Przedstawione obowiązujące obecnie zasady ustalania odległości między budynkami ze względu na wymagania ochrony przeciwpożarowej, będące rozwinięciem zasad określonych we wcześniejszych aktach prawnych, posiadają jedną zaletę – są stosunkowo proste w zastosowaniu praktycznym.
Lokalizacja budynków na terenie, gdzie na działkach sąsiednich nie ma budynków
Rozpatrzona zostanie sytuacja, gdy budynek powstaje na terenie, gdzie na działkach sąsiednich nie ma jeszcze innych budynków. W takim przypadku zgodnie z § 272 ust. 1 WT odległość ściany zewnętrznej wznoszonego budynku od granicy sąsiedniej niezabudowanej działki budowlanej powinna wynosić co najmniej połowę odległości określonej w § 271 ust. 1–7, przyjmując, że na działce niezabudowanej będzie usytuowany budynek o przeznaczeniu określonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, przy czym dla budynków PM należy przyjmować, że będzie on miał gęstość obciążenia ogniowego strefy pożarowej Q większą od 1000 MJ/m2, lecz nie większą niż 4000 MJ/m2, a dla budynków ZL również budynek ZL ze ścianą zewnętrzną, o której mowa w § 271 ust. 1.
W przypadku gdy brakuje zatwierdzonego planu zagospodarowania przestrzennego – co obecnie nie jest rzadkością – należy założyć, że na sąsiedniej działce znajdzie się budynek ZL ze ścianą zewnętrzną, o której mowa w § 271 ust. 1, i od takiego wirtualnego budynku należy wyznaczać wymagane odległości. Takie założenia pozwalają w większości przypadków na uwzględnienie interesu obu stron, mogą jednak występować konflikty, szczególnie gdy brak jest planów zagospodarowania przestrzennego. Lokalizacja na działce budynku ZL o standardowych parametrach zgodnych z § 271 ust. 1 powoduje, że odległość od granicy sąsiedniej działki może wynosić 4 m. W przypadku gdy na działce sąsiedniej w przyszłości miałby powstać obiekt magazynowy o gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 4000 MJ/m2, jego odległość od ściany istniejącego budynku ZL powinna wynosić co najmniej 20 m. Tym samym odległość od granicy działki musiałaby wynosić 16 m, co stanowi różnicę między wymaganą odległością 20 m a odległością od granicy istniejącego budynku ZL wynoszącą 4 m, co nie do końca może satysfakcjonować przyszłego inwestora i może on odwołać się od tej decyzji. Dlatego też należy porozumieć się z sąsiadem już na etapie projektowania zagospodarowania terenu działki, aby uniknąć niepotrzebnych konfliktów oraz nie utrudniać procesu uzyskania pozwolenia na budowę.
Zasady ustalania odległości przedstawiono na rys.1.
Rys. 1 Ustalenie odległości między projektowanymi budynkami a granicą niezabudowanej działki, jeżeli istnieje plan zagospodarowania przestrzennego
Lokalizacja budynków od granicy lasu
Zgodnie z § 273 ust. 8 WT najmniejszą odległość budynków ZL, PM, IN od granicy lasu należy przyjmować jak odległość ścian tych budynków od ściany budynku ZL, z przekryciem dachu rozprzestrzeniającym ogień. Takie rozwiązanie opiera się na założeniu, że lokalizacja budynku w pobliżu lasu nie powinna stać się przyczyną zwiększenia zagrożenia dla kompleksu leśnego. Dlatego taki budynek powinien być odsunięty od granicy lasu na odległość zwiększoną o 50% od warunków standardowych. Należy zwrócić tutaj uwagę, że przepis mówi o odległości od granicy lasu, czyli od granicy obszaru przeznaczonego pod gospodarkę leśną, ale nie od drzewostanu istniejącego na tym obszarze w danej chwili, np. w wyniku dokonanego wyrębu. Zasadę powyższą ilustruje rys. 2.
Rys. 2 Ustalenie odległości między projektowanymi budynkami a granicą lasu
Lokalizacja budynków na jednej działce budowlanej
Zgodnie z § 273 ust. 1 WT odległości między ścianami zewnętrznymi budynków położonych na jednej działce budowlanej nie ustala się, z zastrzeżeniem § 249 ust. 6 (dotyczącego klatek schodowych niespełniających wymagań § 216), jeżeli łączna powierzchnia wewnętrzna tych budynków nie przekracza najmniejszej dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej wymaganej dla każdego ze znajdujących się na tej działce rodzajów budynków.
W przypadku budynków ZL dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych, np. jednokondygnacyjnych, to aż 10 000 m2, a więc pole manewru w tym zakresie jest niezwykle rozległe.
W tym zapisie przyjęto zasadę, że w ramach jednej strefy pożarowej właściciel decyduje o swoim bezpieczeństwie pożarowym, lecz nie może zagrażać budynkom na sąsiednich działkach budowlanych.
Zasada sytuowania budynków położonych na jednej działce budowlanej w ramach jednej strefy pożarowej, bez zachowania bezpiecznych pożarowo odległości, nie może dotyczyć przypadków, w których zgodnie z § 212 ust. 8 i § 212 ust. 9 WT pewne pomieszczenia muszą stanowić odrębną strefę pożarową, np. pomieszczenia produkcyjne, magazynowe i techniczne niepowiązane funkcjonalnie z częścią ZL budynku, a także pomieszczenia ze środkami gaśniczymi, przeciwpożarowymi zbiornikami wody, pompami instalacji przeciwpożarowych, maszynowniami wentylacji pożarowej oraz rozdzielni elektrycznych, zasilających niezbędne podczas pożaru instalacje i urządzenia.
