Jakie przepisy regulują procedury uzgadniania projektów budowlanych sieci gazowych, wodociągowych, cieplnych i elektroenergetycznych.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane do podstawowych obowiązków projektanta należy: uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów, a art. 32 ust. 1 nakłada na inwestora m.in. następujący obowiązek: Pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego może być wydane po uprzednim uzyskaniu przez inwestora, wymaganych przepisami szczegółowymi, pozwoleń, uzgodnień lub opinii innych organów. Praktycznie nie ma jednak oficjalnego wykazu aktów prawnych, które zobowiązują do uzgadniania projektów budowlanych. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego w opracowaniu pt. „Przepisy ustaw i rozporządzeń, stanowiące źródło obowiązujących opinii i uzgodnień, pod kątem znaczenia dla bezpieczeństwa i racjonalizacji procesu budowlanego”, zestawił 60 aktów prawnych, które nakazują uzgodnienia projektu budowlanego z określonymi organami i określają zakres uzgodnienia. Wśród organów uzgadniających są m.in.: organ gminy, zespół uzgadniania dokumentacji projektowej, zakład energetyczny, przedsiębiorstwo gazownicze, przedsiębiorstwo ciepłownicze, przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, rzeczoznawca bhp, rzeczoznawca do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, rzeczoznawca do spraw sanitarno-higienicznych, okręgowy inspektor pracy, powiatowy lekarz weterynarii lub rzeczoznawca uznany przez Głównego Lekarza Weterynarii, wojewoda, starosta, wojewódzki konserwator zabytków, marszałek województwa, organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego, organ administracji morskiej, terenowy organ administracji państwowej, komendant wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej, Ministrowie: Obrony Narodowej, Spraw Wewnętrznych, Komunikacji, organ ochrony środowiska (starosta lub wojewoda), powiatowy inspektor sanitarny lub Główny Inspektor Sanitarny, dyrektor parku narodowego, wójt, burmistrz albo prezydent miasta, Prezes Państwowej Agencji Atomistyki, inspektor dozoru jądrowego, Państwowa Inspekcja Sanitarna, zarząd drogi, Dyrektor Generalny Dróg Krajowych i Autostrad, zarządca kolei, właściciel wiaduktu i zarządca kolei, komendant wojewódzki policji i inni. Wymienione opracowanie nie jest powszechnie znane.
Projekty sieci wymagają uzyskania opinii zespołu uzgadniania dokumentacji projektowej (ZUDP). Podstawy prawne działania zespołów uzgadniania dokumentacji projektowej wynikają z przepisów:
1) ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jednolity Dz.U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287);
2) rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 2 kwietnia 2001 r. w sprawie geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz zespołów uzgadniania dokumentacji projektowej (Dz.U. z 2001 r. Nr 38, poz. 455);
3) rozporządzenia Ministra Gospodarki Mieszkaniowej i Budownictwa z dnia 21 lutego 1995 r. w sprawie rodzaju i zakresu opracowań geodezyjno-kartograficznych oraz czynności geodezyjnych obowiązujących w budownictwie (Dz.U. z 1995 r. Nr 25, poz. 133);
4) rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz.U. z 2012 r. poz. 462);
5) rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 19 lutego 2004 r. w sprawie wysokości opłat za czynności geodezyjne i kartograficzne oraz udzielanie informacji, a także za wykonywanie wyrysów i wypisów z operatu ewidencyjnego (Dz.U. z 2004 r. Nr 37, poz. 333);
6) zarządzenia starosty lub prezydenta miasta o powołaniu zespołu uzgadniania dokumentacji projektowej.
Zespoły uzgadniania dokumentacji projektowej działają w starostwach i urzędach miast; są powoływane przez starostów lub prezydentów miast w składzie: pracownicy wydziału administracji budowlanej, powiatowego lub miejskiego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego, Zarządu Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej, Zakładu: Energetycznego, Gazowego, Energetyki Cieplnej, Telekomunikacji, Miejskich Wodociągów i Kanalizacji oraz innych jednostek.
Poszczególne ZUDP publikują (także na stronach internetowych) wymagane dokumenty, jakie należy dołączyć do projektu budowlanego. Na przykład w Warszawie są wymagane:
1. Wniosek o uzgodnienie usytuowania projektowanych sieci uzbrojenia terenu.
2. Upoważnienie (lub poświadczona kopia upoważnienia) od inwestora, w przypadku gdy z wnioskiem o uzgodnienie występuje jednostka projektowa lub jednostka wykonawstwa geodezyjnego. Upoważnienie od inwestora składane razem z wnioskiem o uzgodnienie podlega opłacie skarbowej zgodnie z ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 225, poz. 1635), którą należy dokonać na konto urzędu.
