Deklarowanie zgodności wyrobów do budowy nawierzchni szynowych

Nawierzchnie szynowe są konstrukcjami budowlanymi składającymi się z wyrobów wyprodukowanych z różnych materiałów. W nawierzchni podsypkowej, najbardziej powszechnej w drogach kolejowych, oprócz szyn stosuje się podkłady strunobetonowe oraz systemy przytwierdzeń składające się z elementów metalowych i z tworzyw sztucznych, a także podsypkę tłuczniową. Niekiedy zamiast podkładów betonowych używa się podkładów stalowych, drewnianych bądź z tworzyw sztucznych.

Nawierzchnie szynowe bezpodsypkowe – bardzo popularne w systemach tramwajowych i metra ‒ zazwyczaj oprócz szyn zbudowane są z systemu przytwierdzeń i elementów betonowych prefabrykowanych lub wylewanych „na mokro” na miejscu budowy. Każdy z tych wyrobów powinien być wprowadzony do obrotu zgodnie z obowiązującymi przepisami. W zależności od przewidywanego zastosowania wyrobu ocena zgodności przeprowadzana jest na podstawie różnych dokumentów odniesienia, a wystawiane deklaracje powinny zawierać ściśle określone informacje.

Zdjęcie autora

Nawierzchnie szynowe – deklaracja WE zgodności

Deklaracja WE zgodności oznacza deklarację sporządzaną dla składnika interoperacyjności (w podsystemie „Infrastruktura” składnikami są szyny, systemy przytwierdzeń i podkłady przeznaczone do podsypkowej nawierzchni kolejowej na podkładach drewnianych lub betonowych) przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, w której to deklaracji producent lub jego upoważniony przedstawiciel oświadcza, na swoją wyłączną odpowiedzialność, że dany składnik interoperacyjności, który został poddany odpowiednim procedurom weryfikacji, jest zgodny z właściwymi przepisami prawa unijnego [5].

Zobacz:

Budownictwo kolejowe w Polsce w 2021 r.

Efektywna i profesjonalna modernizacja taboru szynowego i infrastruktury torowej

Diagnostyka torów kolejowych

Georuszty heksagonalne w stabilizacji podtorza

Deklaracją WE zgodności powinny być objęte szyny, systemy przytwierdzeń i podkłady stosowane w tradycyjnej konstrukcji toru na podsypce tłuczniowej na betonowych lub drewnianych podkładach, zabudowane na liniach kolejowych objętych obowiązkiem stosowania technicznych specyfikacji interoperacyjności podsystemu „Infrastruktura” [1, 2] – TSI INF. Części składowe i podzespoły wykorzystywane do budowania innych konstrukcji toru nie są uznawane za składniki interoperacyjności. Dotyczy to choćby elementów nawierzchni bezpodsypkowych (np. systemów przytwierdzeń, podpór blokowych, podkładów, podrozjazdnic) lub nawierzchni na podkładach stalowych. Za składniki interoperacyjności nie są również uznawane szyny, przytwierdzenia i podkłady stosowane na krótkich odcinkach toru do szczególnych celów, np. na rozjazdach i skrzyżowaniach, w przyrządach wyrównawczych, płytach na odcinkach przejściowych i budowlach specjalnych.

Zgodnie z art. 7 ust. 4 [1, 2] od dnia 1 stycznia 2016 r. nowo wyprodukowane składniki interoperacyjności są objęte deklaracją WE zgodności lub przydatności do stosowania. Producenci powinni zatem przeprowadzić ocenę zgodności, która w przypadku systemów przytwierdzeń i podkładów ujęta jest w module CA lub CH. W module CA deklaracja jest wystawiona przez producenta wyłącznie na podstawie przeprowadzonych badań, natomiast w module CH wystawienie deklaracji może nastąpić dopiero po uzyskaniu certyfikatu uznania systemu zarządzania jakością, wydanym przez jednostkę notyfikowaną w zakresie dyrektywy 2016/797 w sprawie interoperacyjności systemu kolei w Unii Europejskiej. W przypadku szyn moduł CA jest możliwy tylko dla wyrobów wprowadzonych na rynek przed wejściem w życie TSI INF, a pozostałe szyny mogą być oceniane zgodnie z modułami CB + CC lub CB + CD lub CB + CF lub CH.

