Zmiana projektanta w toku procesu budowlanego

Do zmiany projektanta sprawującego nadzór autorski ustawodawca odniósł się jedynie w art. 44 ustawy – Prawo budowlane (Pb), wskazując, że w przypadku takiej zmiany do dokumentacji budowy należy dołączyć oświadczenie o przejęciu obowiązków przez innego projektanta. Pb nie określa formy i elementów takiego oświadczenia, nie wskazuje też, z jakich powodów można dokonać takiej zmiany. Zmiana projektanta możliwa jest na każdym etapie procesu budowlanego (zarówno w toku trwającego postępowania o udzielenie pozwolenia na budowę, jak i po jego zakończeniu, np. przy kwalifikowaniu zmian do projektu jako istotnych bądź nieistotnych) i bez względu na przyczynę. Informację o zmianie projektanta inwestor przesyła do organu nadzoru budowlanego. Dokonanie zmiany nie jest uzależnione od zgody organu.

>>> Projektant – jego szczególna rola i odpowiedzialność zawodowa w procesie budowlanym

>>> Kto dokonuje kwalifikacji odstąpienia od zatwierdzonego projektu

Fot. stock.adobe/Andrey Popov

Zmiana projektanta rodzi jednak wiele komplikacji na gruncie innej ustawy – o prawie autorskim i prawach pokrewnych (PrAut). Projekt budowlany należy bowiem uznać za utwór, który przez tę ustawę jest chroniony. Twórcy utworu, w tym przypadku projektantowi, przysługują zaś autorskie prawa osobiste i majątkowe. W skrócie oznacza to, że bez jego zgody nie jest możliwe korzystanie z projektu, a także wprowadzanie do niego zmian.

Nowy projektant musi więc legitymować się prawem do korzystania z obcego projektu, czy to w ramach przeniesienia autorskich praw majątkowych czy udzielonej mu licencji, i uzyskać zgodę od twórcy na wprowadzanie zmian. W przeciwnym razie narusza prawa autorskie i tym samym naraża się na odpowiedzialność odszkodowawczą (ale też karną).

Co istotne, przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji wyłącznej z mocy prawa wymaga dla swej skuteczności formy pisemnej. Żadna ustna zgoda nie będzie chronić inwestora. Umowa powinna wymieniać też tzw. pola eksploatacji lub sposób, w jaki osoba uprawniona może korzystać z utworu. O tych elementach należy pamiętać już przy zawieraniu umowy z projektantem.

>>> Nadzór autorski w Prawie budowlanym

>>> Projekty budowlane a prawo autorskie

>>> Czym jest projekt budowlany?

Odmiennie kształtuje się sytuacja w razie śmierci projektanta, który nie upoważnił nikogo do wykonywania przysługujących mu praw osobistych, ani nie przeniósł na inny podmiot praw majątkowych. Autorskie prawa majątkowe podlegają dziedziczeniu, a zatem konieczne jest uzyskanie od spadkobierców projektanta zgody na korzystanie z projektu i dokonywanie w nim zmian. PrAut chroni te prawa przez 70 lat od śmierci twórcy. Z kolei osobiste prawa autorskie nie podlegają dziedziczeniu, a ich wykonywanie po śmierci twórcy przysługuje jego małżonkowi, a w przypadku jego braku – dalszej rodzinie. Korzystanie z tych praw wymaga uzyskania zgody osoby, która je odziedziczyła.

Nadto samo uprawnienie do korzystania z projektu nie zezwala na dokonywanie w nim zmian, co jest dodatkowo ograniczone przez przepisy PrAut. Następca prawny, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych, nie może bez zgody projektanta dokonywać zmian w projekcie, chyba że są one spowodowane „oczywistą koniecznością”, a twórca „nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić” (art. 49 ust. 2 PrAut). Dotyczy to zarówno sytuacji, w których autor nie wyraża zgody na zmiany w utworze wprowadzone przez następcę prawnego, jak i takich, gdy uzyskanie zgody nie jest możliwe lub jest znacznie utrudnione (śmierć, choroba autora). Uznanie, co jest tą oczywistą koniecznością, której twórca nie miałby słusznej podstawy się sprzeciwić, wymaga oddzielnej analizy dla każdego przypadku.

Zmiana projektanta w toku postępowania budowlanego jest zatem możliwa, ale pociąga za sobą wiele konsekwencji, które inwestor powinien uwzględnić już przy zawieraniu umowy z pierwotnym projektantem.

Mateusz Ruchała adwokat

prof. dr hab. Jan Widacki adwokat