Tynki cienkowarstwowe
Tynki cienkowarstwowe w zależności od właściwości i przeznaczenia produkowane są z różnych surowców, co decyduje o różnorodności ich parametrów. Występują jako gotowe suche mieszanki lub gotowe do użycia masy tynkarskie w postaci past. Tworzą cienką warstwę o grubości 2–10 mm. Chronią ściany przed działaniem niekorzystnych warunków atmosferycznych, uszkodzeniami mechanicznymi i mikroorganizmami. Parametry tynków są stale ulepszane pod względem technologicznym (opracowane receptury). Charakteryzują się dużą trwałością, bogatą kolorystyką oraz różnorodnością faktur. Stosowane są głównie przy ocieplaniu ścian budynku w systemie BSO metodą lekką mokrą.
Tynki cienkowarstwowe można podzielić według kilku kryteriów.
W zależności od spoiwa wyróżniamy tynki mineralne – cementowe i silikatowe, tynki dyspersyjne – akrylowe i silikonowe, lub połączenia tych dwóch spoiw: silikatowo-silikonowe, akrylowo-silikonowe. Rodzaj użytego spoiwa wpływa na główne właściwości i parametry techniczne danego materiału tynkarskiego, takie jak: odporność na warunki atmosferyczne, paroprzepuszczalność, palność, współczynnik pH, przyczepność, trwałość, zanieczyszczenie powietrza, mikroorganizmy.
Kolejne kryterium podziału tynków to gramatura (od 1,5 do 3 mm) oraz faktura: nakrapiana (baranek), rowkowana (kornik), kasza, kamyczek.
Tynki mineralne wykonywane są z suchej mieszanki cementu portlandzkiego, wapna hydratyzowanego lub hydraulicznego, kruszywa mineralnego i pigmentu. Tynki te utwardzają się wraz z upływem czasu. Mają wysoki odczyn pH (ok. 12), co chroni je przed korozją biologiczną – obrastaniem przez glony, grzyby i pleśń. Służą do wykonywania dekoracyjnych i ochronnych wypraw tynkarskich zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku. Zawierają również dodatki poprawiające właściwości fizyczne i mechaniczne, np. środki hydrofobowe. Cechuje je wysoka przepuszczalność pary wodnej i dwutlenku węgla, duża odporność na zmienne warunki atmosferyczne, mrozoodporność, wysoka odporność termiczna, niepalność oraz odporność na mikroorganizmy (grzyby, glony, pleśń).
Tynki mineralne wiążą na drodze chemicznej przez odparowanie wody. Z upływem czasu spoiwo twardnieje i poprawia właściwości tynku. Tynki mineralne mogą zawierać dodatek polimerów (tynki mineralno-polimerowe) zwiększających trwałość, przyczepność, elastyczność i wytrzymałość mechaniczną. Produkowane są tynki mineralne zawierające specjalne mikrowłókna, tynki te są odporne na mikropęknięcia i mają wzmocnioną strukturę. Tynki mineralne wzbogaca się również dodatkami poprawiającymi odporność na działanie promieni UV. Stosuje się także dobrane i wyselekcjonowane kruszywa, np. dolomitowe, kwarcowe lub wapienne poprawiające przyczepność do podłoży oraz ułatwiające fakturowanie. Wytrzymałość tynku w trakcie użytkowania jest polepszana dzięki naturalnemu procesowi karbonatyzacji, który zmniejsza nasiąkliwość oraz poprawia odporność na korozję chemiczną. Rodzaje podłoża, na jakich stosuje się tynki mineralne, to: beton, tynki tradycyjne, mury z cegieł, bloczków i pustaków ceramicznych, komórkowych, silikatowych, płyty gipsowo-kartonowe, płyty gipsowo-włóknowe, systemy ociepleń BSO.
Tynki minerale nakładane są ręcznie lub maszynowo przy użyciu pacy ze stali nierdzewnej. Jakość tynków mineralnych jest nieco lepsza niż żywicznych. Często stanowią one trzecią warstwę nakładaną na tynki tradycyjne w celu zwiększenia trwałości i odporności. W celu uzyskania odpowiedniego koloru do suchych mieszanek dodaje się odpowiednie pigmenty, które pozwalają na uzyskanie kolorów pastelowych, niezmiennych w czasie. Można je również malować farbami elewacyjnymi, co gwarantuje jednorodny i głęboki kolor. Tynki mineralne stosuje się przy ociepleniu ścian metodą lekką mokrą BSO z użyciem wełny mineralnej lub styropianu oraz na wszelkich podłożach budowlanych, takich jak: beton, tynk cementowo-wapienny, płyty gipsowo-kartonowe.