Fot. © nevenm – Fotolia.com
Można inaczej…
Przedstawione obowiązujące obecnie zasady ustalania odległości między budynkami ze względu na wymagania ochrony przeciwpożarowej, będące rozwinięciem zasad określonych we wcześniejszych aktach prawnych, posiadają jedną zaletę – są stosunkowo proste w zastosowaniu praktycznym.
Niestety posiadają także wiele wad, takich jak:
– charakter nakazowy niepoparty żadną argumentacją merytoryczną;
– brak odniesienia do metod analizy inżynierskiej;
– brak uwzględnienia podziału na strefy w ramach kondygnacji budynku, który to podział w istotny sposób wpływa na rozmiary i rozwój pożaru;
– stosowanie jako wskaźnika gęstości obciążenia ogniowego zamiast mocy pożaru, która to wielkość w sposób bardziej adekwatny charakteryzuje rzeczywiste zagrożenie;
– skokowy wzrost wymagań w zakresie zmian gęstości obciążenia ogniowego oraz kąta zawartego między ścianami zewnętrznymi budynków.
Aby wyeliminować te wady, celowe byłoby wprowadzenie do przepisów zasady, że ustalanie wymaganych ze względu na bezpieczeństwo pożarowe odległości między budynkami może odbywać się na dwa sposoby: zgodnie z zapisami rozporządzenia lub na zasadach wiedzy technicznej, popartej obliczeniami lub symulacjami komputerowymi. Takie podejście pozwoliłoby na bardziej efektywne kształtowanie poziomu bezpieczeństwa pożarowego budynków.
W celu wprowadzenia tego drugiego analitycznego podejścia można by się posłużyć standardami brytyjskimi, amerykańskimi itp. Ponieważ te zasady są bardziej skomplikowane i wymagające obszernego wykładu, zostały pominięte w artykule. Zamiast tego można wymienić zasadnicze różnice w podejściu do problemu na przykładzie uregulowań brytyjskich:
– minimalną odległość wyznacza się do granicy działki, a nie do budynku;
– odległości między budynkami zależą w istotny sposób od podziału budynków na strefy pożarowe, czyli od powierzchni, na której może się rozwijać pożar;
– z powierzchni niechronionych wyłącza się ściany zewnętrzne obudowanych, wydzielonych pożarowo klatek schodowych;
– dach rozprzestrzeniający ogień uwzględniany jest tylko w przypadku, gdy jego kąt nachylenia jest większy niż 70o;
– w przypadku zastosowania do ochrony instalacji tryskaczowej odległości można zmniejszyć o połowę lub dwukrotnie zwiększyć powierzchnię niechronioną;
– przy ustalaniu odległości uwzględnia się rzeczywisty strumień ciepła, jaki mógłby oddziaływać na budynek sąsiedni w przypadku pożaru.
Podsumowanie
Ustalanie odległości między budynkami jest istotnym elementem ochrony przeciwpożarowej. Powinno się odbywać ze świadomością możliwych zagrożeń związanych z niewłaściwie usytuowanymi budynkami oraz świadomością konsekwencji nieprzestrzegania przepisów przeciwpożarowych. Właściwe podejście do tego zagadnienia może być również korzystne ze względów ekonomicznych, pozwala też na świadome podejmowanie decyzji dotyczących zakupu działki pod przyszłą inwestycję budowlaną oraz właściwy dobór formy i rozwiązań konstrukcyjnych. Współczesne narzędzia inżynierii pożarowej pozwalają na jeszcze skuteczniejsze określanie adekwatnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa pożarowego.
Słownik skrótów użytych w artykule i na rysunkach
KNP – kategoria niebezpieczeństwa pożarowego
ZL – kategoria zagrożenia ludzi
Q – gęstość obciążenia ogniowego wyrażona w megadżulach na metr kwadratowy, MJ/m2
PM – budynek produkcyjno-magazynowy
IN – budynek inwentarski
PZW – pomieszczenie zagrożone wybuchem
K – współczynnik określający udział procentowy powierzchni spełniającej wymagania w zakresie odporności ogniowej
k.o.o. (REI, EI, E) – klasa odporności ogniowej
k.o.p. (A, B, C, D, E) – klasa odporności pożarowej
R – nośność ogniowa (w minutach) określona zgodnie z Polską Normą
E – szczelność ogniowa (w minutach) określona zgodnie z Polską Normą
I – izolacyjność ogniowa (w minutach) określona zgodnie z Polską Normą
mgr inż. Artur Hetmann
specjalista ochrony przeciwpożarowej
Literatura
1. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli (Dz.U. z 1928 r. Nr 23, poz. 202 i 203).
2. Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 3 lipca 1980 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki (Dz.U. z 1980 r. Nr 17, poz. 62).
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r. poz. 1422).
4. D. Ratajczak, Odległości między budynkami wymagane z uwagi na bezpieczeństwo pożarowe, „Ochrona Przeciwpożarowa” nr 3/2003.
5. Poradnik. Bezpieczeństwo pożarowe budynków, Mercor, 2005.
6. Nowe warunki techniczne dla budynków i ich usytuowania. Poradnik. Przepisy z komentarzem i rysunkami, wydanie 10, Polcen, Warszawa 2014.
7. P. Topiło, Wymagane odległości między budynkami – obliczenia inżynierskie, konferencja Ochrona przeciwpożarowa, Zakopane 2015.
8. P. Rochala, Krótkie dzieje przepisów przeciwpożarowych, cz. 7, „Przegląd Pożarniczy” nr 5/2015.