3. Trzy egzemplarze projektu usytuowania sieci uzbrojenia terenu.
4. Opis techniczny zawierający m.in. nazwę, adres obiektu, nazwę inwestora oraz jego adres, opis zamierzenia projektowego, sposób zabezpieczenia projektowego przewodów przy braku możliwości zachowania normatywnych odległości, sposób prowadzenia prac budowlanych przy zbliżeniu do pni drzew itp.
5. Decyzja o warunkach zabudowy, decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego lub wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
6. Aktualne warunki techniczne podłączenia obiektu do istniejących sieci uzbrojenia terenu lub warunki techniczne przebudowy sieci w przypadku zmiany usytuowania lub zmiany danych zawartych w geodezyjnej ewidencji sieci, uzyskane od jednostek zarządzających tymi sieciami.
7. Orientacja położenia projektowanych sieci w stosunku do sąsiednich terenów, ulic, stron świata, umieszczona na każdym załączniku mapowym z projektem.
Niektóre ZUDP wymagająrównież:
1) oryginału mapy do celów projektowych (do wglądu) z cechami dokumentu nadanymi przez Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej;
2) danych numerycznych na płycie CD opisujących przebieg uzgadnianego uzbrojenia;
3) trzech egzemplarzy projektu na zaktualizowanej mapie zasadniczej, a w przypadku sporządzenia projektu na nośniku komputerowym należy dokonać uwierzytelnionego wydruku mapy zasadniczej.
Te i inne wymagania poszczególnych ZUDP wskazują na konieczność dostosowania opracowywanej dokumentacji projektowej do ustalonych wymagań w danym mieście lub powiecie.
Opinia ZUDP jest ważna przez trzy lata. W przypadku wydania decyzji o pozwoleniu na budowę lub zgłoszenia prac budowlanych dokonanego w okresie ważności opinii jest ona ważna tak długo, jak ważna jest wydana decyzja i trwa realizacja inwestycji. Uzgadnianie dokumentacji projektowej jest odpłatne według zasad określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 19 lutego 2004 r. (Dz.U. Nr 37, poz. 333).
Należy zwrócić również uwagę, że poszczególni dostawcy mediów mogą mieć dodatkowe wymagania odnośnie do wykonywanej dokumentacji projektowej. Konieczne jest, aby przed rozpoczęciem prac projektowych projektanci zapoznali się z wymaganiami poszczególnych dostawców.
Podstawowe trudności przy projektowaniu sieci gazowych i linii średniego (SN) i niskiego napięcia (nn)
Omawiając szeroką problematykę uzgodnień projektu budowlanego, trzeba wyraźnie podkreślić, że w wielu inwestycjach, szczególnie liniowych, uzgodnienia stanowią bardzo poważny problem, zwłaszcza w zakresie terminów ich uzyskania oraz złożoności procedur. Szczególnie ostro problem rysuje się przy sieciach gazowych, na przykład dla sieci gazowej o długości ok. 100 km uzyskanie wymaganych uzgodnień, decyzji środowiskowej, zmian w studium uwarunkowań i koncepcji zagospodarowania gmin, zmiany w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i dostępu do terenu trwało 67 miesięcy, podczas gdy projekt budowlany opracowano w 15 miesięcy. Wykaz ustaw, rozporządzeń i przepisów, z których wynika konieczność dokonania odpowiednich uzgodnień z jednostkami opiniującymi i jednostkami administracji państwowej inwestycji gazowniczych, liczy 30 pozycji.
Podmioty gospodarcze zajmujące się inwestycjami gazowniczymi, szczególnie Gazoprojekt SA Wrocław, postulują od wielu lat o rozwiązania prawne zmierzające do ułatwień lokalizacji inwestycji gazowniczych. Do podstawowych ułatwień wzorem państw unijnych, jakie należy przenieść na warunki polskie, można zaliczyć:
– uwzględnienie inwestycji gazowniczych w ustawie – Prawo energetyczne bądź wydzielenie prawa gazowego w odrębnej ustawie (15 państw unijnych posiada takie regulacje),
– wprowadzenie procedury pozwolenia na budowę przez jeden organ administracji państwowej (np. władze wojewódzkie),
– możliwość przeprowadzenia jednej procedury wywłaszczeniowej dla grupy osób niewyrażających zgody na lokalizację sieci gazowej,
– wprowadzenie regulacji i ustalenie taryf wysokości odszkodowań dla właścicieli gruntów,
– możliwość kwestionowania wysokości odszkodowań przez właścicieli bez hamowania procesu inwestycyjnego,
– nadawanie decyzjom o ograniczeniu praw rzeczowych (decyzje wywłaszczeniowe) rygoru natychmiastowej wykonalności,
– skrócenie czasu postępowań spadkowych oraz czasu oczekiwania na wpis do księgi wieczystej,
– skrócenie terminów odwoławczych,
– wprowadzenie braku konieczności zmiany planów zagospodarowania przestrzennego w przypadku braku kolizji inwestycji gazowniczej z ustaleniami planu.
