Trzy pytania o węzły cieplne

Wyjaśniamy procedury i wymagania pożarowe dotyczące budowy węzła cieplnego i przystosowania do tego celu istniejącego pomieszczenia.

Fot. stock.adobe / Konrad Uznański

Czy prawidłowe jest niedokonywanie przez inwestorów zmiany sposobu użytkowania istniejącego pomieszczenia piwnicznego na pomieszczenie węzła cieplnego? Definicja zmiany sposobu użytkowania jest określona w art. 71 ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo budowlane.

Art. 71.1. Przez zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części rozumie się w szczególności:
1) (uchylony)
2) podjęcie bądź zaniechanie w obiekcie budowlanym lub jego części działalności zmieniającej warunki: bezpieczeństwa pożarowego, powodziowego, pracy, zdrowotne, higieniczno-sanitarne, ochrony środowiska bądź wielkość lub układ obciążeń.

Trzeba odpowiedzieć na pytanie, czy adaptacja pomieszczenia piwnicznego na pomieszczenie węzła cieplnego spełnia warunki ustawowej definicji. Moim zdaniem żaden z przypadków wymienionych w art. 71 ust. 1 pkt 2 ustawy nie zachodzi. Z wyroków sądów administracyjnych wynika, że sformułowanie „w szczególności” oznacza, że lista wymieniona w art. 71 ust. 1 pkt 2 ustawy nie jest zamknięta.

Teza wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lutego 2019 r., sygn. akt II OSK 953/17: Ustawodawca nie zdefiniował ściśle pojęcia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, a sytuacje, o jakich mowa w art. 71 ust. 1 p.b., przesądzające o takiej zmianie, zostały wymienione w tym przepisie w sposób niewyczerpujący, na co wyraźnie wskazuje użycie przez ustawodawcę określenia „w szczególności”. Oznacza to, że wymienione w tym przepisie rodzaje działalności zmieniające określone warunki zostały wymienione jedynie przykładowo. Co za tym idzie mieścić się będzie w tej normie także inne niż wymienione w tych przepisach działanie, które wpływa na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego.

Odpowiedź można znaleźć w uzasadnieniu do wyroku.

Ustalenie, że nastąpiła zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części sprowadza się zatem do wyjaśnienia, czy i w jakim zakresie podjęcie lub zaniechanie w obiekcie budowlanym lub jego części działalności związanej z jego użytkowaniem wpływa na zmianę wymagań stawianych obiektowi, związanych głównie, acz nie wyłącznie z bezpieczeństwem jego dalszego, zmienionego użytkowania lecz także wynikających z innych przepisów prawa powszechnie obowiązującego.

W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1422 ze zmianami; WT), nie ma wymagań dotyczących węzłów cieplnych. Są wymagania dotyczące kotłowni. Dla węzłów nie ma. W załączniku do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 15 stycznia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemów ciepłowniczych (Dz.U. Nr 16, poz. 92) podane są wymagania techniczne dla urządzeń, instalacji i sieci odbiorców ciepła. Są to wymagania dotyczące urządzeń. Nie ma wymagań dotyczących pomieszczenia węzła. Wymagania dotyczące pomieszczenia węzła określone są w PN-B 02423:1999 Węzły ciepłownicze. Wymagania i badania przy odbiorze. Zarówno pomieszczenie węzła ciepłowniczego, jak i urządzenia w nim zamontowane muszą spełniać określone wymagania.

Wynika z tego, że mamy do czynienia z sytuacją, o jakiej mowa w uzasadnieniu wyroku NSA, czyli adaptacja pomieszczenia piwnicznego na węzeł cieplny jest związana ze zmianą sposobu użytkowania części budynku, o której mowa w art. 71 ust. 1 ustawy Prawo budowlane. W prostym przypadku kiedy zmiana sposobu użytkowania nie wymaga wykonania robót budowlanych objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, trzeba dokonać zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części zgodnie z art. 71 ust. 2 ustawy. W przeciwnym przypadku ma zastosowanie art. 71 ust. 6 ustawy:

Art. 71.6. Jeżeli zamierzona zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części wymaga wykonania robót budowlanych:

1) objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia na budowę – rozstrzygnięcie w sprawie zmiany sposobu użytkowania następuje w decyzji o pozwoleniu na budowę;

2) objętych obowiązkiem zgłoszenia – do zgłoszenia, o którym mowa w ust. 2, stosuje się odpowiednio przepisy art. 30 ust. 2-4.\

mgr inż. Andrzej Stasiorowski

Czytaj też: Zwiększenie wydajności instalacji grzewczych w budynkach wielorodzinnych po termomodernizacji

Czy budowa węzła ciepłowniczego w zakresie technologii (orurowanie, armatura, wymiennik) wewnątrz użytkowanego budynku wymaga uzyskania decyzji pozwolenia na budowę lub zgłoszenia robót?

