Każdy z uczestników procesu budowlanego stara się optymalizować koszty bez straty dla jakości i konieczności wydłużania terminu. Wymaga to jednak szczegółowego planu z uwzględnieniem różnych wariantów w przypadku pojawienia się sytuacji nieprzewidzianych.
Zarządzanie bezpieczeństwem od początku koncepcji zamierzenia inwestycyjnego w sposób naturalny porządkuje proces budowlany. Takie rozwiązania funkcjonują w krajach, gdzie pracuje się bardzo efektywnie zarówno na małych, jak i dużych budowach.
Doświadczenia wynikające z praktyki
Zarządzanie bezpieczeństwem pracowników na budowie poprawia organizację całego procesu. Pomimo konieczności poświęcenia czasu na zaplanowanie pracy w sposób bezpieczny przynosi korzyści na etapie realizacji. Całość jest wtedy dobrze zorganizowana. Planowanie bhp wymaga przemyślenia poszczególnych czynności, które mają do wykonania pracownicy, i zidentyfikowania krytycznych ryzyk, zanim wystąpią. Daje to możliwość zaplanowania i skoordynowania prac na budowie z wyprzedzeniem. Porównując proces przygotowania i realizacji inwestycji budowlanych w krajach o niższych wskaźnikach wypadków śmiertelnych niż w Polsce, tj. Wielkiej Brytanii, Holandii lub krajach skandynawskich, wyraźnie widać, że wkład intelektualny i czas poświęcony na planowanie jest znacznie większy niż w naszym kraju.
Wynika to nie tylko z różnic kulturowych, ale także z faktu, że przekłada się to na bardzo sprawną organizację budowy i daje możliwość szybkiego reagowania w sytuacjach krytycznych, dlatego że ryzyka i warianty rozwiązań dla tych przypadków zostały przemyślane i skalkulowane wcześniej. Znajomość bilansu kosztu/korzyści z uwzględnieniem czasu, nakładów finansowych, jakości, środowiska i bezpieczeństwa pracowników daje czytelny obraz niezbędny do podejmowania decyzji na wszystkich poziomach zarządzania kontraktem budowlanym i przekłada się na efektywną pracę.
>>> Praca na rusztowaniach budowlanych – zagrożenia
>>> Fokus na bezpieczeństwo w kolejnictwie
>>>Bezpieczeństwo na placu budowy
Zarządzanie bezpieczeństwem – inwest0rzy
Bardzo często, oferując budowy dla inwestorów zagranicznych, zaobserwować można, że wymagania bhp to większy objętościowo materiał niż sama umowa i wymagania techniczne, a sposób zarządzania bezpieczeństwem i posiadanie certyfikowanych systemów jest istotnym kryterium oceny wykonawcy. Po analizie dokumentacji SIWZ, projektu i wymagań zamawiającego widać, że strategiczne decyzje, takie jak: lokalizacja, czas realizacji i budżet, uwzględniają bezpieczeństwo osób związanych z realizacją budowy i łańcuchem dostaw, materiałów i usług.
Na uwagę zasługuje fakt, że bardzo doświadczony polski inwestor GDDKiA wprowadził do swoich wymagań przetargowych wytyczne bhp. Stanowią one załączniki do programu funkcjonalno-użytkowego i szczególnych warunków kontraktów. Na ich podstawie należy przygotowywać i realizować roboty budowlane. Wymagania z wytycznych bhp należy uwzględnić w cenie kontraktowej. Dokumenty stanowiące załącznik do PFU opisują i pokazują w formie graficznej, jak należy wykonać zabezpieczenia zbiorowe, lokalizować drogi technologiczne i organizować prace na obiektach mostowych. W umowach typu „projektuj i buduj” trzeba je uwzględnić na etapie projektowania i wykonawstwa.
Zarządzanie bezpieczeństwem – projektanci
Etap projektowania jest bardzo istotny dla zarządzania bezpieczeństwem, czego często niestety brakuje. Obowiązkiem projektanta jest sporządzić informację BIOZ.
Najczęściej zawiera ona spis wymogów prawa, jakie musi spełnić kierownik budowy na etapie realizacji. To nie powinna być rola projektanta, tylko specjalisty bhp na etapie przygotowania budowy. Rolą projektanta jest zidentyfikować kluczowe ryzyka, przemyśleć, czy zaprojektowane rozwiązania umożliwiają wykonanie zadań w sposób bezpieczny, i wskazać w specyfikacji sposób zabezpieczenia, korzystając z ochrony zbiorowej. Będą one podlegały wycenie przez wykonawcę oraz odbiorowi ilościowemu i jakościowemu przez inspektora nadzoru tak jak każdy inny element kosztorysu i specyfikacji technicznej. Pojawiły się już zapisy w Prawie budowlanym, które nakładają na projektanta obowiązek skoordynowania zadań branżowych. Przepisy weszły w życie 19 września 2020 r.
„Art. 20. 1. Do podstawowych obowiązków projektanta należy:
1a) zapewnienie, w razie potrzeby, udziału w opracowaniu projektu budowlanego osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności;
1aa) wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez osoby, o których mowa w pkt 1a, opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy”.