Problemy związane z projektowaniem sieciowych urządzeń elektrycznych znacznie się rozszerzyły i skomplikowały po wejściu Polski do UE. Związane jest to m.in. z koniecznością przestrzegania poszanowania prawa własności prywatnej. Wprowadzono bezwzględny obowiązek okazania się prawem dysponowania terenem dla przewidywanej inwestycji. Praktycznie oznacza to uzyskanie kompletu zgód pisemnych właścicieli i współwłaścicieli gruntu na projektowany zakres prac. W trakcie postępowania administracyjnego w sprawie wydania i uprawomocnienia decyzji prawnych właścicieli gruntów są oni czterokrotnie zawiadamiani w tej sprawie. Każdy uczestnik postępowania ma prawo do wniesienia zastrzeżeń i uwag do złożonego opracowania projektowego. W przypadku wniesienia pisemnego odwołania od wydanej decyzji przez właściciela gruntu lub kilku właścicieli następuje skierowanie sprawy do samorządowego kolegium odwoławczego przy właściwym starostwie powiatowym. Rozstrzygnięcie sprawy rozciąga się niejednokrotnie na kilka miesięcy. Przy stwierdzeniu jakichkolwiek uchybień w procesie postępowania administracyjnego ze strony projektanta lub urzędu wydającego decyzję następuje zwykle jej uchylenie i sprawa decyzji musi wrócić do ponownego rozpatrzenia. Częste są przypadki, że urzędnicy niejednokrotnie nieświadomie przekraczają przepisy i wymagają niepotrzebnie nowych dokumentów, powołując się na wytyczne i zalecenia z odbytych szkoleń. Innym problemem utrudniającym proces inwestycyjny urządzeń sieciowych są częste przypadki żądania odszkodowań przez właścicieli gruntów za posadowienie projektowanych urządzeń, np. słupów, lub tylko za prawo wejścia na teren. Opisane trudności i problemy nie wyczerpują wszystkich przypadków występujących w trakcie projektowania sieci napowietrznych. Wyraźnie jednak wskazują na pilną potrzebę wprowadzenia uregulowań prawnych w tym zakresie. Towarzystwo Rozwoju Infrastruktury ProLinea oraz Elektroprojekt SA od wielu lat występują do administracji państwowej z wnioskami o zmianę obecnych przepisów. Do ważniejszych wniosków można zaliczyć:
– konieczność wprowadzenia do wojewódzkich planów zagospodarowania przestrzennego tzw. korytarzy infrastrukturalnych, tj. pasów terenu, gdzie realizowane będą – oprócz inwestycji drogowych – przedsięwzięcia z branży elektroenergetycznej, gazowniczej i telekomunikacyjnej;
– konieczność przygotowania systemowych rozwiązań (służebność gruntowa, odszkodowania za utratę wartości nieruchomości) w zakresie prawa wejścia na prywatne nieruchomości w przypadku realizacji inwestycji celu publicznego;
– uproszczenie wymagań dotyczących ustalania lokalizacji i uzyskiwania decyzji pozwolenia na budowę linii elektroenergetycznych średniego i niskiego napięcia;
– wyeliminowanie z przepisów procedur wymagających czterokrotną korespondencję w tej samej sprawie;
– ustalenie specjalnego trybu postępowania w stosunku do właścicieli, którzy uporczywie nie wyrażają zgody na wykorzystanie terenu, gdy oczywiste są potrzeby i łatwa interpretacja wyższej konieczności projektowanej linii elektroenergetycznej.
Podane wyżej wnioski nie wyczerpują wszystkich przypadków występujących w trakcie projektowania sieci napowietrznych i kablowych. Wskazują wyraźnie na pilną potrzebę uproszczenia uregulowań prawnych ułatwiających realizację inwestycji w tym zakresie.
Wiele wniosków dla sieci gazowych i sieci elektroenergetycznych średniego i niskiego napięcia porusza zbliżone zagadnienia. Uproszczenie obowiązujących przepisów prawnych jest tym bardziej potrzebne, że niezbędna jest znaczna rozbudowa sieci gazowych, a większość sieci średniego i niskiego napięcia wymaga modernizacji.
Należy również dodać, że przepisy ustaw i rozporządzeń stanowiących źródło obowiązujących opinii i uzgodnień wymaganych do projektu budowlanego powinny być poddane szczegółowej analizie i uporządkowaniu. Z takim wnioskiem do Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej wystąpiła Izba Projektowania Budowlanego w 2012 r. razem z wnioskami do założeń do nowego Prawa budowlanego.
dr inż. Kazimierz Staśkiewicz
Autor składa podziękowania BSiPG Gazoprojekt SA Wrocław oraz firmie Elektroprojekt SA Oddział w Kielcach za przekazanie materiałów do publikacji.
