Odporność ogniowa konstrukcji drewnianych

29.11.2016

Drewno doskonale izoluje wysoką temperaturę pożaru od pozostałych pomieszczeń i bez problemu można tworzyć z niego przegrody ogniowe, jak stropy i ściany o odporności REI30 oraz REI60.

Temat odporności ogniowej konstrukcji drewnianych nieustannie budzi wiele rozbieżnych opinii oraz emocji. Dotyczy to w podobnej mierze zarówno projektantów, jak i osób związanych z prowadzeniem procesu budowlanego, czyli kierowników budów, inspektorów nadzoru itp. Wśród głównych materiałów stosowanych do wznoszenia konstrukcji (drewno, stal, beton, ceramika, aluminium) drewno jest jedynym palnym. Stąd zapewne stale pojawiające się skojarzenia większości osób, że nie może ono mieć odporności ogniowej samo w sobie. Czy na pewno? Drewno, które pod względem reakcji na ogień zgodnie z PN-EN 13501-1+A1:2010 najczęściej ma klasę D, potrafi cechować się wysoką odpornością ogniową, tj. zdolnością elementu do spełnienia w określonym czasie określonych funkcji użytkowych w warunkach pożaru. Wyraża się w minutach jako R15, R30, R60 itd. Należy jednak odróżnić drewno lite od drewna klejonego warstwowo, które spala się w sposób bardziej równomierny oraz wolniej od drewna litego. Przyczyną tego są chociażby występujące w drewnie litym większe pęknięcia, przez które płomień może je głębiej penetrować.

 

Fot. 1 14-piętrowy apartamentowiec Treet w Bergen ukończony w 2015 r.

 

Na świecie jest coraz więcej budynków wysokich oraz wysokościowych, których główna konstrukcja (oczywiście oprócz fundamentu) jest wznoszona z komponentów drewnianych, a jak wiadomo, budynki takie mają bardzo restrykcyjne wymagania w kwestiach pożarowych. Jest to bez wątpienia potwierdzeniem, że oprócz takich zalet, jak trwałość, odporność na trzęsienia ziemi, akumulacja CO2, wysoka izolacyjność termiczna przegród, drewno charakteryzuje się wysoką odpornością, szczelnością oraz izolacyjnością ogniową. Normy i regulacje prawne często nie nadążają za rozwojem technologicznym. Jeszcze kilka lat temu w Stanach Zjednoczonych budowanie drewnianych konstrukcji było ograniczone prawnie do czterech pięter, a już dziś trwa wyścig w budowie jak najwyższych konstrukcji drewnianych. Dla przykładu w 2009 r. oddano do użytku w Londynie Stadthaus Murray Grove – 9-piętrowy drewniany apartamentowiec o wysokości 30 m, a w 2015 r. w Bergen w Norwegii – 14-piętrowy luksusowy apartamentowiec o wysokości 49 m zbudowany w całości z drewna klejonego – 550 m3, oraz płyt wielowarstwowych CLT (ang. cross-laminated timber) – 385 m3.

W trakcie budowy jest 18-piętrowy akademik Tall Wood o wysokości 53 m w Vancouver, zaprojektowany w łączonej technologii drewna, stali i betonu (ukończenie planowane jesienią 2017 r., budowa zakończy się prawdopodobnie szybciej, gdyż pierwotnie budowanie jednego piętra miało zająć tydzień, a trwa trzy dni).

 

Fot. 2 A – próbka wyjściowa, B – próbka po 30 minutach pożaru, C – próbka po 60 minutach pożaru

 

W planach są m.in.: HoHo Viena Tower w Austrii (84 m, złożony w 75% z drewna, zmagazynuje 2800 t CO2, który nie trafi do atmosfery); 73-metrowy wieżowiec w Amsterdamie, którego budowa ruszyć ma w 2017 r; 40-piętrowy budynek Tratoppen (korona drzew) o wysokości 133 m, z drewna klejonego oraz elementów CLT.

