Przecież grozi to pojawieniem się na cegle białych nalotów – tak sądzi wielu wykonawców i inwestorów. A jednak to właśnie zaprawy z wapnem powinny być stosowane przy wznoszeniu elewacji i murów z cegły klinkierowej.
Przecież grozi to pojawieniem się na cegle białych nalotów – tak sądzi wielu wykonawców i inwestorów. A jednak to właśnie zaprawy z wapnem powinny być stosowane przy wznoszeniu elewacji i murów z cegły klinkierowej.
Wykwity solne są przyczyną wielu reklamacji i niezadowolenia klientów. W niektórych przypadkach za ich pojawienie należy winić zarówno rodzaj stosowanej zaprawy murarskiej, jak i błędy wykonawcze. I nie ma tutaj specjalnego znaczenia, jaka to jest zaprawa: fabrycznie przygotowana sucha mieszanka, czy też zaprawa wykonywana w miejscu budowy.
Jakie więc zaprawy należy stosować przy murowaniu elewacji oraz ogrodzeń z cegły klinkierowej? Odpowiedź jest jedna: oczywiście cementowo-wapienne! To stwierdzenie przeczy istniejącej wśród wykonawców opinii, że do wznoszenia elewacji z cegły klinkierowej należy używać tylko te zaprawy, które nie zawierają wapna hydratyzowanego.
Skąd te rozbieżności między powszechnie słyszanymi opiniami o wapnie, a dobrą praktyką murarską? Być może stąd, że większość nalotów, jakie pojawia się na cegle, lub na łączeniu cegła/zaprawa ma jasne zabarwienie. A w związku z tym wiele osób błędnie sądzi, że jeśli jakiś nalot jest biały to na pewno jest to wapno hydratyzowane (Fot. 1).
Fot. 1. Białe wysolenia na cegle powstają
również wtedy, gdy zaprawa nie zawiera wapna
Tak naprawdę za każdym razem należy wykonać analizę chemiczną, aby stwierdzić rodzaj związku, jaki pojawił się na elewacji.
W wyniku licznych badań i testów stwierdzono, że naloty pojawiające się na cegle klinkierowej można podzielić na dwie kategorie: wykwity solne (w większości chlorki, siarczki, siarczany) oraz wykwity wapienne. Z tym, że źródłem wykwitów wapiennych nie jest wapno hydratyzowane, lecz wapno zawarte w cemencie, gdyż podobnie jak wapno, produkowany jest on z kamienia wapiennego. Stąd na kostce brukowej pojawiają się wykwity wapienne, chociaż do jej produkcji wapno hydratyzowane nie jest używane.
Stwierdzono równocześnie, że wapno hydratyzowane dodawane do zapraw murarskich ogranicza do minimum możliwość pojawienia się wykwitów solnych na elewacji z klinkieru.
Dlaczego? Otóż, w dużym uproszczeniu rzecz ujmując, aby wystąpiły wykwity muszą zaistnieć specjalne ku temu warunki. Musi istnieć źródło soli rozpuszczalnej w wodzie (cegła, składniki zaprawy, otoczenie, atmosfera, grunt, etc.) oraz woda, w której te sole ulegają rozpuszczeniu. Warunki dla powstawania wykwitów solnych ujęto w Tabeli 1.
Źródło soli rozpuszczalnej
w wodzie Woda Wykwit solny
+
–
–
–
+
–
+
+
+
Tabela 1. Warunki dla powstawania wykwitów solnych
Wynika z niej, że nawet, jeśli istnieje źródło soli rozpuszczalnej w wodzie, ale nie ma ono kontaktu z wodą, to na elewacji nie pojawią się żadne zanieczyszczenia.
Zaprawa murarska powinna nie tylko łączyć cegły w stabilną konstrukcję murową, lecz również stanowić barierę dla wnikania wody do wnętrza muru. A kiedy woda już się tam pojawi (np. po intensywnych, kilkudniowych deszczach), powinna umożliwić jej łatwe wyprowadzenie poza obręb muru. Stąd za jedne z najważniejszych właściwości zaprawy w stanie związanym należy uznać jej przyczepność do podłoża przepuszczalność oraz odkształcalność.
W trakcie eksploatacji budynków mury poddawane są licznym niekorzystnym oddziaływaniom. Zmiany temperatury, wilgotności otoczenia, a co za tym idzie zmiany liniowe murów, ruchy gruntu, itd., powodują pojawianie się w murze naprężeń. Nawet w ekstremalnych warunkach eksploatacji zaprawa nie może pękać lub tracić kontakt z cegłą. Jest to warunek konieczny, aby zapewnić szczelność muru (ochrona przed deszczem, śniegiem), a tym samych uchronić się od występowania wykwitów solnych. W kształtowaniu przyczepności zaprawy do podłoża wapno hydratyzowane nie ma sobie równych. W układzie cement:wapno:piasek, wapno ma najmniejsze cząstki (do 4 razy mniejsze niż cement) – Rysunek 1.