>>> Zagrożenia w budownictwie – budynki wysokie mieszkalne
>>> Prace ziemne zgodnie z przepisami BHP
>>> BHP na budowie. Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem
Zarządzanie bezpieczeństwem – wykonawcy
Czytelne wskazanie zasad bezpieczeństwa i wytycznych technicznych, jakie należy spełnić przy realizacji robót, eliminuje konkurencję w tym obszarze. W budownictwie, które jest w Polsce biznesem niskomarżowym, mamy do czynienia z przypadkami, w których dochodzi do sytuacji, gdzie wykonawca, który zaplanował realizacje zgodnie z wymaganiami prawa polskiego i zamierza wykonać prace bezpiecznie, przegrywa ceną na przetargu o ułamek procenta z firmą lub konsorcjum, które nie uwzględniło bhp w swojej ofercie. W konsekwencji może dojść do wypadków ciężkich i śmiertelnych. Daje się również zaobserwować konieczność planowania bhp na etapie rękojmi i gwarancji, kiedy budowa jest zakończona.
Najwięcej zdarzeń śmiertelnych na tym etapie mamy przy pracach pod czynnym ruchem drogowym. Kierownictwo GDDKiA zareagowało na te potrzeby. W istotny sposób podniesiono wymagania dotyczące zabezpieczenia pracowników, dając wytyczne do zabezpieczenia prac krótkotrwałych przyczepami antyzderzeniowymi, bezpiecznymi dla pracowników i kierowców. Te rozwiązania kosztują jak każda inwestycja. Biorąc pod uwagę koszty związane z samym wypadkiem, zniszczenia pojazdów, infrastruktury i akcję ratunkową, taka inwestycja ma bardzo wysoką stopę zwrotu. Za kwotę związaną z jednym wypadkiem można zakupić kilkanaście urządzeń zabezpieczających, unikając największych kosztów społecznych, które ponosimy wszyscy, będących skutkiem wypadków ciężkich i śmiertelnych.
Bezpieczeństwo dla wykonawcy jak każdy inny element kontraktu niezaplanowany i nieuwzględniony na etapie ofertowania, jeśli nie będzie poprawnie wykonany, spowoduje straty finansowe i opóźnienia w harmonogramie. Przy dużych inwestycjach należy nim zarządzić o własnych siłach i dużą liczbą pracowników firm podwykonawczych. Zlecenie zakresu robót to również zlecenie ich zabezpieczenia. Potrzebne są czytelne wymagania przy negocjacjach i podpisaniu umowy.
Mając na względzie fakt, że ponad połowę wypadków ciężkich i śmiertelnych stanowią upadki z wysokości, wykonawcy zrzeszeni w Porozumieniu dla Bezpieczeństwa w Budownictwie (PBB) opracowali wytyczne zabezpieczeń zbiorowych do prac na wysokości. Postanowili ograniczyć pracę w tzw. szelkach i zgodnie z hierarchią zredukowali stosowanie zabezpieczeń zbiorowych. Katalog został skonsultowany z dostawcami pomostów, podestów i obarierowania. Zebrane zostały opinie w gronie firm zrzeszonych w Stowarzyszeniu Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA. Od 1 stycznia 2022 r. wytyczne są obligatoryjne do stosowania na wszystkich budowach firm zrzeszonych w PBB. To duża zmiana podejścia biznesowego dla całego rynku, wymagająca od generalnych wykonawców skutecznego wdrożenia edukacji podwykonawców i uzupełnienia niezbędnego asortymentu przez dostawców deskowań i rusztowań. Wytyczne wychodzą poza standardowe rozwiązania związane z obarierowaniem stropów czy ścian. Uwzględniają również słupy, otwory technologiczne, balkony, szachty i wiele innych niebezpiecznych stanowisk, na których tysiące pracowników wykonują codziennie prace wysokiego ryzyka. Wymienione wytyczne mają charakter otwarty i są udostępnione do korzystania w internecie dla wszystkich uczestników procesu budowlanego.
Inspektorzy nadzoru
W trosce o przyjmowane w projekcie rozwiązania techniczne, jakościowe i środowiskowe zespół inżyniera kontraktu jest zaangażowany już na etapie projektowania. To samo powinno się odbywać w obszarze bezpieczeństwa. Inspektor nadzoru inwestorskiego odpowiada za reprezentowanie interesów inwestora, egzekwowanie wykonania robót zgodnie z projektem, zatwierdzenie obmiarów i rozliczeń wnioskowanych przez wykonawcę. Dlatego ważne jest uwzględnienie bhp w projekcie.
Zarządzanie bezpieczeństwem – koordynacja
W ustawie – Prawo budowlane za koordynację robót pod względem bezpieczeństwa pracowników i osób postronnych odpowiada kierownik budowy. Jest on również odpowiedzialny za zaplanowanie czasu niezbędnego na bezpieczną realizację i zapewnienie budżetu. Paradoks polega na tym, że kierownik budowy nie ma wpływu na czas przeznaczony na wykonanie budowy ani nie decyduje o budżecie. Są to kompetencje inwestora. W krajach, gdzie do wypadków na budowach dochodzi rzadziej niż u nas, inwestor ustanawia koordynatora bhp, który odpowiada za mechanizmy egzekwowania planowania i wykonywania robót w sposób bezpieczny. Efektem jest odpowiedzialność inwestora, co w połączeniu z systemem ubezpieczeniowym znacząco podnosi poziom bezpieczeństwa osób pracujących na budowach. W Polsce są już podejmowane inicjatywy legislacyjne mające na celu zmiany w tym zakresie.
 |
mgr inż. Michał Wasilewski |