Jak widać, wzrost wysokości budynków w budownictwie drewnianym jest wyjątkowo szybki. Czy możliwe byłoby projektowanie i budowanie wieżowców z drewna w tak rozwiniętych krajach, gdyby nie gwarantowały one bezpieczeństwa pożarowego? Wiele światowych sław w dziedzinie architektury okrzyknęło już jakiś czas temu wiek XXI wiekiem nowoczesnych konstrukcji drewnianych (po wieku XIX zdominowanym przez stal i XX w. zdominowanym przez beton). Czy jest to realne? Wygląda na to, że tak. Co czyni drewno odpornym na działanie ognia? Otóż w drewnie poddanym działaniu wysokiej temperatury następuje proces pirolizy. Tworzy się zwęglona warstwa, która wraz z długością trwania pożaru przyrasta. Warstwa ta nie posiada właściwości nośnych, ale izoluje rdzeń, ograniczając dopływ tlenu, a co za tym idzie wzrost temperatury. Dzięki temu procesowi drewno pod obciążeniem ogniowym zachowuje się w sposób bardzo przewidywalny. Tymczasem niechroniona stal lub żelbet zachowują się w przypadku pożaru w sposób trudny do przewidzenia. Dzięki wprowadzeniu w naszym kraju Eurokodów projektowanie odporności ogniowej elementów drewnianych stało się przejrzyste i klarowne. Odbywa się na podstawie Eurokodu 5 [1].

 

Fot. 3 Zdjęcie obiektu po pożarze, widoczne uplastycznione elementy stalowe wiszące nad nadal przenoszącymi

 

Odporność ogniowa R

Uwaga! Przedstawione wnioski służą jedynie przybliżeniu tematyki oraz przedstawieniu podstawowych kroków obliczeniowych, nie mogą być podstawą do samodzielnego projektowania konstrukcji. Zarówno zbieranie obciążeń oddziałujących na konstrukcję, jak i cały proces obliczeniowy w konkretnym projekcie muszą zostać każdorazowo przeprowadzone przez uprawnionego projektanta.

Eurokod 5 podaje wiele niezbędnych przy projektowaniu informacji i uproszczone metody obliczeń: metodę zredukowanych własności oraz metodę zredukowanego przekroju. Przedstawiony zostanie pokrótce schemat obliczeń wg drugiej metody, która jest zalecana przez autorów normy. Opisane metody odnoszą się do pożaru standardowego. Pożary parametryczne opisane są w odpowiednich załącznikach do normy.

 

Fot. 4 Dźwigary z drewna klejonego utrzymujące swój profil jeszcze po pożarze

 

PRZYKŁAD: Sprawdzenie nośności ogniowej R60 dźwigara dachowego.

Dla przykładu przyjęto najpowszechniejszy spotykany na rynku model:

– belka wolno podparta z jedną podporą przesuwną,

– dźwigar dachowy z drewna klejonego warstwowo o stałym przekroju poprzecznym 20 x132 cm,

– rozpiętości – 20 m,

– klasa drewna najbardziej popularna i powszechnie dostępna – GL24 h,

– rozstaw osiowy dźwigarów – 6 m.

Wartości charakterystyczne działających obciążeń:

– obciążenie stałe – 0,6 kN/m2

– obciążenie zmienne śniegiem – 0,56 kN/m2 Wytrzymałość charakterystyczna drewna: fmk= 24 MPa Wytrzymałość obliczeniowa w warunkach pożaru:

fd,fi = kmod,m,fi * kfi * fk,m / γM,fi

kmod,m,fi– współczynnik modyfikujący wytrzymałość w warunkach pożaru = 1,0

kfi – współczynnik uwzględniający zwiększoną wytrzymałość drewna w warunkach pożaru, dla drewna klejonego warstwowo = 1,15

γM,fi – współczynnik częściowy właściwości materiału w warunkach pożaru = 1,0

fd,fi = 1,0 * 1,15 * 24 / 1,0 = 27,6 MPa

 

Rys. 1 Efektywna głębokość zwęglania przekroju drewnianego

 

Redukcja przekroju drewnianego:

Zgodnie z punktem 4.2.2 normy:

def = dchar,n + k0d0

d0 – głębokość warstwy o zerowej wytrzymałości

def – efektywna głębokość zwęglania

dchar,n – hipotetyczna głębokość zwęglania = ßn • t

ßn – prędkość zwęglania z uwzględnieniem wpływu narożników dla drewna klejonego o gęstości charakterystycznej większej od 290 kg/m3 wynosi 0,7 mm/min.

t – czas w minutach,

k0 – współczynnik równy 1,0 dla powierzchni niezabezpieczonej i t ≥ 20 min

d0= 7 mm

zatem:

dchar,n = 0,7 • 60 = 42 mm
def = 42 mm + 7 mm = 49 mm

Wyznaczenie zredukowanego przekroju dla ekspozycji na ogień z trzech stron:

szerokość = 200 – 2 • 49 = 102 mm

wysokość = 1320 – 49 = 1271 mm

Przekrój przenoszący obciążenia po 60 minutach działania ognia to 10,2 cm x 127,1 cm.

