. Instytut Energetyki Odnawialnej wraz z partnerami przygotował raport na ten temat.

Polska w 2019 roku osiągnęła przyrost nowych mocy na poziomie około 0,9 GW i z udziałem przyrostu mocy wynoszącym 5,5% uplasowała się w pierwszej piątce w Unii Europejskiej. Według prognoz IEO Polska w 2020 r. utrzyma tempo wzrostu mocy zainstalowanej i utrzyma się na 5. miejscu w UE. IEO ocenia, że na koniec 2020 roku moc zainstalowana w PV w Polsce może osiągnąć 2,5 GW. Prognozy IEO wskazują także, że obroty na rynku fotowoltaiki wzrosną w 2020 roku stosunku do poprzedniego nawet o 25% i przekroczą 5 mld zł.

Fot. stock.adobe / rupbilder

W 2020 roku inwestycje będą skupione wokół prosumentów indywidualnych i biznesowych, czyli w sektorze mikro i małych instalacji. Następnie w latach 2021-2022, wraz z kończącym się terminem realizacji projektów, które wygrały aukcje w latach 2018-2019, większość inwestycji skupi się w sektorze farm fotowoltaicznych. Fotowoltaika w 2019 roku odnotowała największe przyrosty mocy zainstalowanej wśród wszystkich OZE. Oznacza to, że jest obecnie głównym obszarem inwestycji w elektroenergetyce odnawialnej. W 2025 roku całkowita moc zainstalowana w fotowoltaice może osiągnąć 7,8 GW, co oznacza, że już w 2025 roku moc źródeł PV przekroczy zakładaną w Krajowym Planie na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK) moc na 2030 rok.

Rys. Szacunkowa ilość energii elektrycznej z instalacji fotowoltaicznych wyprodukowana w Polsce
(prognoza: czerwiec-grudzień 2020). Oprac. IEO

Obserwowany i prognozowany wzrost rynku jest szczególnie wyraźny w sektorze prosumentów oraz deweloperów farm i tworzy rynek dla firm instalacyjnych i EPC oraz polskich producentów i dostawców urządzeń, których rozwój zapewnia nowe miejsca pracy i generuje wartość dodaną.

Zobacz też:

Spektakularne sukcesy branży nie powinny jednak prowadzić do przekonania, że fotowoltaika ma gwarancje sukcesu na zawsze. Pierwszym okresem próby mogą być lata 2023-2024, gdy obecne systemy wsparcia nie będą już działać. Konieczne są dodatkowe działania rządu – poza pakietami ożywienia gospodarczego z których fotowoltaika nie korzystała, w tym przyspieszenie wdrożenia dyrektyw i przygotowanie do szybkiej absorpcji nowych środków UE. Dodatkowe działania powinny prowadzić do ugruntowania pozycji branży na rynku energii, rozwoju innowacji i do eksportu urządzeń polskiej produkcji.

Rys. Skumulowana moc zainstalowana w fotowoltaice w Polsce, stan na koniec I kw. 2020, dane: URE, OSD, oprac. IEO

Fotowoltaika w Polsce – produkcja modułów

Globalna pandemia udowodniła negatywne skutki ulokowania większości produkcji przemysłowej poza obszarem UE. Udział UE w światowej produkcji modułów fotowoltaicznych spadł do poziomu 5-6%. Zdolności wytwórcze polskich producentów modułów PV sięgające 500 MW/rok stanowią 10% całkowitych europejskich zdolności produkcyjnych. Prognozowany szybki wzrost mocy w krajowym systemie energetycznym wywoła zapotrzebowanie rynku krajowego na niezakłócone dostawy nowych technologii fotowoltaicznych oraz zmniejszanie zależności od dostaw nowych technologii i komponentów z zagranicy.

Wyzwaniem stojącym przed branżą i administracją rządową jest tworzenie polityki przemysłowej (takiej, jaka tworzy się na poziomie UE), optymalne kształtowanie rynku krajowego, promocja eksportu polskich produktów PV oraz wsparcie dla strategicznych planów rozwojowych krajowych przedsiębiorstw. Instytut Energetyki Odnawialnej podjął inicjatywę na rzecz wzmocnienia partnerstwa administracji publicznej i integracji przemysłu fotowoltaicznego, inicjując działania i współpracę w ramach „Przemysłowego Panelu PV”. Deklarację przedstawicieli polskiego przemysłu fotowoltaicznego podpisali m.in.: ML System, Bruk-bet Solar i Hanplast, szereg innych znaczących firm z łańcucha dostaw (mocowań, kabli, akcesoriów itp.) dołączyło już lub deklaruje chęć przystąpienia do inicjatywy. Sygnatariusze, w odpowiedzi na zapowiadane rządowe plany rozwoju fotowoltaiki oraz w oparciu o inicjowane w UE i w Polsce działania na rzecz wsparcia rodzimego przemysłu, zadeklarowali, że w latach 2021-2025 są w stanie 5-krotnie zwiększyć swoje zdolności produkcyjne, odpowiednio rozwinąć potencjał eksportowy (wkład w poprawę krajowego bilansu handlowego i konkurencyjności polskiej gospodarki) oraz stworzyć w całym łańcuchu dostaw nawet do 9 tys. miejsc pracy.