Wzór deklaracji WE zgodności określa rozporządzenie [6], a w bazie Europejskiej Agencji Kolejowej pod adresem https://eradis.era.europa.eu/ można znaleźć informacje na temat certyfikatów wystawionych przez jednostki notyfikowane w zakresie dyrektywy 2016/797 w sprawie interoperacyjności systemu kolei w Unii Europejskiej, a także pobrać deklaracje sporządzone i udostępnione przez producentów i upoważnionych przedstawicieli. W ocenie zgodności składników interoperacyjności mają zastosowanie następujące moduły:

• CA − wewnętrzna kontrola produkcji,
• CB − badanie typu WE,
• CC − zgodność z typem na podstawie wewnętrznej kontroli produkcji,
• CD− zgodność z typem według systemu zarządzania jakością procesu produkcyjnego,
• CF − zgodność z typem, opierając się na weryfikacji wyrobu,
• CH − zgodność w oparciu o pełny system zarządzania jakością.

Moduły oceny zgodności składników interoperacyjności dobiera się spośród modułów przedstawionych w tabl. 1.

Nawierzchnie szynowe. Tabl. 1. Moduły oceny zgodności stosowane w odniesieniu do składników interoperacyjności [1, 2]

Nawierzchnie szynowe – deklaracja zgodności z typem

Deklaracja zgodności z typem to oświadczenie producenta albo jego upoważnionego przedstawiciela mającego siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, podmiotu zamawiającego, wykonawcy modernizacji, importera, inwestora, dysponenta, zarządcy infrastruktury, użytkownika bocznicy kolejowej albo przewoźnika kolejowego stwierdzające, na jego wyłączną odpowiedzialność, że dany pojazd kolejowy, urządzenie albo budowla są zgodne odpowiednio z typem pojazdu, urządzenia albo budowli, który już otrzymał zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji lub zezwolenie na wprowadzenie do obrotu albo świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu [9].

Deklaracją zgodności z typem powinny być objęte tzw. budowle zabudowane na liniach kolejowych (a także pozostałej infrastrukturze) nieobjętych obowiązkiem stosowania TSI INF, np. linie metra, linie wąskotorowe, linie szerokotorowe, bocznice kolejowe lub infrastruktura funkcjonalnie wydzielona z systemu kolei. Budowlami w rozumieniu przepisów są szyny, systemy przytwierdzeń, podkłady, podrozjazdnice, mostownice, podpory blokowe, rozjazdy kolejowe i skrzyżowania torów.

Procedury dopuszczania, a także wzór deklaracji zgodności z typem określa rozporządzenie [4]. W związku z tym, że kilkanaście lat temu wyroby stosowane w nawierzchni kolejowej były dopuszczane według nieco innych zasad, deklarowanie zgodności z typem w ich przypadku może budzić wiele wątpliwości. Wiele z nich zostało rozwianych w stanowiskach Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego [7–9].

Sprawdź: Produkty budowlane

Deklaracja właściwości użytkowych, krajowa deklaracja właściwości użytkowych

Jeżeli wyrób budowlany objęty jest normą zharmonizowaną lub jest zgodny z wydaną dla niego europejską oceną techniczną, producent sporządza deklarację właściwości użytkowych przy wprowadzeniu takiego wyrobu do obrotu. Na wyrobach budowlanych, dla których producent sporządził taką deklarację, umieszcza się oznakowanie CE. Wzór deklaracji właściwości użytkowych określa rozporządzenie [5].

Oznakowanie znakiem budowlanym B umieszcza się na wyrobie budowlanym, dla którego producent sporządził, na swoją wyłączną odpowiedzialność, krajową deklarację właściwości użytkowych wyrobu budowlanego. Grupy wyrobów budowlanych objętych obowiązkiem sporządzania krajowej deklaracji właściwości użytkowych, a także jej wzór określa rozporządzenie [3].

Zgodnie z obowiązującymi od lat przepisami prawa linie kolejowe są obiektami budowlanymi, do konstrukcji których stosuje się różnego typu wyroby budowlane. Wyroby wymienione w rozporządzeniu [4] nie są objęte obowiązkiem sporządzania krajowej deklaracji właściwości użytkowych, o której mowa w ustawie o wyrobach budowlanych. W przypadku chęci udostępnienia tych wyrobów na rynku niezbędne jest natomiast sporządzenie deklaracji WE zgodności (na liniach weryfikowanych wg TSI INF) lub deklaracji zgodności z typem (na pozostałej infrastrukturze kolejowej objętej ustawą o transporcie kolejowym).

Krajowa deklaracja właściwości użytkowych może być sporządzona dla elementów przytwierdzeń szyn (łapek, przekładek podszynowych), na przykład w przypadku ich dystrybucji w celach utrzymaniowych (wymiana pojedynczych elementów) lub w przypadku przeznaczenia ich na infrastrukturę tramwajową.