Wskaźnik wytrzymałości na zginanie dla przekroju zredukowanego:

Wy,r = br • hr2/6 = 0,0275 m3

gdzie: br – szerokość przekroju zredukowanego, hr – wysokosć przekroju zredukowanego

Nośność na zginanie w warunkach pożarowych:

Rm,y,d,fi = kcrit • fm,d,fi • Wy,r

gdzie: fm,d,fi – wytrzymałość na zginanie w warunkach pożaru

W przykładzie uproszczonym przyjęto współczynnik kcrit = 1 [przekroj zabezpieczony przez zwichrzeniem. W takim przypadku należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, iż elementy zabezpieczające przed zwichrzeniem muszą posiadać nie mniejszą odporność ogniową)

A więc:

Rm,y,d,fi = 1,0 • 27600 • 0,0275 = 759 kNm

 

Oddziaływania mechaniczne w warunkach pożarowych:

Gk= gk • z = 0,6 • 6 = 3,6 kN/m

Qk= qk • z = 0,56 • 6 = 3,36 kN/m

Gk – wartość charakterystyczna obciążenia stałego

Qk– wartość charakterystyczna obciążenia zmiennego z – rozstaw między dźwigarami

Kombinacja oddziaływań w warunkach pożarowych wg wzoru:

Ed,a = Gk + Ψ1,1 • Qk

 

Ψ1,1 – dla budynku zlokalizowanego na wysokości do 1000 m n.p.m. współczynnik = 0,2

Ed,a= 3,6 + 0,2 • 3,36 = 4,272 kN/m

Moment zginający w środku rozpiętości belki o długości L wynosi:

My,d,fi = Ed,a • L2/8 = 213,6 kNm

Warunek nośności na zginanie w sytuacji pożarowej:

My,d,fi/Rm,y,d,fi < 1,0

213,6/759 = 0,28 < 1,0

Jak widać, warunek został spełniony z dużym zapasem. To znaczy, że dobrany przekrój posiada nośność ogniową R60. Należy zwrócić uwagę, że przy układach belkowych w większości przypadków o doborze przekroju decyduje SGU (ugięcie) i w omawianym przykładzie ugięcie graniczne wykorzystane jest w ok. 90%, czyli przekrój dobrany jest ekonomicznie, a mimo to uzyskujemy wysoką odporność ogniową niejako „w standardzie”. Wynika to m.in. z doboru przekroju stosunkowo szerokiego [200 mm) w standardowej klasie wytrzymałościowej [GL24 h). A zatem mając na uwadze projektowanie konstrukcji mających przenosić większe obciążenia ogniowe, warto dobierać przekroje szersze w niższej klasie wytrzymałościowej aniżeli węższe w wyższej klasie. Przykład wyraźnie pokazuje, że duża odporność ogniowa drewna klejonego jest rzeczą pewną i prawdziwą.

 
 

Fot. 5 Montaż ukrytych wieszaków belek typu BTN

 

Odporność ogniowa połączeń

Poza wymiarowaniem elementu drewnianego zgodnie z wytycznymi podanymi w Eurokodzie 5 część 1-2 należy zaprojektować połączenia między elementami o co najmniej takiej samej odporności ogniowej. Kwestia poprawnego wykonstruowania połączeń jest bardzo istotna, na równi z wymiarowaniem przekroju elementu. Analizując konstrukcję w warunkach pożarowych nie można bagatelizować i pomijać tego zagadnienia. Może się okazać, że właśnie to połączenie jest najsłabszym ogniwem i to jego nośność ogranicza odporność ogniową całego elementu konstrukcyjnego. Dlatego też warto przedstawić opcje, jakie można zastosować, aby uzyskać połączenie o określonej odporności ogniowej.