Fotowoltaika w Polsce – mikroinstalacje prosumenckie

W 2019 roku zainstalowano 640 MW mocy w mikroinstalacjach, co oznacza prawie trzykrotny wzrost rok do roku. Już w pierwszym kwartale 2020 przyłączono do sieci około 300 MW mikroinstalacji PV. Duży przyrost mocy mikroinstalacji w I kw. 2020 roku oznacza, że mimo początków pandemii (i pierwszych symptomów spowolnienia gospodarczego) prosumenci nadal są zainteresowani inwestowaniem w fotowoltaikę i globalna pandemia w stosunkowo niewielkim stopniu ogranicza rozwój tego sektora. Na koniec 2019 roku mikroinstalacje stanowiły ponad 70% całkowitej mocy zainstalowanej w fotowoltaice. Polska fotowoltaika, w przeciwieństwie do wielu krajów w Europie, ma obecnie bardzo prosumencki, rozproszony charakter. Wynika to z zainteresowania obywateli produkcją energii we własnym zakresie, dostępnych programów wsparcia i przyjaznych regulacji prawnych m. in. ulg podatkowych. Funkcjonujący od roku program „Mój Prąd” oraz wieloletnie wsparcie unijne w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych są filarem trwałego rozwoju sektora prosumenckiego.

Fotowoltaika w Polsce. Farmy fotowoltaiczne

Obecnie głównym motorem napędowym rynku farm fotowoltaicznych, szczególnie tych o mocy około 1 MW, są nadal aukcje na energię z OZE. We wszystkich dotychczas przeprowadzonych aukcjach wygrały projekty o łącznej mocy prawie 1700 MW. W tegorocznej aukcji wolumen dla fotowoltaiki w tzw. „małym koszyku” (<1 MW) przewidziany jest na 800 MW, a w dużym (> 1 MW) na minimum 700 MW. Dotychczas do eksploatacji zostało oddane około 370 MW w farmach PV, co stanowi około 20% całkowitej mocy zainstalowanej w PV. Zwycięzcy aukcji z 2018 roku, ze względu na globalną epidemię i utrudnienia z nią związane mogą przełożyć realizację projektów do maja 2021 r. Oznacza to, że w latach 2021 i 2022 nastąpi boom inwestycyjny w sektorze farm PV, kiedy to projekty z trzech aukcji będą oddawane do eksploatacji.

Prognozy dla rynku fotowoltaiki w Polsce

Prognoza IEO zakłada wzrost mocy zainstalowanej w fotowoltaice w 2020 roku głównie w segmencie mikroinstalacji. Następnie w latach 2021 – 2022 zostanie oddane do eksploatacji około 2,8 GW farm PV. W latach 2022 i 2023 udział farm PV w całkowitej mocy zainstalowanej zrówna się z udziałem mikroinstalacji. Rynek PV zmieni się z typowo prosumenckiego, tak jak to ma miejsce obecnie na zrównoważony pomiędzy zawodowymi elektrowniami PV a prosumentami. Według scenariuszy Solar Power Europe z 2019 roku, moc zainstalowana w Polsce w 2023 roku będzie wynosić 3,5-5 GW. IEO, biorąc pod uwagę wszystkie rodzaje wsparcia w każdym sektorze i aktualną jego dynamikę proponuje bardziej optymistyczny scenariusz. Według prognozy IEO moc zainstalowana w PV w bieżącym roku osiągnie 2,5 GW, a tempo przyrostu nowych mocy utrzyma się na takim samym poziomie jak w roku ubiegłym. W 2023 roku moc PV osiągnie 6,6 GW. Natomiast w 2025 roku całkowita moc zainstalowana może osiągnąć 7,8 GW, co oznacza, że już w 2025 roku moc PV przekroczy założoną w KPEiK na 2030 rok.

Pozytywne prognozy bezpośrednio potwierdzają także wiodące firmy z branży PV, które brały udział w badaniu rynku. Z analiz IEO wynika, że firmy nadal planują szybki rozwój, pomimo przejściowych trudności wywołanych pandemią. Najczęściej wskazywanym kierunkiem rozwoju było dalsze zwiększenie zatrudnienia – po tym jak na koniec 2019 roku zatrudnienie w branży sięgnęło 6 tys. etatów, aż 90% firm ponownie wyraziło chęć zwiększenia liczby miejsc pracy. 85% ankietowanych planuje dalsze zwiększenie zdolności wykonawczych. Połowa firm zamierza wprowadzić do oferty innowacje np. dachówki fotowoltaiczne lub magazyny energii. Tyle samo ankietowanych przedsiębiorstw zamierza rozszerzyć działalność firmy np. oferując usługi eksploatacyjne. Producenci modułów będą systematycznie zwiększać zdolności produkcyjne już od 2020, wprowadzając kolejno nowe technologie, a w 2022 roku planowana jest budowa fabryki ogniw krzemowych i ogniw tandemowych w 2024 roku. Pokazuje to, że mimo spowolnienia gospodarczego firmy z branży fotowoltaicznej przygotowują się na dalszy wzrost mocy zainstalowanej i rozwój rynku PV, i mają ambitne plany wybiegające poza 2020 rok, z państwową gwarancją rozwoju rynku co najmniej do końca 2022 roku, a więc do czasu, kiedy cala gospodarka powinna wyjść z okresu spowolnienia.

Fotowoltaika walnie przyczyni się do przełomu, który rozpoczyna transformację energetyczną. Jest nie tylko głównym obszarem inwestycji w energetyce odnawialnej, ale także w całej polskiej elektroenergetyce. Jako jedyna branża OZE była w stanie w latach 2019-2020 zmobilizować więcej kapitału na inwestycje niż cała energetyka konwencjonalna. Jest też w stanie pozyskać zaufanie polskich i zagranicznych inwestorów kapitałowych, co potwierdza indeks giełdowy IEO_PV.

Instytut Energetyki Odnawialnej, raport Rynek fotowoltaiki w Polsce