Tablica 2 zawiera przykłady wyrobów stosowanych w nawierzchni szynowej wraz z informacją, dotyczącą sporządzania poszczególnych rodzajów deklaracji.

Nawierzchnie szynowe. Tabl. 2. Deklaracje sporządzane dla poszczególnych rodzajów wyrobów

Jak łatwo zauważyć, mogą się zdarzyć przypadki, że dla jednego wyrobu, w zależności od przewidywanego zastosowania, producent sporządza:

• deklarację WE zgodności lub
• deklarację zgodności z typem, lub
• krajową deklarację właściwości użytkowych.

Należy przy tym unikać tzw. podwójnego znakowania wyrobu, tzn. podkład do nawierzchni podsypkowej, który ma być zabudowany na linii kolejowej objętej obowiązkiem stosowania TSI, powinien być objęty wyłącznie deklaracją WE zgodności (z pominięciem deklaracji zgodności z typem i krajowej deklaracji właściwości użytkowych).

Polecamy też:

• Akustyka w pobliżu linii kolejowej
• Nasypy kolejowe – odkształcenia i modernizacja
• Metodyka BIM dla infrastruktury kolejowej

Podsumowanie

Właściwe zastosowanie wyrobów do nawierzchni szynowych wymaga od producentów, firm wykonawczych, inwestorów oraz pozostałych osób zaangażowanych w inwestycje nie tylko fachowej wiedzy technicznej, ale również dobrej znajomości wymagań przepisów kolejowych i budowlanych. Sposób deklarowania zgodności danego wyrobu zależy nie tylko od specyfikacji technicznych opisujących wyrób, ale również od przewidywanego zastosowania w określonej inwestycji, obejmującej budowę nawierzchni szynowej.

W najbliższym czasie ze względu na wdrażanie IV pakietu kolejowego spodziewane są kolejne zmiany w przepisach dotyczących wprowadzania do obrotu elementów nawierzchni kolejowej. Wciąż nie wiemy, jakiego typu będą to zmiany, gdyż trwają w tym zakresie prace legislacyjne.

mgr inż. Grzegorz Stencel Instytut Kolejnictwa

Literatura

1. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1299/2014 z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie technicznych specyfikacji interoperacyjności podsystemu „Infrastruktura” systemu kolei w Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE L 356 z 12.12.2014 r., s. 1).

2. Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/776 z dnia 16 maja 2019 r. zmieniające rozporządzenia Komisji (UE) nr 321/2013, (UE) nr 1299/2014, (UE) nr 1301/2014, (UE) nr 1302/2014 i (UE) nr 1303/2014, rozporządzenie Komisji (UE) 2016/919 oraz decyzję wykonawczą Komisji 2011/665/UE w odniesieniu do dostosowania do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/797 oraz realizacji celów szczegółowych określonych w decyzji delegowanej Komisji (UE) 2017/1474 (Dz.Urz. UE L 139 z 27.05.2019 r., s. 108).

3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz.U. z 2016 poz. 1966 z późn. zm.).

4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 13 maja 2014 w sprawie dopuszczania do eksploatacji określonych rodzajów budowli, urządzeń i pojazdów kolejowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1923).

5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz.U. L 88 z 4.04.2011 r., s. 5 z późn. zm.).

6. Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/250 z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie wzorów deklaracji WE i certyfikatów dotyczących składników interoperacyjności i podsystemów kolei w oparciu o model deklaracji zgodności z dopuszczonym typem pojazdu kolejowego oraz w oparciu o procedury weryfikacji WE podsystemów zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/797 oraz uchylające rozporządzenie Komisji (UE) nr 201/2011 (Dz.Urz. UE L 42 z 13.02.2019 r., s. 9).

7. Stanowisko Prezesa UTK w sprawie wydawania zezwoleń dla podsystemów strukturalnych, Warszawa 03.2017.
8. Stanowisko Prezesa UTK dotyczące typów budowli i urządzeń, dla których należy wystawić deklarację zgodności z typem, Warszawa, 04.2017.
9. Stanowisko Prezesa UTK w sprawie wyrobów posiadających świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu w innym zakresie, niż wynika to z rozporządzenia 720 (aktualizacja z 21 lutego 2018 ), Warszawa, 21.02.2018.
10. Ustawa z dnia 28 marca 2003 o transporcie kolejowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1043 z późn. zm.).

11. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 o wyrobach budowlanych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1213).