Fot. A. Pluta
Tynki silikatowe (krzemianowe) wytwarzane są na bazie szkła wodnego potasowego z dodatkiem wypełniaczy, kruszyw i wysokowartościowych pigmentów. Oferowane są w postaci gotowych do użycia mas tynkarskich. Charakteryzują się wysoką odpornością na wpływy atmosferyczne, wysoką paroprzepuszczalnością, trwałością, dobrą przyczepnością do podłoży mineralnych, odpornością na działanie promieni UV, wysoką odpornością na zagrożenia biologiczne, odpornością na odkształcenia, bardzo dużą odpornością na zabrudzenia, elastycznością. Trwałość tynków zwiększa się z czasem w wyniku reakcji związków krzemianowych z dwutlenkiem węgla z powietrza. Wiążą na drodze chemicznej i częściowo na drodze fizycznej. Tworzą dekoracyjne powłoki o różnych fakturach i barwach. Tynki te nadają się do rejonów o dużym zanieczyszczeniu powietrza. Znajdują zastosowanie przy renowacjach starych tynków, na nośnych powłokach mineralnych. Produkowane są również tzw. tynki polikrzemianowe charakteryzujące się specjalnym, modyfikowanym potasowym szkłem wodnym. Mają one odczyn niskoalkaliczny. Tynki silikatowe zastosowane w systemie z płytami z wełny mineralnej są niepalne (nie należy stosować ich na podłożach z tworzyw sztucznych lub z drewna) oraz przyjazne dla środowiska (o słabym zapachu).
Tynki akrylowe (żywiczne)
Spoiwem tynków akrylowych jest wodna dyspersja żywic akrylowych (syntetycznych). Zawierają one również wypełniacze oraz kruszywa kwarcowe i mineralne. Tynki akrylowe charakteryzują się bardzo dobrą elastycznością, odpornością na zmiany temperatury oraz dużą wytrzymałością mechaniczną. Wiążą w wyniku przemian fizycznych przez odparowanie wody. Tynki te cechuje niska paroprzepuszczalność, dlatego nie należy stosować ich na ściany o wysokiej nasiąkliwości, np. na tynki wapienne, na ściany ocieplone wełną mineralną. Tynki akrylowe nadają się na systemy ociepleń BSO z użyciem styropianu oraz na ściany z tradycyjnym podkładem tynkarskim. Dzięki zawartości pigmentów (nieorganicznych i organicznych) dostępne są w szerokiej gamie kolorystycznej. Mogą być barwione w masie pigmentami lub malowane farbami elewacyjnymi akrylowymi. Posiadają również ciekawe faktury. Oferowane są w postaci gotowych do użycia mas tynkarskich. Mogą wykazywać tendencję do nadmiernego brudzenia na skutek elektryzowania się żywic. Nowoczesne tynki akrylowe zawierają środki uszlachetniające i żywicę woskową, która ułatwia czyszczenie i zapobiega osadzaniu się kurzu i brudu na powierzchni elewacji. Zwiększają też odporność na odkształcenia, zmniejszają wpływ destrukcyjnego działania promieni UV oraz zabezpieczają przed wypłukiwaniem substancji ochronnych. Tynki akrylowe mogą zawierać również włókna wzmacniające, np. szklane, poliamidowe, które uodparniają na środowisko alkaliczne i mikroorganizmy. Stosowane są na równych odpowiednio przygotowanych podłożach mineralnych, takich jak: beton, tynki cementowe, tynki cementowo-wapienne w rejonach o dużym zanieczyszczeniu powietrza.
Odmianą tynków akrylowych są tynki mozaikowe. W ich skład wchodzi kruszywo marmurowe lub kwarcowe (naturalne lub barwione) oraz żywica akrylowa stanowiąca spoiwo. Tynki mozaikowe charakteryzują się wysoką wytrzymałością mechaniczną, elastycznością, trwałością, odpornością na ścieranie, zmywanie, szorowanie, odpornością na warunki atmosferyczne, działanie promieni UV oraz doskonałą przyczepnością do podłoży. Umożliwiają wykonanie dekoracyjnych faktur z wielobarwną mozaiką. Stosuje się je często na fragmentach elewacji silnie eksploatowanych oraz narażonych na zabrudzenia, takich jak: przejścia, cokoły, pilastry, gzymsy, balustrady, korytarze, ściany balkonów, loggie. Często używa się ich do zdobienia detali architektonicznych wewnątrz, np. na klatkach schodowych, korytarzach, na ścianach pomieszczeń mieszkalnych, w łazienkach. Podłożem pod tynki mozaikowe mogą być tynki cementowe, tynki cementowo-wapienne lub beton.
