W większości wybudowanych w Polsce niskich budynków mieszkalnych, tj. o wysokości do czterech kondygnacji nadziemnych włącznie, nie instalowano dźwigów osobowych, gdyż nie było takiego wymagania prawnego.
W myśl aktualnie obowiązujących przepisów [1] budynki mieszkalne wielorodzinne, w których różnica poziomów posadzek pomiędzy pierwszą a najwyższą kondygnacją nadziemną, niestanowiącą drugiego poziomu w mieszkaniu dwupoziomowym, przekracza 9,5 m, wymagają wyposażenia w dźwig osobowy. W rozporządzeniu [1] dopuszczono jednak niewyposażenie w dźwigi budynków mieszkalnych wielorodzinnych o wysokości do piątej kondygnacji nadziemnej włącznie, jeżeli wszystkie pomieszczenia na ostatnich kondygnacjach są częścią mieszkań dwupoziomowych. Natomiast w przypadku wbudowywania lub przybudowywania szybów dźwigowych do istniejących budynków umożliwiono sytuowanie drzwi przystankowych na poziomie spocznika międzypiętrowego, jeżeli osobom niepełnosprawnym zostanie zapewniony dostęp do kondygnacji użytkowych.
Obecnie, wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa, zwiększyły się również oczekiwania mieszkańców w stosunku do wyposażenia budynków, w tym także w urządzenia transportu pionowego. Trudno wyobrazić sobie, aby nowo wzniesiony budynek mieszkalny nie był wyposażony w dźwig osobowy, szczególnie gdy znajdują się w nim podziemne kondygnacje garażowe [1]. Również mieszkańcy wcześniej wzniesionych budynków niskich postulują wbudowanie lub przybudowanie w nich szybu dźwigowego.
W przypadku obiektów z wysokim parterem, wyposażonych w windy, problemem jest pokonanie wysokości z poziomu terenu na parter, gdzie znajdują się drzwi wejściowe do dźwigów.
W budynkach mieszkalnych, w których nie zainstalowano urządzeń transportu pionowego, osoby starsze i niepełnosprawne mają utrudniony dostęp (nawet czasowo) do mieszkań, a poruszanie się po klatce schodowej często przyczynia się do powstawania urazów i wypadków. W takich sytuacjach stosowane są niekiedy tory jezdne z blachy, układane na stopnie schodowe, podnoszone i płasko przylegające do ściany (fot. 1).
Fot. 1. Przykład indywidualnie zaprojektowanego usprawnienia komunikacji. Fot. 2. Budynek wielkopłytowy po modernizacji i dobudowie zewnętrznego szybu windowego. Fot. autorów
>>> Projektowanie przestrzeni publicznych dla osób z niepełnosprawnościami sensorycznymi
>>> Komunikacja pionowa. Pochylnie i schody
Budynki bez urządzeń transportu pionowego wymagają dostosowania do współczesnych oczekiwań i wymagań, m.in. ułatwienia komunikacji wewnętrznej. W części tych obiektów z klatkami schodowymi z tzw. duszą o znacznej szerokości oraz w korytarzowcach stosunkowo łatwo można zamontować urządzenia transportu pionowego. Natomiast problem pojawia się w budynkach z wąskimi klatkami schodowymi (tj. o szerokości mniejszej niż obecnie wymagana), w których brak jest miejsca wewnątrz na urządzenia dźwigowe. Wtedy możliwy jest montaż:
- platformy schodowej w istniejącej klatce,
- dźwigu wewnętrznego kosztem pomieszczeń mieszkalnych,
- urządzenia zewnętrznego od strony wejścia do budynku (na klatkę schodową) lub od strony przeciwnej.
Wybór rozwiązania zależy od stopnia spełnienia oczekiwań mieszkańców, a także od przewidywanych kosztów zakupu i montażu urządzenia. Zwraca się uwagę, że budowa urządzenia zewnętrznego ingeruje w wygląd architektoniczny budynku, a więc i osiedla (fot. 2). Montaż zewnętrznych dźwigów osobowych może być więc połączony z modernizacją budynku, w tym jego nadbudową jedną lub kilkoma kondygnacjami, co może przyczynić się do znacznego zmniejszenia nakładów związanych z budową dźwigu [2].
W dalszej części artykułu:
Komunikacja pionowa. Dostęp do budynków z wysokim parterem
Podstawowe urządzenia transportu pionowego
Możliwe usytuowanie szybów dźwigów osobowych w budynkach niskich
Cały artykuł dostępny jest w numerze 4/2024 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
dr inż. Jarosław Szulc
Instytut Techniki Budowlanej; ORCID: 0000-0002-4498-8829
mgr inż. Jan Sieczkowski
Instytut Techniki Budowlanej; ORCID: 0000-0002-3191-8602
Literatura
1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1225 ze zm.).
2. T. Popielas, Dobudowa dźwigów osobowych w modernizowanych budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, „Inżynier Budownictwa” nr 2/2015.