Pierwszą z możliwości jest zastosowanie ukrytych wieszaków belek. Ukryte wieszaki belki są to złącza, które tworzą połączenia niewidoczne dla użytkownika. Ich głównym zastosowaniem są połączenia, które ze względów architektonicznych czy estetycznych nie mogą być widoczne. Dodatkową ich zaletą jest fakt, że montując je wewnątrz elementu podwieszanego, tworzymy naturalną otulinę drewnianą. Odwołując się do sekcji 6 Eurokodu 5 część 1-2, można udowodnić odporność ogniową złącz tego typu.

 

Fot. 6 Wieszak belki GSE o przebadanej nośności ogniowej R30

 

Niestety połączenia ukryte są dość pracochłonne w montażu. Końcówkę belki podwieszanej należy przeciąć pionowo w osi elementu i precyzyjnie wywiercić otwory pod stalowe sworznie (fot. 5a). Problem polega na tym, że chcąc stosować zapisy normy, złącze musi być całkowicie otulone drewnem. W związku z tym należy dodatkowo wkleić drewnianą wkładkę w nacięcie w dolnej krawędzi belki i zaczopować otwory na sworznie. Minimalne wymiary, gwarantujące odporność ogniową połączenia, przedstawione są zgodnie z normą na rys. 2 i w tab. 1.

 

Tab. 1 Minimalne wymiary wykładek

Wymiar

Wymagana odporność ogniowa

 

30 min

60 min

t1

50 mm

50 mm

af1

10 mm

30 mm

dg1

10 mm

30 mm

dg2

20 mm*

60 mm

*dla połączeń z wielkością szczeliny między elementami ≤ 1 mm wartości dg2 mogą być zastąpione wartościami dg1, gdzie: t1 – otulina drewniana po obu stronach złącza, af1 – grubość drewnianego czopu, dg1 – grubość wklejanej wkładki, dg2 – szerokość drewnianej otuliny skrzydełek bocznych wieszaka dla szczeliny między elementami ≤ 3 mm.

 

Jak widać, ukryte wieszaki belek, aby mogły uzyskać odporność ogniową w kontekście Eurokodu 5, muszą być dodatkowo zabezpieczone. Zabezpieczenie w taki sposób pojedynczych płatwi w niewielkim obiekcie nie jest nadmiernie uciążliwe dla wykonawcy. Jednakże w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z obiektem halowym, liczba połączeń między płatwiami i dźwigarami głównymi może iść w setki lub tysiące. W takim przypadku ukrywanie wieszaków wewnątrz płatwi z dodatkowym zabezpieczaniem jest zajęciem niezmiernie pracochłonnym.

 

Rys. 2 Wklejane wkładki i czopy do pełnego otulenia złącza

 

W dużych obiektach o powtarzalnych połączeniach sugeruje się zastosowanie drugiego typu połączeń z odpornością ogniową. Wieszaki belki GSE są jedynymi na rynku wieszakami odkrytymi o przebadanej odporności ogniowej. Odporność ogniowa zgodnie z EN 13501-2 przy ekspozycji na ogień wszystkich powierzchni wieszaka belki została określona i przebadana jako R30. Wartości nośności zostały określone na podstawie modelu statycznego stworzonego przez firmę Simpson Strong-Tie, zaopiniowanego i zweryfikowanego przez badania zgodne z EN 1365-2 i Wytycznymi do Europejskich Aprobat Technicznych (ETAG 015) – Raport oceny wydany przez Building Test Centre (Członek Fire Test Study Group (FTSG) i akredytowanym przez UKAS nr 0296).

Nośności w warunkach ogniowych są osiągnięte pod warunkiem zastosowania dłuższych niż standardowe gwoździ profilowanych lub wkrętów. Warunkiem uzyskania nośności jest zastosowanie gwoździ CNA 4,0 x 75 lub wkrętów CSA 5,0 x 80. Ma to niezwykle istotne znaczenie, ponieważ gwarantuje utrzymywanie odpowiedniego zagłębienia łącznika w drewnie w miarę zwęglania się przekroju. Aby zakładać odporność ogniową R30, połączenie musi dodatkowo spełniać następujące warunki:

– Wysokość belki głównej ≥ wysokość belki drugorzędnej ≥ wysokość wieszaka belki + 10 mm.

– Przekrój belki drugorzędnej nie może wystawać poza krawędzie elementu głównego.

– Szerokość belki drugorzędnej ≥ 100 mm.

