Określenie nadzoru autorskiego nie jest w polskim prawodawstwie jednoznaczne. Czy jego sprawowanie jest uprawnieniem czy obowiązkiem?
W trakcie robót budowlanych występują sytuacje, w których kierownik budowy, kierownik robót lub inspektor nadzoru inwestorskiego chcą wprowadzić pewne zmiany. Zezwolenie lub jego brak na ich wprowadzenie leży w gestii projektanta sprawującego nadzór autorski. Określenie przez ustawodawcę obowiązku projektanta sprawowania nadzoru autorskiego nie jest jednoznaczne i budzi wątpliwości w doktrynie.
W Ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane [1] (dalej: p.b.) w art. 95 jest napisane: „odpowiedzialności zawodowej w budownictwie podlegają osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, które (…) uchylają się od podjęcia nadzoru autorskiego lub wykonują niedbale obowiązki wynikające z pełnienia tego nadzoru”. Chcąc zrozumieć wykładnię tego przepisu, należy zestawić go z innymi artykułami p.b. oraz osadzić w sytuacjach, jakie mogą wystąpić w procesie budowlanym. Dopiero całościowe ujęcie problemu pozwoli prześledzić trudności związane z interpretacją tej normy prawnej oraz odpowiedzieć na pytanie, czy przepis ten może mieć zastosowanie, a jeżeli tak, to kiedy.
Obowiązki projektanta
Głównym obowiązkiem projektanta jest sporządzenie projektu budowlanego. Musi on spełniać wymagania ustawy, ustaleń określonych w decyzjach administracyjnych dotyczących zamierzenia budowlanego, obowiązujących przepisów oraz zasad wiedzy technicznej. Nie można wykluczyć oczywiście projektów, które projektant może wykonać w pojedynkę. Są nimi m.in. projekty dotyczące najprostszych obiektów budowlanych, które wymagają uprawnień tylko w jednej specjalizacji. Zdarzyć się może również, że projektant posiada uprawnienia do projektowania z wszystkich branż, które pojawiają się w dokumentacji (np. konstrukcyjno-budowlanej, elektrycznej i sanitarnej). W takim przypadku projekt może także stanowić samodzielną pracę. W praktyce jednak, w zdecydowanej większości, jest to dzieło wielu projektantów z różnych branż. Na głównym projektancie ciąży obowiązek zapewnienia udziału osób posiadających odpowiednie uprawnienia oraz skoordynowanie stworzonych przez nich opracowań technicznych1.
>> Obowiązki i uprawnienia inspektora nadzoru inwestorskiego
>> Zmiana inspektora nadzoru inwestorskiego
>> Zmiana kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego – procedura
>>> Nadzór autorski w Prawie budowlanym
Projekt budowlany
Zgodnie z nowelizacją p.b. z dnia 13 lutego 2020 r. do złożenia wniosku o pozwolenie na budowę nie dołącza się projektu budowlanego, a jedynie architektoniczno-budowlany i projekt zagospodarowania działki lub terenu. Wchodzą one wprawdzie wraz z projektem technicznym w skład projektu budowlanego, ale projekt techniczny może zostać wykonany w późniejszym terminie. Wymagany jest on dopiero do rozpoczęcia robót budowlanych, a projektant go wykonujący wraz z projektantem sprawdzającym muszą zapewnić jego zgodność z projektem zagospodarowania działki lub terenu oraz projektem architektoniczno-budowlanym2.
W tym miejscu należy wskazać pewne rozgraniczenie, które może budzić wątpliwości. W art. 20 ust. 1 pkt 3 p.b. ustawodawca określił, że do podstawowych obowiązków projektanta należy wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań3. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, kiedy po przedłożeniu projektu do organu administracyjnego ten w razie wątpliwości zwraca się do projektanta o wyjaśnienie kwestii nieujętych lub ujętych zbyt lakonicznie w tym dokumencie4. Może to dotyczyć zarówno projektu architektoniczno-budowlanego, zagospodarowania działki lub terenu, jak i technicznego. Wyjaśnianie tych wątpliwości nie wiąże się stricte z pojęciem nadzoru autorskiego, ponieważ ustawodawca wyodrębnił go w osobnym przepisie5.
1 Zob. art. 20 ust. 1 pkt 1a) i 1aa) p.b. [1].
2 Zob. T. Gołąbek, praca dyplomowa Nadzór budowlany, 2024, s. 30 [2].
3 Zob. art. 20 ust. 1 pkt 3 p.b. [1].
4 Zob. T. Gołąbek, praca dyplomowa Nadzór budowlany, 2024, s. 31 [2].
5 Zob. art. 20 ust. 1 pkt 4 p.b. [1].
W dalszej części artykułu:
Stosunki prawne a projekt
Nadzór autorski obowiązkiem projektanta – autora
Dowolność projektanta
Złożoność problemu
Prawo budowlane a prawo cywilne
Stanowisko GUNB
Propozycje zmian
Cały artykuł dostępny jest w numerze 12/2024 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
Tomasz Gołąbek
inżynier budownictwa, prawnik