Lista obiektów i robót budowlanych, których wykonanie nie wymaga pozwolenia na budowę, określona w art. 29 ustawy Prawo budowlane, jest zamknięta. To znaczy, że jeżeli nie znajdziemy tego, co chcemy zrobić w tym artykule, a mamy do czynienia z robotami budowlanymi, trzeba uzyskać pozwolenie na budowę. Z utrwalonego orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że nie możemy tej listy rozszerzać.

Z art. 29 ust. 1 pkt 27 wynika, że pozwolenia na budowę nie wymaga wykonanie instalacji wewnątrz użytkowanego budynku. Wymienia się tam również instalacje cieplne. Węzłów ciepłowniczych w tym przepisie nie znajdziemy. Pytanie, czy węzeł jest elementem instalacji cieplnej. Definicję instalacji cieplnej znajdziemy w § 133 ust. 1 rozporządzenia WT:

§ 133.1. Instalację ogrzewczą wodną stanowi układ połączonych przewodów wraz z armaturą, pompami obiegowymi, grzejnikami i innymi urządzeniami, znajdujący się za zaworami oddzielającymi od źródła ciepła, takiego jak kotłownia, węzeł ciepłowniczy indywidualny lub grupowy, kolektory słoneczne lub pompa ciepła.

Wynika z tego, że węzeł ciepłowniczy nie jest elementem instalacji cieplnej. Żeby wykonać węzeł cieplny, trzeba wcześniej uzyskać pozwolenie na budowę. Reasumując, mamy taką sytuację, że trzeba uzyskać pozwolenie na budowę i zmienić sposób użytkowania części budynku.

W tej sytuacji ma zastosowanie art. 71 ust. 6 pkt 1 ustawy. Oznacza to, że przed wykonaniem węzła ciepłowniczego nie zgłaszamy zamiaru zmiany sposobu użytkowania, tylko występujemy z wnioskiem o pozwolenie na budowę.

mgr inż. inż. Andrzej Stasiorowski

Czy pomieszczenie węzła cieplnego powinno być wydzieloną strefą PM? Jeżeli tak, to jakie są wymagania co do przegród budowlanych (REI, EI).

To nie jest do końca kwestia rozstrzygnięta w przepisach – zostawiają one furtki interpretacyjne i różne drogi rozwiązania problemu. Zaleca się podchodzić do tego zagadnienia zdroworozsądkowo.

Na etapie projektowania zalecane jest stosowanie przepisów wprost.

Według rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (WT).

§ 209.3. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa pożarowego budynków oraz części budynków stanowiących odrębne strefy pożarowe, określanych jako PM, odnoszą się również do garaży, hydroforni, kotłowni, węzłów ciepłowniczych, rozdzielni elektrycznych, stacji transformatorowych, central telefonicznych oraz innych o podobnym przeznaczeniu.

Czyli robimy z węzła ciepłowniczego oddzielną strefę pożarową PM i w zależności od wymaganej klasy odporności pożarowej budynku i dalszych wynikających z niej wymagań co do odporności ogniowej projektujemy przegrody w odpowiedniej klasie odporności ogniowej.

Inaczej jest, gdy mamy sytuację zastaną, budynek istniejący i wydzielenie pomieszczenia w oddzielnej strefie pożarowej jest bardzo utrudnione i nieracjonalne. Wtedy warto skorzystać z:

§ 212.8. Jeżeli w budynku znajdują się pomieszczenia produkcyjne, magazynowe lub techniczne, niepowiązane funkcjonalnie z częścią budynku zaliczoną do ZL, pomieszczenia te powinny stanowić odrębną strefę pożarową, dla której oddzielnie ustala się klasę odporności pożarowej, zgodnie z zasadami określonymi w ust. 4, z zastrzeżeniem § 220.

i udowodnić, że węzeł ciepłowniczy jest funkcjonalnie powiązany z resztą budynku zaliczoną do ZL. Oczywiście należy podać odpowiednie uzasadnienie. Definicja funkcjonalnego powiązania jest bardzo szeroka, co oznacza, że zazwyczaj udaje się stworzyć logiczną argumentację dla takiego wyboru. W takim przypadku węzeł ciepłowniczy (funkcjonalnie powiązany) nie stanowi oddzielnej strefy pożarowej a jest zaliczony do strefy pożarowej ZL. Klasyczne węzły cieplne nie są szczególnie niebezpieczne pożarowo, więc to drugie z opisanych rozwiązań zapewnia wystarczający poziom bezpieczeństwa.

dr inż. Paweł Sulik z Instytutu Techniki Budowlanej

Polecamy też: Przygotowanie cieplej wody w obiektach wielkokubaturowych