– Szczelina między elementami drewnianymi ≤ 3 mm.

Spełniając podane założenia, można zakładać nośności w warunkach pożarowych z tab. 2.

 

Tab. 2 Nośność charakterystyczna Fv,Rk,fi [kN] wieszaka GSE w warunkach ogniowych R30

                                                               Szerokość podpieranej belki [mm]

 

100

120

140

160

180

200

Wymiar arkusza wieszaka belki [mm]

380

1.00

1.00

440

2.52

2.52

2.52

2.52

500

3.55

3.55

2.52

2.52

2.52

2.52

540

4.72

4.72

3.55

3.55

3.55

3.55

600

7.30

7.30

5.98

5.98

5.98

5.98

660

8.65

8.65

7.30

7.30

7.30

7.30

720

11.40

11.40

10.03

10.03

10.03

10.03

780

12.76

12.76

11.40

11.40

11.40

11.40

840

15.44

15.44

14.11

14.11

14.11

14.11

900

18.04

18.04

15.44

15.44

15.44

15.44

960

19.32

19.32

16.75

16.75

16.75

16.75

1020

20.57

20.57

19.32

19.32

19.32

19.32

 
 

Fot. 7 Badanie odporności ogniowej wieszaków belek GSE

 

Należy spełnić warunek nośności:

Ed,fi ≤ Rd,30,fi
Rd,30,fi = Fv,Rk,fi / γM,fi

gdzie:

Edfi – obliczeniowy efekt oddziaływań w sytuacji ogniowej, określony zgodnie z EN 1995-1-2 (Eurokod 5);

Rd30fi – nośność obliczeniowa w sytuacji ogniowej;

γM,fi – materiałowy współczynnik bezpieczeństwa dla sytuacji ogniowej. Uproszczone obliczenia Edfi zgodnie z Eurokodem 5.

Więcej informacji na temat wieszaków GSE w Europejskiej Ocenie Technicznej ETA 06-0270 i katalogach technicznych Simpson Strong-Tie.

 

Fot. 8 Test ogniowy ściany HBE o grubości 10 cm, na miniaturce widoczna wewnętrzna strona ściany poddana działaniu ognia. Test zakończony pomyślnie, wynik: EI60

 

Szczelność oraz izolacyjność drewnianych przegród ogniowych

Osobnym zagadnieniem jest kwestia szczelności (E) oraz izolacyjności (I) ogniowej. Temat ten w większości przypadków wymaga przeprowadzenia odpowiednich badań konkretnych przegród. Nie jest to zatem tak łatwe i tanie do ustalenia. W ostatnich latach sporo się dzieje również w tej dziedzinie. Nie tylko na świecie, ale i w Polsce. Przeprowadzono wiele badań masywnych elementów z drewna (w tym klejonego warstwowo), co pozwoliło udowodnić, że drewno dzięki swoim parametrom doskonale izoluje wysoką temperaturę pożaru od pozostałych pomieszczeń i bez problemu można tworzyć z niego przegrody ogniowe, jak stropy i ściany o odporności REI30 oraz REI60.

 

Fot. 9 Element stropowy po teście ogniowym. Grubość wyjściowa 10 cm, po 60 minutach działania pożaru widoczny ubytek materiału ~ 40 mm, co niejako potwierdza normową prędkość spalania na poziomie 0,7 mm/min. Test zakończony pomyślnie, wynik: REI60; drewno dzięki swoim parametrom doskonale izoluje wysoką temperaturę pożaru od pozostałych pomieszczeń i bez problemu można tworzyć z niego przegrody ogniowe, jak stropy i ściany o odporności REI30 oraz REI60

 