Rys. 1. Porównanie wielkości cząstek składników zaprawy
{mospagebreak}O przyczepności zaprawy do podłoża decyduje jej urabialność. Urabialność zależy od plastyczności zaprawy oraz od ilości zawartej w niej wody. Zarówno zbyt mała jak i zbyt duża ilość wody pogarsza jej urabialność. Dlatego niezmiernie ważną rzeczą jest, aby w zależności od podłoża dobrać zaprawę o odpowiedniej więźliwości (retencji) wody.
W ustaleniu odpowiedniej retencji wody zaprawy bardzo pomocne jest wapno hydratyzowane. Im więcej wapna w zaprawie, tym większa zdolność zaprawy do utrzymywania wody. Jest to ważne, gdyż do cegieł o dużej nasiąkliwości należy stosować te zaprawy, które dobrze utrzymują w sobie wodę, a do cegieł o małej nasiąkliwości te zaprawy, które mają mniejszą tendencję do jej magazynowania. W ten sposób zapewniamy optymalną przyczepność zaprawy do podłoża.
Dodawanie wapna do zaprawy cementowej zmienia jej strukturę. W miarę jak zwiększa się ilość wapna w zaprawie rośnie jej przepuszczalność. Dzięki temu zaprawa działa w stosunku do cegły klinkierowej jak „sączek” przyśpieszając proces wysychania muru po długotrwałych opadach atmosferycznych. Tym samym transport wody, soli w niej rozpuszczonych oraz pary wodnej odbywa się poprzez spoinę, która staje się w ten sposób miejscem magazynowania zanieczyszczeń.
Wapno w zaprawach zapewnia również występowanie zjawiska samoleczenia się mikropęknięć, a to zapewnia szczelność połączenia murarskiego nawet w ekstremalnych warunkach eksploatacyjnych. Ze wzrostem ilości wapna w zaprawie spada jej moduł Younga, czyli staje się ona coraz bardziej elastyczna. Dzięki temu dobrze kompensowane są naprężenia pojawiające się w murze oraz jego zmiany liniowe.
Podstawowe błędy przy wznoszeniu elewacji z cegły klinkierowej:
Niewłaściwe składowanie materiałów na budowie.
Używanie cementów z dodatkami. Zawierają one liczne związki chemiczne pochodzące z popiołów czy gipsów dodawanych w procesie wypalania.
Używanie zapraw o niewłaściwej konsystencji. Zaprawa powinna mieć konsystencję gęstoplastyczną lub plastyczną.
Korygowanie ułożonych cegieł. Najlepszą przyczepność cegły do zaprawy uzyskuje się w momencie położenia cegły na zaprawie. Korygowanie położenia cegły powoduje zerwanie pierwszej przyczepności, która nie zostaje już odtworzona.
Zamykanie w murze wody technologicznej: zbyt wczesne fugowanie, niewłaściwie dobrana retencja wody w zaprawie do nasiąkliwości cegły klinkierowej.
Brak zabezpieczenia muru podczas jego wznoszenia przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.
Poprawianie urabialności zaprawy cementowej poprzez stosowanie plastyfikatorów (domieszek).
Domieszki są związkami chemicznymi o nieznanym składzie (skład domieszki jest tajemnicą producenta). W większości przypadków domieszki są środkami napowietrzającymi osłabiającymi przyczepność zaprawy do podłoża lub nawet jej utratę (Zdjęcie 2).
Fot. 2. Zaprawa cementowa z domieszką napowietrzającą. Widoczna jest utrata przyczepności zaprawy do podłoża
Poprawiając urabialność zaprawy cementowej domieszką wytwarzamy równocześnie strukturę betonu.
Zaprawa staje się mniej przepuszczalna niż cegła. Ma ona również tendencje do pękania, co powoduje, że spoina traci swoją szczelność. Przez drobne pękniecia woda deszczowa bardzo łatwo dostaje się do wnętrza muru. Powoduje to przyspieszoną degradację konstrukcji murowej.
Fot. 3. Charakterystyczne pęknięcia zaprawy cementowej z domieszką napowietrzającą
Stowarzyszenie Przemysłu Wapienniczego
ZAMÓW PRENUMERATĘ
Artykuł zamieszczony
w „Inżynierze budownictwa”,
czerwiec 2007 r.