Tynki silikonowe (krzemoorganiczne) są mieszaniną wodnej dyspersji silikonowych i akrylowych kruszyw marmurowych i wypełniaczy mineralnych. Łączą w sobie zalety tynków mineralnych i żywicznych, dlatego są jednym z najlepszych rodzajów tynków cienkowarstwowych. Wiążą fizycznie przez odparowanie wody. Nowoczesne tynki silikonowe są odporne na skażenia mikrobiologiczne (rozwój glonów, grzybów i pleśni), na niekorzystne warunki atmosferyczne, są wysoce paroprzepuszczalne, elastyczne, trwałe, niskonasiąkliwe i wytrzymałe mechanicznie. Dzięki zastosowaniu wysokiej klasy surowców mają niespotykaną hydrofobowość, która zwiększa trwałość oraz zdolność samooczyszczenia się powierzchni z brudu i kurzu podczas opadów deszczu. Charakteryzują się one bardzo dobrą przyczepnością do podłoży oraz odpornością na zniszczenie. Występują w wielu intensywnych i trwałych barwach w postaci gotowych do użycia mas tynkarskich. Nadają się do stosowania na wszystkich rodzajach podłoży: w systemach ociepleniowych BSO metodą lekką mokrą z wełną mineralną i płytami styropianowymi, na tynkach tradycyjnych cementowo-wapiennych, cementowych i elementach betonowych. Tynki te są odporne na korozję chemiczną (kwaśne deszcze, promieniowanie UV).
Dostępne są również łączone rodzaje tynków bazujące na połączeniu spoiw, są to tynki silikonowo-silikatowe oraz akrylowo-silikonowe.
Tynki silikonowo-silikatowe produkowane są na bazie dyspersji krzemianów potasowych i kombinacji żywic syntetyczno-silikonowych oraz kruszywa mineralnego i wypełniaczy. Występują w postaci gotowych do użycia mas tynkarskich do ręcznego lub natryskowego wykonania wypraw o dekoracyjnej fakturze. Charakteryzują się bardzo wysoką paroprzepuszczalnością, niską nasiąkliwością, bardzo dobrą odpornością na warunki atmosferyczne i zabrudzenia. Często zawierają środki uszlachetniające. Odczyn kwaśno-zasadowy chroni je przed rozwojem grzybów, alg i pleśni. Nowoczesne tynki silikonowo-silikatowe są przyjazne środowisku (redukcja lotnych substancji organicznych), zawierają naturalne wypełniacze oraz są bardziej odporne na blaknięcie i działanie promieni UV. Dzięki zaawansowanej technologii i zastosowaniu nowoczesnych pigmentów zachowują trwałość kolorów. Tynki te znakomicie kompensują naprężenia, są elastyczne, wytrzymałe i odporne na spękania (np. przez dodatek mikrowłókien pełniących funkcję zbrojenia). Stosowane są w systemach ociepleń BSO z wełną mineralną lub płytami styropianowymi oraz na nowych i odnawialnych podłożach mineralnych, takich jak: beton, tynki tradycyjne, płyty gipsowo-kartonowe.
Produkowane są również tzw. tynki siloksanowe. Jest to mieszanina żywic akrylowych oraz żywic siloksanowych, kruszyw marmurowych i dodatków reologicznych. Główną zaletą tego rodzaju tynków jest zmniejszona tendencja do brudzenia się powierzchni, duża odporność na agresję mikrobiologiczną, wysoka hydrofobowość, odporność na promienie UV.
Tynki akrylowo-silikonowe produkowane są na bazie kombinacji wodnej dyspersji żywic syntetycznych i kruszywa mineralnego. Mają najniższą ze wszystkich tynków nasiąkliwość powierzchni, a dzięki zawartości żywicy silikonowej zwiększoną odporność na zanieczyszczenia niż zwykłe tynki akrylowe. Tynki te mają również wysoką przyczepność do podłoża, odporność na zagrożenia biologiczne, dobrą wytrzymałość mechaniczną, odporność na spękania, są elastyczne i przyjazne środowisku. Występują w szerokiej gamie kolorystycznej o wysokiej trwałości powłoki. Znajdują zastosowanie na elewacjach szczególnie narażonych na zabrudzenia i trudne warunki eksploatacji (tereny o dużym zanieczyszczeniu powietrza, otoczenie terenów zielonych). Zalecane są podczas wykonywania ociepleń w systemie BSO przy użyciu styropianu oraz na podłożach z betonu, tynków tradycyjnych, płytach gipsowo-kartonowych. Dostarczane są w postaci gotowej do użycia masy tynkarskiej.
Nowa generacja tynków cienkowarstwowych to tynki wykorzystujące nanotechnologię, fotokatalizę, hydrofobowość kapilarną (np. tynki hybrydowe).Ich powłoki ograniczają przywieranie zanieczyszczeń i posiadają wysoką ochronę przed rozwojem mikroorganizmów. Wyróżnić można również tynki specjalne: termoizolacyjne, renowacyjne, konserwatorskie oraz lekkie (o tym w cz. III artykułu).
mgr inż. Aleksandra Pluta
dr hab. inż. arch. Katarzyna Pluta*
*Politechnika Warszawska, Wydział Architektury.
