Budowle ochronne to najbardziej skuteczny zbiorowy środek ochrony przed bronią masowego rażenia oraz konwencjonalnymi środkami rażenia w czasie wojny. Jednak w Polsce ich liczba nie jest znacząca, dlatego trwają prace nad nowym rozporządzeniem, w którym będą zawarte m.in. wytyczne dotyczące niektórych obiektów budowlanych mogących służyć jako miejsca doraźnego schronienia.
Zgodnie z I protokołem dodatkowym do 4. Konwencji Genewskiej jednym z zadań obrony cywilnej jest przygotowanie i organizowanie schronów na potrzeby ochrony ludności cywilnej [1]. Według Oceny przygotowań w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej w Polsce za 2017 r. [2] miejsc w schronach oraz ukryciach w Polsce starczy dla mniej niż 3% społeczeństwa, które nie jest świadome najbliższych lokalizacji schronienia [3]. Konieczność większej dbałości o obiekty obrony cywilnej nabrała szczególnego znaczenia wraz z rozpoczęciem wojny w Ukrainie. Mimo trwającej od 24 lutego 2022 r. agresji Federacji Rosyjskiej z dniem 23 kwietnia 2022 r. przestały obowiązywać wytyczne Szefa Obrony Cywilnej z 4 grudnia 2018 r. w sprawie zasad postępowania z zasobami budownictwa ochronnego [4] i do końca 2024 r. nie zostały przyjęte nowe wytyczne oraz warunki, jakie powinny spełniać budowle ochronne służące ochronie ludności.
Zarówno nieobowiązujące już wytyczne, jak i projekt nowego rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle ochronne, zakładały podział obiektów obrony cywilnej na schrony (kategorii A – podwyższonej i P – podstawowej) oraz ukrycia (kategorii I–III) [4, 5]. W nowym rozporządzeniu pojawia się także pojęcie miejsca doraźnego schronienia, które jest interpretowane jako inny obiekt budowlany, taki jak garaż podziemny lub tunel, który można wykorzystać w przypadku braku zapewnienia możliwości ochrony w innych, sąsiednich obiektach obrony cywilnej. To właśnie z tego typu budowli, według najnowszych danych, musiałoby skorzystać ponad 97% Polaków. Jednocześnie rozporządzenie na tym etapie nie podaje kluczowych wymagań technicznych dla miejsc doraźnego schronienia. Doświadczenie ekspertów wskazuje celowość, aby podczas projektowania nowo powstających obiektów uwzględniać wymagania techniczne przynajmniej takie jak dla ukryć, np. w halach garażowych budynków mieszkalnych lub biurowych, oraz dokonać adaptacji istniejących obiektów do wymagań technicznych dotyczących obiektów obrony cywilnej.
>>> Jak ustawa schronowa wpłynie na rynek nowych mieszkań?
>>> Przydomowe schrony – szykuje się rewolucja?
>>> Budowa schronów i ukryć – wybrane uwarunkowania prawne i projektowe
Fot. 1. Parking podziemny znajdujący się w schronie Merihaka w Helsinkach. Fot. 1. Franciszek Wołoch
W przypadku nowo projektowanych obiektów znaczna część wymaganych miejsc parkingowych – wynikających ze średniego wskaźnika parkingowego 1,5–2,0 miejsca/mieszkanie – znajduje się w podziemnych halach garażowych. Jednym z godnych uwagi pomysłów na zwiększenie liczby dostępnych miejsc mogących zapewnić schronienie jest właśnie wykorzystanie powierzchni w halach garażowych. Również podczas wielu publicznych dyskusji na temat właściwości ochronnych obiektów budowlanych lub ich części często padały argumenty o możliwości wykorzystania garaży podziemnych jako budowli ochronnych lub miejsc doraźnego schronienia [6]. Chcąc odpowiedzieć na często pojawiające się w przestrzeni publicznej pytanie dotyczące poziomu ochrony garaży podziemnych, autorzy podjęli próbę określenia możliwości adaptacji garażu podziemnego na potrzeby budowli ochronnej na podstawie zrealizowanego wcześniej rzeczywistego obiektu mieszkalnego wielorodzinnego.
W dalszej części artykułu:
Adaptacja garażu – podstawowe założenia
Analiza zespołu rzeczywistych budynków
Lokalizacja budowli ochronnej
Obciążenie wtórne od zagruzowania
Wentylacja
Zagrożenia pożarowe garaży podziemnych
Wyjście zapasowe
Adaptacja garażu – aspekty prawne
Wnioski
Cały artykuł dostępny jest w nr 3/2025 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
Michał Pietrzak, Stowarzyszenie Instytut Budownictwa Ochronnego
Adam Kamoś, Politechnika Poznańska, Wydział Inżynierii Lądowej i Transportu
Franciszek Wołoch, Stowarzyszenie Instytut Budownictwa Ochronnego; Politechnika Poznańska,
Szkoła Doktorska, Wydział Inżynierii Lądowej i Transportu
Aleksander Fiedorek, Stowarzyszenie Instytut Budownictwa Ochronnego
Piotr W. Sielicki, Politechnika Poznańska, Instytut Analizy Konstrukcji, Wydział Inżynierii Lądowej i Transportu
Literatura
1. ICRC Database, Treaties, States Parties and Commentaries, Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and relating to the Protection of Victims of International Armed
Conflicts (Protocol I), czerwiec 1977, https://ihl-databases.icrc.org/en/ihl-treaties/api-1977 (dostęp: 6.10.2024).
2. Ocena przygotowań w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej w Polsce za 2017 r., Biuro ds. Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP, 2018.
3. Informacja o wynikach kontroli Zapewnienie obywatelom miejsc schronienia w budowlach ochronnych na wypadek wystąpienia zagrożenia, nr ewid. 79/2023/P/23/061/LKI, Najwyższa Izba Kontroli.
4. Szef Obrony Cywilnej Kraju, Załącznik do Wytycznych Szefa Obrony Cywilnej Kraju z dnia 4 grudnia 2018 r. w sprawie zasad postępowania z zasobami budownictwa ochronnego, 2018.
5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie warunków technicznych dla budowli ochronnych oraz warunków technicznych ich użytkowania, projekt z dnia 14 maja 2024 r.
6. Zapis przebiegu posiedzenia podkomisji stałej do spraw funkcjonowania zarządzania kryzysowego z dn. 23 czerwca 2022 r., https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/biuletyn.xsp?skrnr=ASW02S-4 (dostęp: 19.10.2024).