Drewno pali się bardzo dobrze, gdy jest cienkie i ma stały dopływ powietrza. Do rozpalenia ognia w piecu najlepiej użyć cienkich kawałków. Jeżeli natomiast włożymy od razu wielki bal, zwęgli się on z wierzchu, a ogień zgaśnie po krótkim czasie. Te właśnie właściwości, podobnie jak w opisanym wcześniej przykładzie, pozwalają projektować bezpieczne ogniowo przegrody, jak stropy i ściany. W wykonanych w Austrii badaniach stwierdzono, że masywne przekroje drewniane doskonale izolują temperaturę pożaru od sąsiednich pomieszczeń. Przy ścianach z pełnego drewna grubych na 36 cm, poddanych z jednej strony działaniu temperatury 1000oC przez 90 minut, po drugiej stronie ściany niepoddanej działaniu ognia zanotowano wzrost temperatury powierzchni ściany jedynie o ~2oC. A zatem druga strona pozostała praktycznie niezmiennie zimna. To wszystko dzięki niesamowitym parametrom izolacyjnym drewna. Dla porównania w przypadku ścian z betonu już po upływie 15-30 minut po stronie ściany niepoddawanej działaniu płomieni miejscowo rejestrowane są temperatury w wysokości od 100 do 600oC (tam gdzie po przeciwnej stronie, po odpadnięciu kawałków ściany, odsłonięte zostało stalowe zbrojenie).

 

Fot. 10 Gotowy strop HBE o odporności ogniowej REI60

 

W Polsce również prowadzone są tego typu badania. W ostatnim czasie testom poddano stropy oraz ściany HBE (Huttemann Brettschichtholz Elemente). Ich materiałem było surowe drewno klejone warstwowo, bez żadnej obudowy, malowania i tym podobnych zabiegów. W rezultacie badań uzyskano certyfikację na stropy REI60 (zbadana została zarówno nośność, szczelność, jak i izolacyjność ogniowa). W przypadku ścian w związku z brakiem możliwości ich obciążenia w laboratorium otrzymano przegrody ogniowe o parametrze EI60 (szczelność oraz izolacyjność ogniowa), co w połączeniu z odpowiednio dobraną, drewnianą konstrukcją nośną (R60) pozwala zaprojektować całą ścianę o odporności ogniowej REI60. Te informacje cały czas są dość zaskakujące dla grona inżynierów, a co dopiero dla osób z innych branż. Jednak takie są fakty i patrząc na osiągane wysokości budynków drewnianych oraz parametry odporności ogniowej drewna wygląda na to, że musimy na nowo oswoić się z materiałem, jakim jest drewno. Nie może ono kojarzyć nam się jedynie z zieloną konstrukcją na dachu domu jednorodzinnego, ale przede wszystkim z drewnem klejonym warstwowo (BSH, Glulam), elementami HBE (Huttemann Brettschichtholz Elemente), konstrukcjami typu CLT (Cross Laminated Timber) i wieloma podobnymi, które cechują się zdecydowanie innymi parametrami niż zwykła kantówka tartaczna.

 

Jakub Przepiórka

Tomasz Szczesiak

Zdjęcia: archiwum firm Glulam, Huttemann, Simpson Strong-Tie, Konsbud

 

Bibliografia

1. PN-EN 1995-1-2:2008/NA:2010 Eurokod 5 Projektowanie konstrukcji drewnianych – Część 1-2: Postanowienia ogólne – Projektowanie konstrukcji z uwagi na warunki pożarowe.

2. PN-EN 13501-1+A1:2010 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 1: Klasyfikacja na podstawie wyników badań reakcji na ogień.

3. PN-EN 13501-2:2016-07 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków – Część 2: Klasyfikacja na podstawie wyników badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej.

4. PN-EN 1365-2:2014-12 Badania odporności ogniowej elementów nośnych – Część 2: Stropy i dachy.

5. P. Smardz, Określanie odporności ogniowej konstrukcji drewnianych, Ochrona Przeciwpożarowa, marzec 2014.

6. ETAG015 – Wytyczne do Europejskich Aprobat Technicznych – Trójwymiarowe łączniki mechaniczne do konstrukcji drewnianych.

7. Europejska Ocena Techniczna ETA 06-0270 – Złącza ciesielskie Simpson Strong-Tie – wieszaki belek.

8.  Europejska Ocena Techniczna ETA 07-0245 – Złącza ciesielskie Simpson Strong-Tie – wieszaki belek ukryte.

9.  Katalog Techniczny 2015 – Simpson Strong-Tie – złącza ciesielskie.

10. Katalog techniczny 2016 – Glulam.pl – odporność ogniowa elementów drewnianych.

11. Katalog Techniczny 2016 – HBE Fire – przegrody ogniowe.

12. E. Thoma, Na długi czas, Vitages Verlag, Warszawa 2014.

www.facebook.com

www.piib.org.pl

www.kreatorbudownictwaroku.pl

www.izbudujemy.pl

Kanał na YouTube

Profil linked.in